Frjáls verslun - 01.02.1983, Blaðsíða 53

til umræðu
Ástand húsnæðismála skapar efna-
hagslegt óöryggi og upplausn
Eftir Leó M. Jónsson
Þótt fráleitt sé að tala um að kreppa sé á íslandi
þegar slær í bakseglið hjá þjóð með hæstu
meðaltekjur í veröldinni, vitna auglýsingar um
nauðungaruppboð um að greiðslugetu fólks
eru takmörk sett. Vaxandi vanskil á öllum svið-
um, bæði hjá einstaklingum og fyrirtækjum eru
sönnun þess að stjórnvöldum hefur ekki tekist
að verjast utanaðkomandi áföllum, hvorki hafa
varnaraðgerðir verið markvissar né sannfær-
andi og sókn vart til umræðu. Einhverjum kann
að finnast eitthvað athugavert við áætlunarbú-
skap þeirra fjölmörgu fjölskyldna, sem nú eiga
húsnæði sitt nánast undir hamrinum á tveggja
mánaða fresti. Það vill gleymast að þetta fólk
hefur ekki annað til saka unnið en að treysta
stjórnmálamönnum til þess að halda í horfinu
og sofna ekki á verðinum á meðan það leggði á
sig óhemju byrði og vinnu til að komast yfir
erfiðasta hjallann — eignast húsnæði og annað
sem tilheyrir því lífsformi sem við höfum til-
einkað okkur. Og hver sem tilheyrir þeirri kyn-
slóð sem nú er miðaldra vill verða fyrstur til að
lýsa því fyrir ungu fólki hvers vegna þetta sé
ekki lengur hægt??
Alþingiskosningar eru nú afstaðnar og stjórn-
málamenn hafa kynnt fólki, það sem þeir kalla,
raunhæfar aðgerðir á ýmsum sviðum svo sem í
húsnæðismálum.
Efnahagslegt öryggi
einstaklingsins
Því hefur verið haldið fram, en tæplega með
réttu, að fyrirkomulag húsnæðismála á fslandi
sé einstætt og eigi sér enga hliðstæðu. Hér er átt
við þá staðreynd að stærstur hluti íslendinga
(sumir hafa fullyrt 80%) eigi sjálfur sitt húsnæði.
fslendingar eru svo einangraðir sem þjóð, aö
einangrunin sem slík, er ekki viðurkennd. Af
þessum sökum verða altækar viðmiðanir meira
en lítið hæpnar, ekki síst í sambandi við hús-
næðismál. f fyrsta lagi vill það gleymast að
Bandaríkin eru samheiti yfir 50 sjálfstæðra ríkja
og þar eru ríki með svipað hlutfall einkahús-
næðis en mun meira efnahagslegt öryggi ein-
staklings þrátt fyrir “félagsleg” afrek sem okkur
finnast einstæð og ómissandi, ekki síst vegna
einangrunar. Það sem mun líklegra er að sé
einsdæmi í veröldinni er fjármögnunarformið
sem tíðkast viö öflun húsnæðis á íslandi og það
hrikalega félagslega misrétti sem það skapar.
Skammtímalán með verðtryggingu eru megin-
uppistaóan í fjármögnun fyrstu íbúðar. Engum
Bandaríkjamanni dytti í hug að leita til okrara
(loan sharks) til þess að fjármagna íbúðarkaup
til eigin nota enda er framboð á leiguhúsnæði í
Bandaríkjunum meira en í mörgum þeirra landa
þar sem mest hefur farið fyrir „félagslegum"
framförum. Verðtryggingin, sem nú má heita
regla hér á landi, hefur bæði í för meó sér kosti
og galla. Aðalgallinn er sá að hún skapar fé-
lagslegt misræmi þar sem ungu fólki er gert erf-
iðara fyrir við öflun húsnæðis en dæmi er um á
síðustu áratugum. Annar gallinn er sá að hún
skapar efnahagslegt óöryggi af áður óþekktri
stærðargráðu þar sem tímabundin rýrnun lífs-
kjara getur orðið til þess að fjöldi fjölskyldna
missi húseignir sínará nauðungaruppboðum og
verði jafnvel fyrir meiri háttar tjóni efnahagslega.
Þetta óöryggi er ein þeirra meinsemda sem
mest er áberandi í íslensku þjóólífi og áhrifa
þess gætir langt útfyrir þau mörk sem greind
verða með óyggjandi efnahagsstærðum eða k
hagtölum en þar er átt við þær afleiðingar sem wl
fram koma í fjölskyldulífi svo sem skilnaðir, W
andleg og líkamleg vanlíðan og veikindi, streita, f
53