Frjáls verslun - 01.10.1952, Blaðsíða 1

VÍSITÖLUR LEYSA EKKI VANDAMÁLIN
Hlutverk vísitalna er að gera flókna hluti ein-
falda. Þcer eru nokkurs konar reikningskvarði,
sem lesa md af ýmsar tölulegar breytingar, sem
ella þyrfti að reikna út með œrinni ÍYrirhöfn. Það
md reikna út vísitölur fyrir ótal þjóðfélagsfyrir-
bœri, svo sem mannfjölgun, framleiðslumagn, hei'd-
söluverð, framfœrslukostnað o.s.frv. Þeim er það
öllum sameiginlegt, að þcer byggja hver um sig
á fastri grunneiningu eða grunntölu, sem samsett
er þá úr fleiri grunneiningum og sýna þróunina
á ákveðnum tímafresti, t. d. mánaðarlega eða
árlega. Af þeim má þannig marka framvindu
ýmissa þátta í þjóðfélagsbyggingunni og atvinnu-
lífinu. Hversu ncerfœr vísitalan er um framþróun-
ina, fer eftir því, hvers eðlis grundvöllur hennar
er og hve víðtœkra gagna hefur verið aflað til hans.
Þá er það og nauðsynlegt, að ef grundvöllurinn
er myndaður af mörgum eini.ngum, að innbyrðis
hlutfall þeirra breytist ekki, því að til slíkra breyt-
inga ncer vísitalan elcki. Verði verulegar breyt-
ingar á hlutfallinu milli gundvallaþáttanna, fer
vísitalan að verða hœpinn reikningskvarði. Hún
vísar þá rangt til, og mönnum hcettir við að draga
rangar ályktanir af bendingum hennar.
Vísitölur eru sem sé reikningstœki, sem getur
verið til þceginda, en gjalda verður þó varhug
við að treysta í blindni, því að þœr geta ekki
fremur en önnur slík verkfœri leyst mannlega skyn-
semi af hólmi.
Ástceðan til þess, að verið er hér að tína fram
þessar alkunnu staðreyndir um vísitölurnar, er
sú, að oftrú á vísitölur virðist nú hafa altekið
þjóðina, jafnframt þvi að menn gerast um of
gleymnir á fyrmefnd grundvallaratriði, að visi-
talan verður rangvísandi, ef grundvöllur hennar
breytist, sem og hitt, að hlutverk hennar er að
gera flókna hluti einfalda, en ekki einfalda hluti
flókna.
Oftrúin á vísitölumar lýsir sér í því, að íslenzkri
þ'óðarskútu er nú stýrt í b'indri eftir tveim vís-
tölum, kaupgjalds- og landbúnaðarafurðavísitölu,
með þeim árangri, að stefnan er tekin á sker.
Það er ófrjótt deilumál hér að rekja, að hve
miklu leyti nefndar vísitölur kunna að vera orðn-
ar rangvísandi, enda er það ekki höfuðatriðið,
eins og nú er högum háttað. Það, sem meira veg-
ur, er að gera sér grein fyrir því, hvert stefnir,
ef áfram verður siglt eftir vísitölu-„kúrs."
Áður en lengra er farið út í þá sálma, er nauð-
syn'egt, að menn geri sér fulla grein fyrir, hvaða
lögmálum þjóðartekjurnar og hœð kaupgjalds-
ins lúta. Þjóðartekjumar og þá um leið hámark
kaupgjaldsins ákvarðast með eðlilegum hœtti af
fram'eiðs'.umagninu og verzlunarkjörunum á hverj-
um tíma, þ.e.a.s. andvirði framleiðslunnar er það
peningaverðmœti, sem til skipta kemur milli borg-
aranna í formi kaupgjalds og annarra tekna. Með
öðrum orðum sagt, sé lítið framleitt eða söluverð
lágt á hinum framleiddu vörum, kemur lœgri upp-
hœð til skiptanna milli þegnanna en ef mikið er
framleitt og framleiðsan seld háu verði. Vert er og
að hafa það hugfast, að hér á landi skipta verzl-
unarkjörin ekki minna máli en framleiðslumagn-
ið, sökum þess hve stór hluti af þjóðarframleiðsl-
unni er seldur úr landi og keyptar fyrir erlendar
nauðsynjar. Kjarni málsins er því sá, að þjóðar-