Lesbók Morgunblaðsins - 21.12.1992, Blaðsíða 11

Bókasafnið í Efesus.
þeir ef til vill að auðvelt myndi að snúa
fólki frá Artemis til Maríu? Eða voru þeir
meistarar að koma þjóðsögunni af stað og
fá síðan á hana sagnfræðilegan og kirkju-
legan stimpil? Eða er öll sagan sönn?
í löndunum við Miðjarðarhaf eru fjöl-
margar fornar byggingar, sem hafa þjónað
fleiri trúarbrögðum en einum. Dæmi um
þetta er Sófíukirkjan í Istanbúl, nú helguð
íslam, og ýmsar kirkjur í Rómarborg, sem
áður voru heiðin hof. Merkust slíkra bygg-
inga finnst mér þó moskan mikla í Cordoba
á Spáni, í fyrndinni rómverskt hof, kirkja
á tímum Vestgota, moska múhameðs-
manna, einhver hin mesta í heimi, og loks
dómkirkja kaþólskra.
Bygging moskunnar hófst árið 785, ríf-
lega mannsaldri eftir landnám Mára á
Spáni. Moskan var mjög stækkuð árið 833
í valdatíð Abd al-Rahman, sem bætti við
lítilli en fagurri kapellu, mihrab, sem sýnir
rétttrúuðum mönnum í hvaða átt beri að
biðjast fýrir. Skrautlegasta hluta moskunn-
ar byggði-kalífinn Al-Hakam II. árið 961,
en á þeim tíma var glæsibragur Cordoba
mestur. íbúar voru að sögn nærfellt ein
milljón. Borgin var því einhver hin stærsta
í heimi og togaðist á við Damaskus um
forystu í islömskum menningarheimi.
Moskan er gríðarmikil umfangs, um
23.400 m2 að grunnfleti, en ekki að sama
skapi háreist. Innan múra hennar eins og
annarra moska er hellugarður, Patio de los
Naranjos. Útveggimir hvíla að nokkru á
tiganrlegum skeifulaga bogum, en múrað
hefur verið upp í þá flesta. Sums staðar
hefur hrunið úr veggjum og inngangurinn
er lágreistur og skrautlaus. Líklega em
fáar jafnfrægar byggingar svo fátæklegar
til að sjá. Því meiri undran vekur hið innra,
furðulegur skógur af óteljandi súlum í
hálfrökkri, flestar höggnar í Korinþustíl,
margar rómverskar að upprana, en hið
efra völundarhús skrautlegra boga og boga
ofan á bogum sem allir eru fagurlega
höggnir og skreyttir. Moskan er svo stór,
að í fyrstu sést enginn jaðar.súlnaskógar-
ins. Ekkert verður til að búa ferðamanninn
undir það, sem bíður hans í miðju þess
húss, hvorki meira né minna en kaþólsk
dómkirkja af fullri stærð, sem þama var
komið fyrir með því að grisja svolítið til í
súlnastóðinu miðju. Carlos I. Spánarkon-
ungur (Karl V. Þýskalandskeisari) hafði
gefið leyfí til byggingar kirkjunnar, en
harmaði það síðar: „Þið hafíð byggt hið
hversdagslega, en eyðilagt hið einstæða."
Þó er kirkjan fögur og stendur ekki að
baki mörgum guðshúsum barokktímans á
Spáni. Kjörgripur dómkirkjunnar er nauts-
stytta, sem liggur með iðrin úti til minning-
ar um nautið dyggðuga frá Cordoba sem
sprakk af gleði, þegar það vitnaðist að hin
íslamska moska yrði helguð Kristi á ný.
Moskan mikla er þannig líkt og dulúðug
hljómkviða trúarbragða og menningar-
strauma.
Flestum Vesturlandamönnum þykir tími
trúarlegs ofstækis og umburðarleysis liðinn
og friðsamlegt sambýli trúarbragða sjálf-
sagt og eðlilegt. Múhameðstrúarmönnum
hefur lengst af verið ætlað að sýna krist-
inni trú og gyðingatrú virðingu, og undir
þeirra stjóm var t.d. Jerúsaiem opinn vett-
vangur trúarbragðanna. Fyrir kristna
menn er það grátlegt, að skelfilegustu
hryðjuverk Evrópu skuli nú framin á mú-
slimum í nafni þjóðernis og þeirrar trúar,
sem byggir tilvera sína á kærleikanum.
Höfundur er læknir.
ÁGÚSTÍNA JÓNSDÓTTIR
Sjóhattur
Kjagar eins og stígvélaður köttur
Fótaveill eftir stöður í brúnni
Gulur sjóhattur himinn
yfir saltbrunnu andliti
Á leiðarenda:
hattur og stígvél lögð til hliðar
þótt enn rigni tári og tári
Á morgun? Uppstytta og sól
látið úr höfn
gulur himinn
í hörðum fallstraumi
Klukkur
Seint að kvöldlagi ruggar hún
stólnum taktfast og hlustar
tómleiki
sker í eyru
tif í ótal klukkum
Hún hefur lengi amast við
pendúlklukkunni
skrækri vekjaraklukku
gamaldags ömmuklukku
fíngerðu armbandsúri
og viljað allar klukkur burt
En eitt kvöld enn gæti hún
þolað tif þeirra ef það nægði til að
yfirgnæfa þögnina sem stöðugt
bendir á hana eins og vísar
kirkjuklukkna á slaginu tólf
Er dagar birtist hann henni
Auður stóllinn ruggar án afláts
eins og ósönn torgklukka
Enginn skeytir um hvort eitthvað
gerðist — enda allt óvíst um
gangverk flestra klukkna eftir lið-
inn dag
Höfundur er kennari í Reykjavík.
KRISTJÁN JÓHANNSSON
í Kreppu-
tungu
Stormafjöll
rísa
er haf þokunnar
hnígur
um heiðar norður
og sogast þaðan
í dali.
Þau gnæfa
í öllum áttum
og horfa
ofan á rauða
bílpöddu
skríða um sandinn
— skoplitla veru
í innhverfí
beljandi ála.
Höfundur er kennari í Reykjavík.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 21. DESEMBER 1992 11