Frjáls verslun - 01.11.1971, Page 32

Iðnaður
Ve-fa-iðnaðurinn stendur and-
spænis samdrætti og fyrirtækja-
dauða eða endurskipulagningu
*
Gripið niður í norska úttekt á ve-fa-iðnaði Islendinga
í maí sl. lauk skýrslugerð
norskra sérfræðinga, sem unn-
ið höfðu að könnun á svonefnd-
um ve-fa-iðnaði á íslandi. Hér
er átt við vefjar- og fataiðnað-
inn, en heildarheitið er, eins og
raunar liggur í augum uppi, bú-
ið til úr upphafi á heiti undir-
greinanna tveggja, að norskri
fyrirmynd (teko myndað úr
upphafsstöfum orðanna textil
og konfektion). Könnun þessi
var framkvæmd að ósk Félags
íslenzkra iðnrekenda og kostuð
af Iðnþróunarsjóði. Könnunin
var gerð með tilliti til frjálsari
viðskiptahátta á íslandi, vegna
aðildarinnar að EFTA.
Þrjátíu og sjö fyrirtæki tóku
þátt í könnuninni. Þau fram-
leiða 95-100% alls þess, sem
framleitt er hérlendis í vefa-
iðnaði. Heildarvelta þeirra var
árið 1969 748 millj. kr. Starfs-
fóik var 1212 talsins.
í upphafi skýrslunnar er
þess getið, að hlutdeild ve-fa-
vöru í heildarneyzlunni hafi
farið vaxandi á síðustu árum.
Hins vegar gæti samdráttar-
einkenna í íslenzka ve-fa-iðnað-
inum. Hlutfall innfluttrar vöru
hefur aukizt verulega, þrátt
fyrir háa tolla og verðlags-
ákvæði. Á tímabilinu 1963-1966
óx hlutdeild innfluttrar fatnað-
arvöru um 65%, og ofin og
prjónuð vara jók hlutdeild sína
um 20-30%.
LfTILL
HEIMAMARKAÐUR
Orsakirnar virðist mega rekja
til þess, sem kallað er skipu-
lagsvandamál íslenzka iðnaðar-
ins. Þetta er í eðli sínu mark-
aðsvandamál. Frumorsakirnar
er að finna í litlum heimamark-
aði. Hann er of lítill í ýmsum
tilvikum, t. d. fyrir skyrtuvöru-
framleiðsluna, til að hún geti
verið fjárhagslega hagkvæm.
En í öðrum flokkum er neyzlan
nógu mikil til að geta borið
fleiri fyrirtæki en nú eru starf-
rækt hérlendis, t. d. við fram-
leiðslu ytri fatnaðar karlmanna.
Um enn aðra vöruflokka er það
að segja, að neyzlan er nægi-
lega mikil til að geta skapað
arðsama framieiðslu frá einu
fyrirtæki. En skipulag fram-
leiðslunnar hefur komið í veg
fyrir háa framleiðni. Þýðing
heimamarkaðar fyrir uppbygg-
ingu ve-fa-iðnaðar sést bezt á
því, hversu mjög stóru iðnaðar-
löndin eru sjálfum sér næg
varðandi framleiðslu á þessum
vörum.
FRAMTÍÐIN
í skýrslu hinna norsku sér-
fræðinga segir m. a. á þessa
leið um stöðu og framtíð ís-
lenzks ve-fa-iðnaðar vegna að-
ildar að EFTA: „Aðild íslands
að EFTA mun ótvírætt hafa í
för með sér aukinn innflutning
á margvíslegri ve-fa-vöru og
leiða til harðari verðsamkeppni
hjá þeim iðnfyrirtækjum,
sem andspænis samkeppninni
standa. Vegna óska kaupenda
um meiri fjölbreytni í vöruúr-
vali mun þessi samkeppni ekki
einskorðast við verð vörunnar.
Kapphlaup um lægra vöruverð
og aukið framleiðslumagn kipp-
ir von bráðar fótum undan
þeim fyrirtækjum, sem gera
ekki viðeigandi ráðstafanir til
að bæta rekstur sinn á öðrum
sviðum.“
LÍTIL FRAMLEIÐNI
Þá er þess getið í skýrslunni,
að framleiðni flestra fyrirtækj-
anna, sem skoðuð voru, hafi
verið tiltölulega lág, vegna
ónógrar sérhæfingar. Skýring-
ar er m. a. leitað í minni vinnu-
hraða en almennt er á hinum
Norðurlöndunum. Norsku sér-
fræðingarnir segjast eiga erfitt
með að ímynda sér, að íslenzku
fyrirtækin geti háð samkeppni
með því að flytja inn hráefni
til fullvinnslu og útflutnings.
Þó gæti þetta átt við um vör-
ur eins og sjóklæði, þar sem
fyrir hendi eru ákveðnar for-
sendur og reynzla hvað ísland
snertir. Þá telja þeir, að vörur
úr íslenzkri ull ættu að hafa
sérstöðu í þessum efnum og
sölumöguleika erlendis.
ULLARSKORTUR
Talið er, að spunaverksmiðj-
urnar Gefjun og Álafoss séu
nú af þeirri stærð, sem geti
tryggt eðlilegan og hagkvæm-
an rekstrargrundvöll. Þær
þurfa að endurnýja og full-
komna spunadeildirnar. Fram-
boð á íslenzkri ull er takmark-
að, en vöxtur í greininni getur
átt sér stað með aukinni vinnslu
á ullargarni. Þá kemur blönd-
un íslenzku ullarinnar við aðra
ull einnig til greina, ef auka á
framleiðsluna.
Ullarvefnaðurinn virðist eiga
nokkra framtíð fyrir sér, ef
lögð er nægileg rækt við hönn-
un á þjóðlegu munstri. Hinir
norsku sérfræðingar mæla með
talsverðum skipulagsbreyting-
um í þessari grein, einkum
samruna tveggja fyrirtækja, til
að skapa skilyrði fyrir kaupum
á nýtízku tækjabúnaði.
Ein _ verksmiðja framleiðir
dúka úr bómull og er talin geta
starfað á núverandi grundvelli.
MIKIL TEPPANOTKUN
Gólfteppaframleiðendur njóta
nú mjög hárrar tollverndar og
innflutningur er lítill. Útflutn-
ingsmöguleikar eru taldir tak-
markaðir, en íslenzki markað-
urinn álitlegur fyrir eitt fyrir-
tæki af réttri stærð. Heildar-
notkun teppa^ er hlutfallslega
mjög mikil á íslandi.
Afkoma flestra prjónaverk-
smiðja er mjög góð. Hin
32
FV 11 1971