Morgunblaðið - 07.04.2001, Qupperneq 32

ERLENT
32 LAUGARDAGUR 7. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÞEGAR öldungadeild Bandaríkja-
þings gekk til atkvæðagreiðslu 2.
apríl um breytingar á lögum varð-
andi fjárframlög til kosningabaráttu
vantaði ekki dramatíkina. Eftir
tveggja vikna eldfima umræðu, þar
sem stuðningsmönnum lagabreyt-
inganna tókst að hafna tillögum til að
útvatna reglugerðina, voru lokaorð
Johns McCains, repúblikana frá Ari-
zona og annars af flutningsmönnum
frumvarpsins, á þessa leið: „Í upp-
hafi þessarar umræðu bað ég starfs-
félaga mína að taka áhættu fyrir
Bandaríkin. Eftir nokkrar mínútur
hef ég trú á að við munum gera það.
Ég mun ævilangt verða þakklátur
fyrir þann heiður að fá tækifæri til
að vera þátttakandi í þessu.“
McCain er meira en þátttakandi.
Hann og Russell Feingold, demó-
krati frá Wisconsin, hafa borið hit-
ann og þungann af umræðunni um
umbætur á kosningalöggjöfinni í
hartnær sex ár. Eftir ítrekaðar, en
árangurslausar tilraunir þar sem
repúblikanar hafa komið í veg fyrir
að málið næði fram að ganga, sjá
þeir loks fyrir endann á baráttunni.
Atkvæði í deildinni, þar sem sætin
skiptast jafnt milli flokkanna
tveggja, féllu á þann veg að 59
greiddu atkvæði með (allir þing-
menn demókrata að þrem undan-
skildum og 12 repúblikanar) og 41 á
móti. Úrslitin eru stórsigur fyrir
McCain.
Breytingarnar á fjármögnun
kosninga eru þær víðtækustu í ald-
arfjórðung, eða frá því að ný lög voru
sett í kjölfar Watergate-hneykslisins
árið 1974. Þær snúast fyrst og
fremst um það að banna óbein fjár-
framlög, á ensku „soft money“, til
stjórnmálaflokka og frambjóðenda í
alríkiskosningum. Sem mótsvar er
lagt til að sú upphæð sem einstak-
lingum er heimilt að gefa hverjum
frambjóðanda verði tvöfölduð, úr
1.000 í 2.000 dollara, 180 þúsund
krónur. Samanlagt má einstaklingur
svo gefa framjóðendum, flokkum og
sérstökum kosningasjóðum sem
nemur 37.500 dollurum, eða helm-
ingi meira en nú er leyft. Þriðja mik-
ilvæga breytingin er sú að fyrirtækj-
um, verkalýðsfélögum og
þrýstihópum verður bannað að
kaupa auglýsingar, þar sem nafn
frambjóðenda kemur skýrt fram, 60
dögum fyrir kjördag og 30 dögum
fyrir prófkjör. Auglýsingabannið,
sem skotið var inn á síðustu stundu,
er reyndar það umdeildasta í lögun-
um og þykir líklegt að það muni ekki
standast fyrir dómstólum, sem hafa
löngum tengt slíkar auglýsingar við
tjáningarfrelsi sem er verndað í
stjórnarskránni.
Háar fjárhæðir í húfi
Frá því á seinni hluta níunda ára-
tugarins hafa fyrirtæki, verkalýðs-
félög, einstaklingar og ýmsir þrýsti-
hópar greitt stöðugt stærri fúlgur í
kosningasjóði flokkanna, sem þeim
hefur síðan verið heimilt að nota að
vild. Engin höft eru á þessum fjár-
framlögum og fyrir síðustu kosning-
ar nældu demókratar og repúblikan-
ar samanlagt í um 500 milljónir
dollara. Þetta samsvarar tæpum
helmingi tekna Demókrataflokksins
og rúmlega þriðjungi Repúblikana-
flokksins.
Þetta eru ótrúlega háar upphæðir
og flokksforystan hefur síðan getað
notað peningana til að hygla ákveðn-
um frambjóðendum. Margir af for-
svarsmönnum flokkanna óttast nú að
missa áhrif og völd. Öldungadeildar-
þingmaðurinn Mitch McConnell,
sem er repúblikani frá Kentucky og
einn af svörnustu andstæðingum
frumvarpsins, gekk svo langt að
kalla frumvarpið „frámunalega
heimskulegt“. Gagnrýnendur halda
því fram að afleiðingarnar – sem
margir telja reyndar að séu ófyr-
irsjáanlegar – muni verða þær að
fjáraustrið minnki ekki, heldur dreif-
ist og að einstaka þrýstihópar fái þar
með aukin völd.
