Frjáls verslun - 01.10.1952, Blaðsíða 3

Niels P. SigurSsson, lögfr.
Löggjöf um samkeppni
og varnir gegn
óréttmœtnm verzlunarhdttum
Sérhver alhafnamaður þráir frjálst athafnalíf í
verzlun og viðskiptum. Það frelsi hefur raunar oft
verið af skornum skammti og ærnum viðjum hundið.
Eiga margir hérlendis vafalaust sára raun af því.
Snar samhengisþátlur hins frjálsa athafnalífs er sam-
keppnin og hefur verið frá upj)hafi þess. Þessi grein
verður lítið yfirlit um samkej)j>ni og þær reglur, sem
myndazt hafa um hana á sviði réttarins, að sönnu að
þessu sinni mjög ófullkomin og stutt mynd rúmsins
vegna.
Gömul viðurlög um fölsun.
Virt við aðstæður aldar okkar voru viðskiptin að
fornu lítil í reifunum, og á ýmsum límabilum sög-
unnar voru þau háð sterku eftirliti ríkisvalds, gilda eða
verzlunarsamhanda. Bein, knýjandi nauðsyn var því
ekki til þess til forna, að almennar réttarreglur yrðu
settar um samkeppnina eða til varnar gegn óréttmæt-
um verzlunarháttum. Menn gátu þá yfirleitt sótzt eftir
hagnaði í viðskij)tum á hvern þann hátt. er þeim sýnd-
ist, án beinna afskipta laga eða reglna. Sjálfsagt hafa
að fornu verið lil j)rangarar, isem girntust fljóttekinn
ágóða, án þess að þurfa að fórna líkama eða sál til
mikils erfiðis. Og í flestum menningarlöndum til
forna voru til reglur, sem voru því til varnar, að menn
freistuðust til að grípa til frumstæðustu bragða í
samkeppninni. Fróðir menn segja, að í mjög fornum
kínverskum rétti hafi verið ákvæði, sem bönnuðu ótil-
hlýðilega auglýsingastarfsemi á þeirrar tíðar vísu, og
mörg löggjöfin lagði viðurlög við því, að menn leit-
uðu hagnaðar í viðskiptum með því að nnita starfs-
mönnum kepjnnautanna. Víða voru ákvæði, sem lögðu
viðurlög við því að falsa mál eða vog. t Hamúrabís-
lögum, segir t. d. eitthvað á þá leið, að hafi maður
selt af hendi vanmælt silfur eða korn, en fengið í
skiptum korn eða silfur réttmælt, skuli sá hinn svikuli
kaupnauturinn taj)a öllu því, er hann hefur af hendi
látið.
Eigi skal sigla undir fölsku flaggi.
Fram eftir öldum var viðskiptalífinu og þannig
háttað, að óheiðarleg kej)pni átti erfitt uj)j)dráttar og
gefur því ekki þann höggstað á sér, að þörf væri
reglna til takmörkunar á samkeppninni. Gagnvart ein-
stökum yfirsjónum viðskiptamanna þótti þó einnig í
þann tíð rétt að setja nokkrar reglur, og er þannig frá
því greint, að Liineborgarreglugerð frá því um 1400
bannar kaupmanni að hefja eigin vörur til skýjanna.
en lasta vöru keppinautsins. Bartskerum í Hamborg var
um sama leyti bannað að lokka til sín sveina í iðninni
frá kollegum sínum, og ströng refsing var við því
lögð, vafalaust af góðum smekk og viðkvænmi gagn-
vart framleiðsluvörunni, að menn seldu vín undir
fölsku nafni, þannig t. d. Rínarvín fyrir franskt vín
og öfugt. Síðar verða svo til, a.m.k. í Frakklandi og
Austurríki, reglur, sem banna kaupmönnum að nota
í skillum sínum merki eða myndir, sem aðrir nota
fyrir, og að gefa þjónum sínum nýársgjafir, en það
var á þeim stöðum litið á sem mútur í þá tíð. Svij)-
aðar reglur og skyldur hafa þekkzt víða.
Trygging góðra verzlunarhátta.
Þegar svo þróun efnahagsmálanna var komin á það
stig, að athafnalífið braut af sér öll bönd, varð
mönnum fljótlega Ijóst, að ótakmarkað frjálsræði gat
verið tvíeggjað. Því að ekki einasta gátu góðir menn
og heiðarlegir aflað sér ávinnings með verzlunar-
frelsinu, heldur var einnig erfitt að isporna við því,
að þau öflin, sem vildu maka krókinn með miður við-
urkenndum aðferðum, flytu með. Þá varð tímabært að
fara að hugsa til að setja almennar allsherjarreglur til
FRJÁLS VERZLUN
75