Fregnir - 01.06.2005, Blaðsíða 51

Fregnir. Fréttabréf Upplýsingar - Félags bókasafns- og npplýsingafrœða
Margt af því sem kemur frá bókaútgefend-
um er ekki bækur, t.d. ýmis leikföng með
bæklingum sem þó hafa sín ISBN númer
og því þarf að halda þessu öllu til haga.
Henni var alls ekki skemmt. Nú er svo
komið að flytja þarf bækur langt út fyrir
borgina til geymslu og eru m.a. gamlar
saltnámur notaðar í þessu skyni. „Alger
Paradís fyrir bækumar“, sagði Alice,
„kyrrð og næði, rétt hita- og rakastig og
svo lengi sem enginn kallar eftir þeim eiga
þær ekki á hættu að lenda í leiðinlegu um-
ferðaröngþveiti á leið inn í Oxford.“ í salt-
námunum munu bækurnar líka varðveitast
þó við förumst öll í náttúruhamförum af
einhverju tagi og mikið er gott að hugsa til
þess.
Það er hægt að leita í bókaskrá há-
skólasafnanna á Netinu en þó er enn sem
komið er aðeins um helmingur þeirra titla
sem til eru á söfnunum skráður í hana.
Notendur safnanna þurfa almennt að panta
þær bækur sem þeir hyggjast nota og það
tekur ávallt nokkurn tíma að útvega þær,
jafnvel nokkra daga þurfi að sækja þær um
langan veg.
í dag eru bækur semsagt annars vegar
færðar frá lesendum vegna plássleysis en
hins vegar færðar til þeirra með rafrænum
hætti. í Oxford er nú lögð áhersla á að nýta
stafræna tækni í auknum mæli í þágu safn-
anna. The Oxford Digital Library (sjá
www.odl.ox.ac.uk/'). sem var komið á fót
árið 2001, annast það risavaxna verkefni
að koma sem mestum hluta safnkostsins á
stafrænt form og kynna þá vinnu í alþjóða-
samfélaginu og styðja þannig og viðhalda
orðspori Oxfordháskóla. Margt hefur nú
þegar verið sett á Netið og sífellt bætist
við. Framtíðarsýnin er sú að innan 40 ára
verði allt efni háskólabókasafnanna í Ox-
ford aðgengilegt í rafrænni útgáfu.
í desember á síðastliðnu ári gerði
Google samning við Oxford University um
að setja á rafrænt form allar bækur safns-
ins frá 19. öld en um þær gilda ekki reglur
um höfundarrétt lengur. Á sama tíma
samdi Google við nokkur bókasöfn í
Bandaríkjunum um að koma 15 milljón
eintökum á Netið fyrir árið 2015. Hug-
myndin hefur mætt nokkurri andstöðu
meðal bókaútgefenda þar í landi en ekki
bar á öðru en að menn væru spenntir fyrir
þessu í Oxford. Með þessum hætti verður
um ein og hálf milljón texta aðgengileg
fræðimönnum og almenningi um allan
heim og forstöðumaður OULS Ronald
Milne líkti mikilvægi verkefnisins, sem
áætlað er að taki þrjú ár, við uppfinningu
prentlistarinnar á sínum tíma. Verkið mun
fara fram í Oxford (þar sem bækur sem
þangað eru komnar fara jú helst ekki það-
an aftur) en Google ber kostnaðinn að
mestu leyti.
Sem annað og nokkuð ólíkt dæmi um
hvemig tölvutæknin er notuð í Oxford má
nefna 19. aldar handritið Shikshapatri frá
Indlandi en það er í eigu bókasafns ind-
versku stofnunarinnar í Bodleian. Handrit-
ið, sem er afar viðkvæmt, í litlu broti og
erfitt aflestrar, kom nýlega út á rafrænu
formi. Höfundur þess Swaminarayan
(1781-1830) á sér marga fylgismenn og er
af þeim talinn helgur maður. Texti hand-
ritsins er skrifaður á sanskrít og fjallar í
stuttu rnáli um hvemig menn eigi að haga
sér og lifa lífmu og þá ekki aðeins hvað
varðar siðferðileg efni heldur líka hvað
þeir skuli eta og drekka, hvernig þeir eigi
að klæða sig o.s.frv. Um 50 þúsund manns
tilheyra söfnuði Swaminarayan í Englandi
og áður en handritið birtist á vefsíðu komu
að jafnaði um 900 manns árlega til þess að
skoða það - eða öllu heldur votta því virð-
ingu með blómum, kertum, söng o.s.frv.
Hver um sig þurfti að panta tíma þar sem
handritið var ekki opinberlega til sýnis.
Gestirnir voru vinnandi fólk sem gjarnan
vildi koma á kvöldin og um helgar en það
leyfði opnunartími safnsins ekki og auk
þess er umsjónarmaður safnsins kona en
Swaminarayan munkarnir mega ekki horfa
á konur og átti hún því óhægt um vik með
að sýna þeim handritið. Af þessum sökum
var bmgðið á það ráð að gefa handritið út
á vefnum og vann nefnd frá trúflokknum
með sérfræðingum safnsins að þeirri út-
gáfu. Á vefsíðunni em góðar myndir af
öllum síðum handritsins, skýringar og
greinar sem setja það í sögulegt, trúarlegt
og menningarlegt samhengi. Þar er líka
ensk þýðing textans, orðskýringar ýmiss
konar og margvíslegur fróðleikur annar.
Það kom mér nokkuð á óvart að heyra
hversu góðan hljómgrunn þetta framtak
fékk hjá fylgjendum Swaminarayan en
þeir munu nota vefsíðuna mikið. Þar geta
þeir nú skoðað handritið og velt fyrir sér
leyndardómum þess þegar þeim hentar og
miðlað menningararfínum til bama sinna í
30. árg. - 2. tbl. 2005 - bls. 51