Pólitískir andstæðingar eru síðan
ósammála um það hvor flokkurinn sé
betur í stakk búinn að mæta breyt-
ingunum. Demókratar með Bill Clin-
ton, fyrrverandi forseta, í farar-
broddi sóttu í sig veðrið og hala nú
inn jafn mikið í óbeinum framlögum
og repúblikanar. Neikvæð umræða
hefur aukist, þar sem talað er um að
hægt sé að kaupa frambjóðendur, ýj-
að að mútum og spillingu. Almenn-
ingur virðist hafa fengið sig fullsadd-
an á fjáraustrinum og fólkið í landinu
stendur með McCain.
Til skamms tíma litið standa repú-
blikanar betur að vígi hvað einstak-
lingsframlög varðar. Þeir söfnuðu
447 milljónum dollara í beinum fram-
lögum fyrir síðustu kosningar, á
móti 270 milljónum hjá demókröt-
um. Repúblikanar halda vel utan um
sínar skrár og stuðningsmenn
bregðast skjótt við þegar beðið er
um hjálp. Demókratar líta öfundar-
augum á aðferðir þeirra, en aftur á
móti má ætla að frjálslyndir þrýsti-
hópar muni koma demókrötum til
aðstoðar í ríkari mæli. Í framtíðinni
munu báðir flokkarnir án efa snúa
sér að grasrótinni og reyna að virkja
kjósendur betur.
Næst á dagskrá
Fulltrúadeildin tekur nú við, en
þar voru svipuð frumvörp samþykkt
1998 og 1999. Leiðtogar repúblikana
í deildinni hafa heitið því að gera allt
sem í þeirra valdi stendur til að
koma í veg fyrir að lögin nái fram að
ganga, en það þykir ólíklegt að þeir
hafi annað upp úr krafsinu en að
seinka málinu. Ef deildirnar tvær
senda frá sér frábrugðnar útgáfur
verður málið sett í nefnd. Þá gefst
repúblikönum enn og aftur tækifæri
til að tefja frumvarpið. Að lokum
þarf undirskrift Bandaríkjaforseta.
Margt í lögunum gengur þvert á
stefnu George W. Bush. Hann á eigi
að síður erfitt með að beita neitunar-
valdi og eiga á hættu að fá á sig þann
stimpil að hann standi í vegi fyrir
umbótum. Enda hafa forsetinn og
talsmenn hans þegar gefið í skyn að
hann muni ekki hafna frumvarpinu.
Eins og mörgum er í fersku minni
börðust Bush og McCain um útnefn-
ingu flokksins til forsetaembættis-
ins. Þrátt fyrir þann ósigur virðist
McCain hafa mætt tvíefldur til leiks.
Grunnt er á því góða milli þeirra
tveggja og margir spá að þetta sé
bara byrjunin, að næst muni McCain
ráðast á heilsutryggingar og umbæt-
ur í varnarmálum þar sem hann og
forsetinn eru ekki á einu máli. Upp-
reisnarmaðurinn McCain virðist því
ætla að halda áfram að vera Bush
þyrnir í augum.
Deilt um óbein
kosningaframlög
Þótt öldungadeild Banda-
ríkjaþings hafi samþykkt
McCain-Feingold-kosn-
ingalagafrumvarpið er
ekki þar með sagt, að það
sé orðið að lögum. Mörg
ljón eru enn á veginum og
sitt sýnist hverjum.
Margrét Björgúlfsdóttir
kynnti sér afstöðu manna
í Washington.
Reuters
Öldungadeildarþingmennirnir John McCain (t.v.) og Russ
Feingold á blaðamannafundi í þinghúsinu í Washington. Þeim
tókst nýlega að fá samþykkt umdeild lög um fjárframlög í
kosningasjóði.
