Frjáls verslun - 01.10.1974, Blaðsíða 29

gjafinn hefur veitt ýmsum
þjóðfélagshópum ívilnanir í
skattalögum. 2. tafla sýnir á-
ætlaðar upphæðir frádráttar
skv. skattframtölum 1973. Þeg-
ar allt kemur til alls, og per-
sónufrádrættir eru einnig
dregnir frá brúttótekjum, verð-
ur ekki nema þriðjungur
brúttótekna eftir til álagning-
ar. Hverjir eru það, sem bera
þennan þriðjung og hverjir
þeirra hljóta jafnframt bætur?
SKULDAJÖFNUN OG
VÍSITÖLUÁHRIF.
Eins og er, má ekki skulda-
jafna. Eitt þeirra atriða, sem
nefnt hefur verið í sambandi
við sameiningu fjölskyldubóta
og barnsafsláttar er það, að
konurnar taki á móti fjöl-
skyldubótunum, en eiginmenn-
irnir fái persónufrádráttinn.
Hafa sumir stjórnmálamenn
talið, að þeir mundu missa at-
kvæði kvenna við sameiningu
þessa tvenns. (Að öðru jöfnu
ættu þessir stjórnmálamenn að
telja sig njóta meiri kvenhylli
en aðrir). Annað atriði, sem á-
reiðanlega hefur staðið í veg-
inum fyrir sameiningu fjöl-
skyldubóta og barnsfrádráttar,
eru vísitöluáhrif þessarar
breytingar. Sem kunnugt er,
eru fjölskyldubætur í vísitölu
framfærslukostnaðar, en ekki
tekjuskattur einstaklinga.
UMFANG OG VANDKVÆÐI.
Auðveldast virðist að slá
saman fjölskyldubótum og
barnsfrádrætti til skatts. í af-
sláttarkerfi þýddi þetta, að
þeir sem ekki nytu frádráttar
til skatts að einhverju eða
öllu leyti vegna lágra tekna,
fengju greiðslu frá ríkinu.
Síðan mætti tengja saman
ellilífeyrisgreiðslur og fleiri
bætur tryggingarkerfisins og
skattgreiðslur. Þá þegar fer að
vandast málið, því að tekju-
skattur er nú greiddur ári eft-
ir á, þannig að hagur einstak-
lingsins gæti hafa breyst til
hins betra eða verra.
Enn erfiðara verður að finna
fyrirkomulag, sem tryggir ein-
staklingnum lágmarksviður-
væri, þegar hann einmitt þarf
á því að halda, ef afslættirnir
væru látnir ná til almenns
launafólks. Þess vegna virðist
staðgreiðsla skatta í einhverri
mynd forsenda þess, að unnt
sé að taka upp viðurkenning-
arskatt, sem næði til allra
launþega.
2. TAFLA. Áætlaðar upphæðir frádráttarliða skv. skattfram-
tölum 1973 (þ. e. tekjuárið 1972).
Millj. kr. Skipting %
1. Fasteignagjöld 500 5,4
2. Fyrning og viðhald 900 9,7
3. Vaxtagjöld 1.420 15,3
4. Lífeyrissjóðsiðgjald 690 7,4
5. Lífsábyrgðir 30 0,3
6. Stéttarfélagsgjöld 100 1,1
7. Sjómannafrádrættir 600 6,5
8. Skyldusparnaður 380 4,1
9. 50% af launat. konu og vegna
starfa við atvinnurekstur hjóna 1.700 18,3
10. Námsfrádráttur 1.000 10,8
11. Heimilisfrádr. einstæðra foreldra 450 4,8
12. Ýmislegt 1.507 16,3
Samtals 9.277 100,0
Heimild: Nefnd um tekjuöflun ríkisins, 1973.
Líklegt er, að halda yrði at-
vinnurekendum fyrir utan af-
sláttakerfið, a. m. k. til að
byrja með. Hins vegar væri
eðlilegt að láta staðgreiðslu ná
til þeirra með einhverjum
hætti, ef það fyrirkomulag
yrði tekið upp.
Annað atriði, sem takmark-
ar umfang afsláttakerfis, auk
afsláttarupphæða, er kostnað-
urinn við að tryggja ýmsum
hópum lágmarkstekjur, eða
endurgreiðslur eftir vissum
reglum — og án sérstakra um-
sókna. Þetta mælir svo aftur
með því, að breytingin nái í
upphafi einvörðungu til þeirra,
sem þegar njóta bóta.
Að vissu leyti bar tekju-
afslættina í skattkerfisbreyt-
ingunni á sl. vori öfugt að.
Þeir eru háðir tekjum, en
einfalda ekkert, sem fyrir er.
Þótt nýtt tekjujöfnunarkerfi
af því tagi, sem hér er haft í
huga, lofi verulegri einföldun
og vinnusparnaði, tekjuöryggi
og meira réttlæti en gildandi
kerfi, er það ekki allra meina
bót. Reyndar er ekki hægt að
ætlast til þess, eins og trygg-
ingarmál og skattamál eru
flókin. Auk þeirra vandkvæða
sem þegar hefur verið minnst
á, má nefna eftirfarandi:
1. Hvernig á að fara með ýmsa
frádráttarliði í gildandi lög-
um. Ákjósanlegast er að
hafa frádráttarliði sem fæsta
frá álagningar- og inn-
heimtusjónarmiði og senni-
lega í mörgum tilvikum frá
réttlætissjónarmiði einnig.
2. Hvernig á að leiðrétta af-
slætti m. t. t. kauplagsbreyt-
inga? Við losnum ekki við á-
hrif kauplagsbreytinga á á-
kvörðun afsláttarupphæða,
fremur en við ákvarðanir
um skattvísitölu í gildandi
kerfi.
3. Hvernig á að fara með tekj-
ur eiginkonu? Á faðir eða
móðir, eða þá bæði að fá af-
slátt vegna barna?
4. Hverjir eiga grunnafslætt-
irnir að vera?
5. Til hverra á kerfið að ná?
Hvernig á að meðhöndla þá,
er stæðu utan við það?
KOSTNAÐUR2
FRAMKVÆMD.
Eflaust yrði einhver upp-
hafskostnaður við að koma
breytingum á, en tækifæri er
til að spara fé og minnka
fjárstreymi um ríkissjóð nreð
sameiningu algengustu bóta
tryggingarkerfisiins og skatta-
kerfisins. Við slíka samteng-
ingu mætti í sjálfu sér gera
það að skilyrði, að nettóút-
gjöld ríkissjóðs yrðu hin
sömu í hinu nýja og hinu
gamla kerfi.
FV 10 1974
29