Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1946, Síða 87

89
um við íyrst og frernst að þekkja hinar ýmsu orsakir á trufl-
unum þeirra.
Eg mun því fyrst gefa stutt yfirlit yfir það flókna mál og
dvelja sérstaklega við fóðrunargalla og ýmsar áunnar hindr-
anir í því sambandi.
Bezt er að greina orsakir ófrjósemi í meðfæddar og
áunnar.
1. M e ð f æ d d a r o r s a k i r ófrjósemi:
a) Mismyndanir og vanþroskun kynfæranna.
b) Meðfæddir erfðavísar fyrir bormóntruflunum.
2. Aunnar o r s a k i r ófrjósemi:
a) Smitnæmir sjúkdómar, sem veikja mótstöðu líkamans
í heild og eðlilega starfsemi kynfæranna sérstaklega.
b) Kynfærasjúkdómar, sem ol t koma fyrir við erfiða fæð-
ingu, útbverfingu legs, fastar bildir o. fl.
c) Raskanir á hormónmyndun, sem ýrnist eru erfðalega
áskapaðar, eða koma fram við sérstaka staðbætti.
d) Ófrjósemi vegna efnaskorts eða offóðrunar.
1. a) Við mismyndun eða vanþroska kynfæranna eru allar
líkur til þess, að ástandið sé óbætandi, eða að minnsta kosti
allt í óvissu með það. Eitt ráð vil ég þó gefa bændum í því
sambandi, og það er að ala ekki upp kvígur, sem eru tvíburar
við naut, kvígurnar eru í flestum tilfellum ófrjóar.
b) Meðfæddir erfðavísar fyrir hormóntruflunum.
Fullkomlega heilbrigðar kýr þola að jafnaði ýms áföll,
án þess að eðlileg starfsemi kynkirtlanna raskist. Ef þær á
binn bóginn liafa meðfædda erfðavísa hormóntruflana, geta
ytri aðstæður (kjör) raskað eðlilegri bormónmyndun, og
lýsir sér það oft á þann veg, að kýrnar liggja niðri (beiða
ekki) eða beiða óreglulega.
Oft eru þá beiðsliseinkennin svo daufleg og óljós, að
ekki verður úr því skorið, bvort um beiðslu er að ræða. Það,
sem oftast veldur þessu ástandi, er fóðrunin, tegund og magn