Hæstiréttur Pak-
istans ógilti í gær
spillingardóm yfir
Benazir Bhutto,
fyrrverandi for-
sætisráðherra
landsins, og sendi
málið til endur-
upptöku. Úr-
skurðurinn er
mikill sigur fyrir
Bhutto, sem hefur
ávallt haldið fram
sakleysi sínu, en
hún dvelur í út-
legð í Lundúnum.
Bhutto og eig-
inmaður hennar,
Asif Ali Zardari,
voru árið 1999
dæmd til fimm ára fangelsisvistar
fyrir að hafa þegið mútur frá sviss-
nesku fyrirtæki. Þeim var auk
þess gert að greiða háa sekt og var
meinað að taka sæti á þingi í sjö ár.
Hjónin hafa alla tíð haldið því
fram að ákærurnar á hendur þeim
hafi verið runnar undan rifjum
pólitískra andstæðinga og eigi
ekki við nein rök að styðjast. Ali
Zardari situr nú í fangelsi í Pak-
istan fyrir aðrar sakir.
Bhutto kvaðst í gær líta svo á að
úrskurður hæstaréttar hefði
hreinsað nafn hennar. „Dómar-
arnir úrskurðuðu að ásakanirnar á
hendur mér ættu sér engar stoð-
ir,“ sagði hún í samtali við breska
ríkisútvarpið, BBC.
Ósigur fyrir Musharraf
Sjö dómarar hæstaréttar voru
einróma í niðurstöðu sinni um að
fallast á áfrýjunarkröfur Bhutto
og manns hennar og skipa fyrir
um endurupptöku málsins.
Úrskurðurinn er talinn ósigur
fyrir herforingjann Pervez Mus-
harraf, sem fer með stjórn lands-
ins, en hann hefur lýst því yfir að
fleiri ákærur á hendur Bhutto séu
í undirbúningi.
„Síðast í gær lýsti Musharraf
því yfir að hann myndi ryðja mér
úr vegi en með úrskurðinum sem
kveðinn var upp í dag hefur dóms-
valdið sýnt að það getur staðið
gegn einræðisstjórninni og haldið
uppi lögum og reglu,“ sagði
Bhutto við BBC í gær. Stjórnar-
andstöðuflokkur Bhutto, Þjóðar-
flokkur Pakistans, fagnaði úr-
skurðinum í gær en meðlimir
flokksins binda vonir við að for-
sætisráðherrann fyrrverandi snúi
heim úr sjálfskipaðri útlegð sinni
og hefji aftur afskipti af stjórnmál-
um.
Hæstiréttur Pakistans
Spillingardómur
yfir Bhutto ógiltur
Fyrrverandi forsætisráðherra Pakistans,
Benazir Bhutto og hinn umdeildi eiginmaður
hennar, Asif Ali Zardari.
TVEIR piltar hafa verið handteknir
og eiga yfir höfði sér ákæru fyrir að
hafa orðið valdir að eldsvoðanum í
heimavist Kyanguli-framhaldsskól-
ans í Kenýa í síðasta mánuði, sem
varð 67 skólafélögum þeirra að bana.
Piltarnir, sem eru 17 ára gamlir,
eiga að koma fyrir rétt á mánudag.
Skólastjórinn hefur einnig verið tek-
inn höndum og verður hugsanlega
ákærður fyrir að hafa ekki komið í
veg fyrir glæp.
Annar piltanna, sem grunaðir eru
um að hafa kveikt eldinn, liggur á
sjúkrahúsi í höfuðborginni Naíróbí
en hinn er í haldi. Að sögn lögregl-
unnar í Kenýa var þeim í nöp við
skólastjórann og höfðu kvartað yfir
því að skólastofur væru yfirfullar og
að maturinn væri vondur.
Þrír gangaverðir í skólanum, sem
voru handteknir daginn eftir elds-
voðann, voru látnir lausir á fimmtu-
dag þar sem engin sönnunargögn
tengdu þá við glæpinn.
58 fórnarlömb brunans voru lögð
til hinstu hvílu í sex fjöldagröfum á
miðvikudag, en líkin voru óþekkjan-
leg. Forseti landsins, Daniel arap
Moi, var viðstaddur athöfnina.
ReutersFórnarlömb eldsvoðans borin til hinstu hvílu í fjöldagröf á miðvikudag.
Eldsvoðinn í Kyanguli-skólanum í Kenýa
Tveir skóladrengir
ákærðir fyrir íkveikju
Naíróbí. AFP, AP.