Morgunblaðið - 20.01.2001, Blaðsíða 27

NEYTENDUR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. JANÚAR 2001 27
TILLAGA um að vítamínbæta sæt-
indi hefur vakið takmarkaða hrifn-
ingu næringarfræðinga.
Hjá Evrópusambandinu liggur nú
fyrir tillaga um að bæta fjör- og
steinefnum í sælgæti. Sú tillaga hef-
ur mætt harðri gagnrýni hjá dönsku
neytendasamtökunum og Matvæla-
eftirlitinu sem telja að það kunni að
leiða til næringarskorts og/eða eitr-
unar hjá börnum og unglingum og
ýta undir neyslu óhollrar fæðu.
Tillagan sem framkvæmdastjórn
ESB hefur lagt fram gerir ráð fyrir
því að bæta megi vítamínum og
steinefnum í nánast hvaða matarteg-
undir sem er. Mjólk, ostur og hveiti
megi innihalda allt að 112 tegundir
fjör- og steinefna og það sama eigi
við um sætindi og gosdrykki, svo
dæmi sé tekið.
Eykur neyslu óhollrar fæðu
Í tillögunni eru talin upp 32 fjör-
efnablöndur og 80 steinefni sem
leyfa eigi í matvælum og er hún nú til
skoðunar hjá aðildarríkjum ESB. Í
Danmörku mætir hún harðri and-
stöðu, Lars Ovesen, læknir og yfir-
maður næringardeildar Matvælaeft-
irlitsins, segir hana gera fæðustefnu
stjórnvalda að engu. „Ef vítamínum
og steinefnum verður bætt við sæt-
indi og feitmeti óttast ég að það muni
auka neyslu óhollrar fæðu, segir
hann í samtali við Berlingske Tid-
ende.
Ovesen segir að í fyrsta lagi sé erf-
itt að stjórna því magni steinefna
sem menn innbyrði ef þeim sé bætt í
allt mögulegt og að hætta sé á eitr-
unum vegna of stórra skammta, t.d.
af A- og D-vítamínum. Þá telur hann
það af hinu vonda að fegra ímynd
sælgætis svo að fólki virðist það allt í
einu vera í lagi að borða hlaup og
súkkulaði.
Stjórnendur Matvælaeftirlitsins
telja réttast að hvert og eitt land hafi
eigin fæðu- eða næringarstefnu, sem
löguð sé að matarvenjum í viðkom-
andi landi. Þá sýni reynslan frá Bret-
landi að Ovesen hafi rétt fyrir sér, en
þar má bæta fjörefnum í allar fæðu-
tegundir. Niðurstaðan sé sú að það
sé einkum gert við skyndimat og
sælgæti; þ.e. matartegundir sem
hafi sáralítið næringargildi, heldur
innihaldi aðallega fitu, sykur og salt.
Slík stefna komi að minnsta kosti
ekki í veg fyrir offituvandamál. Sam-
tök danska iðnaðarins styðja tillögu
ESB og segja framleiðendur innan
samtakanna ekki hafa lýst áhuga á
því „að gera óhollar vörur hollar og
engar áætlanir séu t.d. um vítamín-
bætt súkkulaði“. Talsmaður samtak-
anna viðurkennir þó jafnframt að sú
hafi reynst raunin í Bretlandi. Inn-
flutningur á vítamínbættum matvæl-
um er takmarkaður í Danmörku og
hafa dönsk stjórnvöld sætt harðri
gagnrýni frá ESB fyrir þá stefnu,
eru sögð standa í vegi fyrir sam-
keppni. Þau þvertaka hins vegar fyr-
ir að breyta reglunum.
Leiðir til næringarskorts og
ýtir undir neyslu óhollrar fæðu
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
Morgunblaði/Þorkell
Evrópusambandið með tillögu um að vítamínbæta sælgæti
Hvað er í efninu modal?
Í versluninni Oasis í Kringlunni
er að finna fatnað sem inniheldur
efnið modal. Hvað er í því efni?
„Modal er náttúrulegt efni og
ákveðin tegund af bómull,“ segir
Lorna A. Cartwright, verslunar-
stjóri Oasis í Kringlunni.
„Efnið er langoftast í peysum hjá
okkur og það hnökrar nánast ekkert.
Modal-efnið er nýtt efni hjá Oasis-
keðjunni og hefur gefist vel.“
Merkingar á
snyrtivörum
Á fyrningardagsetning að koma
fram á snyrtivörum?
„Í sjöundu grein í snyrtivöru-
reglugerð kemur fram að fyrningar-
dagsetning fyrir vörur sem hafa
minna geymsluþol en 30 mánuði á að
koma fram á íláti. Annars ekki,“ seg-
ir Níels Breiðfjörð Jónsson, sérfræð-
ingur á eiturefnasviði Hollustu-
verndar ríksins.
„Þess má geta að krem úr lýsi og
öðrum olíum sem þrána auðveldlega
þarf að merkja en flest venjuleg
krem hafa lengra geymsluþol en 30
mánuði. Mér finnst merkingar með
fyrningardagsetningu vera að
aukast.“
Að sögn hans hefur ekki verið
mikið eftirlit með þessu heldur hefur
eftirlitið aðallega verið með merk-
ingum úðabrúsa sem stundum hafa
verið vanmerktir og með bandarísk-
um snyrtivörum sem lúta ekki alveg
sömu reglum og snyrtivörur fram-
leiddar fyrir EES-svæðið.
Eru hrogn og lifur
næringarrík fæða?
Hvert er næringarinnihaldið í
hrognum og lifur?
„Hrogn og lifur eru einstaklega
næringarríkar fæðutegundir, jafn-
vel svo að það getur nánast talist of
mikið af því góða,“ segir Laufey
Steingrímsdóttir, forstöðumaður
Manneldisráðs. „Þorsklifur er til
dæmis mjög auðug af A- og D-vít-
amínum, enda er lýsið unnið úr
henni, og allir vita hvað það er vít-
amínríkt. Lifrin er líka mjög feit og
því full af kaloríum, en um 600 kcal
eru í 100g sem er nánast eins mikið
og í smjöri. Hins vegar er lifrarfit-
an frekar holl, rétt eins og fiskfita
almennt, og veitir mikið af heilsu-
samlegum omega-3 fitusýrum. Lifr-
in getur hins vegar safnað í sig eit-
urefnum úr hafinu, og því getur
hugsanlega verið varhugavert að
borða hana oft, sérstaklega fyrir
börn og barnshafandi konur. Þorsk-
hrogn eru egg þorsksins og nær-
ingin í þeim er eftir því. Þau inni-
halda því mjög mikið af kólesteróli
eins og önnur egg,“ segir Laufey en
bætir við að það þurfi þó ekki að
hafa verulegar áhyggjur af því
nema blóðfitan sé því hærri. Þá
mælir hún með því að hafa nýjan,
soðinn fisk með hrognum og lifur,
þannig að magnið verði ekki of mik-
ið af hvoru fyrir sig og hvetur hún
fólk til að borða nóg af kartöflum og
grænmeti með.
Spurt og svarað
Morgunblaðið/Kristinn
um neytendamál
www.leir.is