Frjáls verslun - 01.02.1983, Qupperneq 14

lánln séu nauösynleg þjónusta
sem bætir úr brýnni þörf og er
tll komin vegna eftlrspurnar og
þess aö Pankakerflð hefur
þrugölst vlö aö sinna þjón-
ustuþörflnni?
Sú staöreynd aö ekki er um
nelnn fjármagnsmarkaö að
ræöa á Islandi vegna laga og
reglna sem gllda um hlutabróf,
markaösverö veröbrófa og al-
menna vaxtaskilmála, hefur átt
sinn þátt í því að hefta eölllega
þróun atvinnu- og viösklptalífs.
Miöstýringartilhneigingin, sem
er svo rík hórlendis, hvort sem (
hlut eiga sjálfstæöismenn eöa
kommúnistar, heftir þannig at-
hafnafrelsl einstaklinga. Vlö-
bárurnar eru gjarnan þær aö
nauösynlegt só aö stýra fjár-
magni í ,,róttan" farveg og því
þurfi aö hafa vit fyrir einstakl-
ingnum í þessum efnum en
undir niöri glittlr í gamlan
draug, sem kommum hefur
teklst aö magna á jafnvel
svæsnustu sjálfstæölsmenn;
hræöslan vlö aö elnhver gætl
oröiö rfkur þ.e, „einkagróölnn"
illræmdl.
Upp úr þessum jarövegl
sprettur síöan ómissandl þátt-
ur vlöskiptaltfslns, áhættulán
eöa grá lán, sem engin leiö er
aö fá eftlr nelnum löglegum
leiöum, en skapa eins konar
neöanjaröarhagkerfl sem skll-
ar sáralltlum eöa engum skött-
um tll samfólagsins, þvert á
móti skapar þaö gróörarstíu
skattsvika og farveg fyrir
hreinan bófahátt í mörgum til-
fellum þar sem elnstaklingar
njóta engrar réttarverndar. f
sjálfu sér er þetta talandi dæml
um hve vonlaust þaö er að
setja höft á athafnaþörf fólks
og framkvæmdavllja, þaö er
elns og að reyna aö koma í veg
fyrir aö vatn rennl nlöur í mótl.
„Loan Sharklng"
er annað mál
Lýslngar á orkulánakerfl
Mafíunnar ( Bandaríkjunum,
eöa ,,Loan Sharklng" elns og
þaö kallast á máll þarlendra,
eru oft nokkuö svakalegar. f
bóklnni „My Life with the
Mafla" lýsir Vincent Theresa
einni aöferöinnl vlö Innheimtu
lána. Hann haföl ásamt fólaga
sínum sett upp lánaþjónustu,
kjörln voru 10% vextir á vlku og
lánsþegar voru aöallega ffknl-
efnaneytendur og álíka úrhrök.
Þeim þótti sýnt aö venjulegar
aövaranlr um aö lántakandi
væri kominn í vanskil, svo sem
klippa sundur símalínuna eöa
skera sundur dekkln á einka-
bflnum væru ekkl vænleg til
árangurs þar sem vlöskipta-
vinirnir ættu sjaldnast hús meö
síma eöa bfl, nema hann væri
stollnn. Þelr komu sór upp
■ ■
TOSKUBANKASTJORAR BLOMSTRA
Ný tegund lánavlösklpta
hefur rutt sór rúms á und-
anförnum árum. Vlðsklpta-
bankarnlr tóku þaö upp, þó I
mlsmunandl mæll sé, aö
taka ékveöna prósentu,
venjulega 3-5% af andvlröl
keyptra vlösklptavFxla, sem
lögö var Inn á bók, sem föst
Innlstæöa seljanda vfxl-
anna.
Marglr vlösklptavlnlr hafa
þannlg elgnast mlklar Innl-
stæöur, en bankarnlr mlöa
vlxlakauþ vlö þessar Innl-
stæöur, sem í sumum tllfell-
um sklpta mllljónum króna.
Eru sumlr vlösklptavlnlr
bankanna komnlr f þá aö-
stööu aö geta selt nær
ótakmarkaö magn af vfxlum
og langt umfram elgln þarflr.
Og því þá ekkl hjálpa ná-
unga sfnum, sem ekkl á jafn
grelöan aögang aö bönkun-
um, e.t.v. gegn elnhverrl
þóknun? Vltaö er aö nokkrlr
elnstakllngar eru farnlr aö
■tunda umfangsmlkll lóns-
vlösklptl meö þessum hættl.
A meöan víxllvextlr eru langt
fyrlr neöan veröbólgustlglö
má leggja & tugl prósenta
aukavextl án þess aö um of
sé reynt á þolrlf fjárvana
vlöskþtavlnar. Er kunnugt
um elnstakllnga, sem vart
telja þaö taka slg aö stunda
hefðbundln vlösklptl ó meö-
■n þelr llfa góöu Iffl ó þelm
forróttlndum, sem vfxll-
kaupakerfl bankanna hefur
skapaö þelm. Og þvf melr,
■em þelr selja fyrlr náung-
ann þvf melra vex Innlstæö-
an á bóklnnl. Bankastjórum
vlösklptabankanna er kunn-
ugt um þessa nýju stétt
töskubankastjóra, en vlta
ekkl alveg hvernlg þelr elga
aö bregöast vlö hennl.
14