Frjáls verslun - 01.01.1983, Blaðsíða 16

innlent
Mvndbandavæðinqin
Hin óvænta ákvörðun ríkissaksóknara að höfða mál
á hendur myndbandafyrirtækinu Videoson hf. og ný
lög frá Alþingi um bann við tilteknum kvikmyndum, og
umræður um myndbandamál að undanförnu, hafa
orðið til þess að margir velta því nú fyrir sér hver verði
framtíð myndbandanna hér á landi, eða hvort mynd-
böndin eigi sér yfirleitt nokkra framtíð.
Myndbönd á um 15% heimilanna
Nú er talið samkvæmt opinber-
um tölum, að myndbandstæki sé
aö finna á um 15 af hverjum 100
íslenskra heimila. Séu þeir teknir
með, sem aðgang hafa að mynd-
bandakerfum á borð við Videoson
hf. verður þetta hlutfall mun
hærra, en það lækkaði þó veru-
lega er Videoson hf. lokaði ásamt
fjölmörgum öðrum kapalkerfum, í
kjölfar kæru ríkissaksóknara.
Hvað um það, þá er Ijóst, að
myndböndin eru þegar orðin snar
þáttur í lífi þúsunda (slendinga, og
tækjum á eftir að fjölga jafnt og
þétt á næstu árum. Myndsegul-
band er einfaldlega orðið hluti af
heimilistækjabúnaði íslenskra
heimila, og slíkt gerist þrátt fyrir
opinbera andstöðu, gífurlega
skattlagningu og andúð sterkra
þjóðfélagsafla á þessum nýja
miðli, sem þau óttast að erfitt verði
að sveigja undir miðstýringar-
áform sín.
Myndbandabyltingin hér á landi
virðist hafa orðið öflugri og gerst á
skemmri tíma en víðast hvar ann-
ars staðar á Vesturlöndum, þrátt
fyrir áðurgreinda afstöðu stjórn-
valda og þrátt fyrir að eitt mynd-
segulbandstæki kosti hérlendis 15
til 20 þúsund krónum hærri upp-
hæð en í nágrannalöndunum
vegna skattagleði hins opinbera.
Skýringarnar á því af hve miklu afli
myndbandabyltingin gekk yfir eru
vafalítið margvíslegar, en freist-
andi er að álykta sem svo, að þar
skipti miklu máli ríkiseinokun á út-
varpsfjölmiðlun hér á landi og sú
litla rækt sem ríkissjónvarpið
leggur við afþreyingarefni.
Verður þróunin stöðvuð?
Enn er ekki Ijóst hvort kæra
ríkissaksóknara mun leiða til þess
að kapalkerfunum verði endan-
lega lokað hér á landi, en sennilegt
verður þó að telja, að núverandi
lög túlkuð á þrengsta hátt, veiti
ekki svigrúm til starfsemi af þessu
tagi. Sá dagur kann því að renna
upp að Videoson og öðrum kapal-
kerfum verði lokað með dómi og
eigendurnir dæmdir til að greiða
háar skaðabætur. — Skaðabætur
til ríkissjóðs, sem þegar hefur haft
af því drjúgar tekjur að skattleggja
hin ólöglegu kapalkerfi!
Hræðsla stjórnmála-
manna við nýjan
miðil sem þeir geta
ekki stjórnað af
eigin geðþótta
En hitt er jafn Ijóst, að hvort sem
dómstólar dæma Videoson í hag
eða óhag, þá verður þróunin í
þessu efni ekki stöðvuð. Hér mun
fólk fara sínu fram í öllum aðalat-
riðum og horfa á það sjónvarps-
efni sem það kærir sig um, í eigin
tækjum eða í gegnum kapalkerfi.
Þá virðist einnig borðleggjandi
eftir að útvarpslaganefnd skilaði
áliti sínu fyrir skemmstu, að ekki er
orðið langt í að á Alþingi verði
meirihluti fyrir því að aflétta nú-
verður
verandi ríkiseinokunarfyrirkomu-
lagi, leyfa frjálsar útvarpsstöðvar
og rýmka lagaákvæði um starf-
semi kapalkerfa. Þróunin verður
ekki stöðvuð, “takist stjórnmála-
mönnunum sem fylgjandi eru
auknu frjálsræði í þessum efnum
ekki að breyta þessu, þá mun
tæknin geta það“ sagði einn við-
mælenda þlaðsins, ,,hér gengur
tæknin af miðstýringunni og ríkis-
einokuninni dauðri eins og stund-
um áður hefur orðið raunin.“
Hvernig starfa
myndbandaleigurnar?
Það, sem hér að framan hefur
verið sagt, hefur einkum átt við um
kapalmyndbandakerfin. Nokkru
öðru máli gegnir um myndbanda-
leigur þær sem leigja út efni til
einstaklinga, þar sem um er að
ræða að fólk horfi á kvikmyndir
heima í stofu í eigin tækjum, en
miðli þeim ekki jafnframt til íbúa
næstu húsa eða íbúða. Ekki hafa
enn komið kröfur um að mynd-
bandaleigur verði stöðvaðar eða
myndsegulbandstæki fólks gerð
upptæk, en þó hefur oft komið
fram, að sterk þjóðfélagsöfl líta
starfsemi þessa hornauga, og
brenna í skinninu eftir tækifæri til
að koma á hana höggi.
Nýleg lög frá Alþingi um bann
við ,,ofbeldiskvikmyndum“ vöktu
ekki mikla athygli er þau voru til
umræðu og afgreiðslu á löggjaf-
arsamkomunni í vetur. Þorri
landsmanna telur vitaskuld að
grófar ofbeldiskvikmyndir eigi lítið
erindi til þeirra, og því sé meinlaust
að banna þær, það geti ekki snert
þá á neinn hátt. Aðrir hafa á hinn
bóginn orðið til þess að gagnrýna
þessi lög, og hafa bent á að hér sé
í rauninni stigið fyrsta skrefið í átt
til ritskoðunar hér á landi. Hér hafi
verið gefið fordæmi sem vafasamt
16
k