Morgunblaðið - 01.03.2001, Blaðsíða 28

ERLENT
28 FIMMTUDAGUR 1. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
„HVAÐ gerðu þeir nákvæmlega?“
spyr saksóknari vitni númer 78, unga
bosníska konu, eina þeirra fjölda
kvenna sem kvaðst hafa verið mis-
þyrmt og nauðgað í heimabæ sínum
Foca í Suðaustur-Bosníu, eftir að
stjórnvöld Bosníu-Serba höfðu náð
bænum á sitt vald í átökunum í fyrr-
um Júgóslavíu árið 1992. Eftir stutta
þögn svarar unga konan: „Þeir brutu
niður allt inni í mér.“
Við erum stödd í réttarsal stríðs-
glæpadómstóls Sameinuðu þjóðanna
fyrir lönd fyrrverandi Júgóslavíu í
Haag í apríl árið 2000. Unga konan
sem hér er vitnað til er ein þeirra
tuga kvenna sem þar ber vitni í rétt-
arhaldi yfir þremur Bosníu-Serbum,
tveimur yfirmönnum hersins og ein-
um almennum hermanni. Mennirnir
eru ákærðir fyrir að hafa borið
ábyrgð á og tekið þátt í nauðgunum
og misþyrmingum á bæjarbúum á
meðan herir þeirra höfðu bæinn á
sínu valdi frá apríl 1992 fram á mitt
sumar 1993. Málið er höfðað á grund-
velli þess að skipulegar nauðganir í
stríði séu stríðsglæpir en þegar dóm-
stólnum var komið á árið 1993 var í
fyrsta sinn viðurkennt í alþjóðlegum
lögum að nauðganir teldust til slíkra
glæpa.
Unga konan er múslimi eins og
meirihluti bæjarbúa í Foca. Hún lýs-
ir því hvernig henni hafði verið haldið
nauðugri í kynlífsþrælabúðum í bæn-
um um sumarið 1992 ásamt fjölda
annarra múslimskra kvenna frá Foca
og nágrannabæjum hans. Meðal
fórnarlamba voru einnig börn allt
niður í tólf ára aldur. Unga konan
skýrir frá reynslu sinni í stuttum og
greinilega sársaukafullum setning-
um. Hún er höfð á bak við skilrúm
þannig að enginn utanaðkomandi
sem fylgist með réttarhaldinu fær að
líta hana augum. Sömuleiðis er nafn
hennar ekki gefið upp. Er það gert til
að vernda vitnið. Hún þarf hins vegar
að horfast í augu við kvalara sína,
Bosníu-Serbana þrjá, enda er það
réttur ákærðra að fá að sjá vitnin.
Dregin frá foreldrum sínum
Unga konan skýrir réttinum frá
því að henni hafi tekist að fela sig í
húsi foreldra sinna til ágústloka 1992
þrátt fyrir að hermenn hefðu ítrekað
spurt föður hennar um dvalarstað
hennar. Í lok ágúst gáfu serbneskir
hermenn hins vegar út tilkynningu
um að múslimar og Króatar yrðu
fluttir frá bænum í rútu. Yfirgaf hún
húsið með foreldrum sínum í þeirri
von að fá að yfirgefa bæinn en her-
mennirnir drógu hana frá foreldrun-
um og sögðu að hún þyrfti að bera
vitni hjá serbneskum yfirmanni. Hún
var færð í hús sem notað var af her-
mönnum til að nauðga konum og
sjálfri var henni strax nauðgað af
tveimur eða þremur hermönnum.
Hún man ekki nákvæmlega hve
Ofbeldið í styrjöldum þjóðanna á Balkanskaga
Hatur gegn þeim
sem eru öðruvísi
Morgunblaðið/Jim Smart
Þrír af þátttakendunum í ráðstefnunni Konur og Balkanstríðin, sem
hefst í hátíðarsal Háskóla Íslands á morgun klukkan 14, eru frá átaka-
svæðunum. Frá vinstri Vesna Kesic, Vjollca Krasniqi og Zarana Papic.
Sögulegur dómur Stríðsglæpadómstóls SÞ í
Haag yfir þremur Bosníu-Serbum fyrir fjölda-
nauðganir hefur vakið mikla athygli. Arna
Schram ræddi við Vjollca Krasniqi frá Kosovo
og kynnti sér skrif Króatans Vesna Kesic, en
þær taka þátt í ráðstefnunni Konur og Balkan-
stríðin í Háskóla Íslands á morgun, föstudag.