Morgunblaðið - 22.04.2001, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 22. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÞRENNT finnst mér mikil-vægast í lífinu, það er góðheilsa, létt lund og það aðeiga ekki bíl,“ segir HuldaRunólfsdóttir og réttir
mér handprjónaða inniskó með
skrautlegum illeppum. Ég humma og
fer úr útiskónum, ég kom á bílnum
mínum, svo þeir eru ekki mjög
óhreinir. Á skrautleppunum trítla ég
inn í stofuna en Hulda fer að svo
mæltu inn í eldhús til þess að hita fyr-
ir mig cappuccinokaffi. Meðan hún
vafstrar í eldhúsi sínu horfi ég „hauk-
fránum“ augum í kringum mig, eink-
um beini ég athyglinni að bókunum í
bókahillunum. Það er hægt að kom-
ast að svo mörgu um persónuleika
fólks með því að athuga hvaða bækur
það kaupir og les. Hulda Runólfsdótt-
ir á alls konar bækur en er þó greini-
lega áhugamanneskja um sögu
kvenna, sagnfræði í víðum skilningi,
þjóðfræði og ferðalög. Ég er rétt
komin aftur í sætið mitt í litla sóf-
anum undir fjölskyldumyndunum
þegar Hulda kemur með kaffibollann
sem hún setur kirfilega niður fyrir
framan mig á sófaborðið. Tekönnu
fyrir sjálfa sig setur hún á borðsend-
ann og dregur svo ruggustól nær
borðinu og fær sér sæti. Allt er tilbúið
– viðtalið getur hafist.
„Ég var vistráðin“
„Ég er fædd í Skarði í Gnúpverja-
hreppi. Þar bjó Jóhanna móðursystir
mín og ég kom nokkuð óvænt í heim-
inn,“ segir Hulda. „Móðir mín Kristín
Bjarnadóttir var frá Glóru í Gnúp-
verjahreppi. Hún hafði misst móður
sína tvítug að aldri og þegar afi minn
hætti búskap kom nýr bóndi að
Glóru. Honum og konu hans fannst
nafnið ekki gott svo þau skírðu bæ
sinn Ásbrekku. Síðan eru þeir Glóru-
lausir í hreppnum.“ Nú hlær Hulda
en ég velti fyrir mér hvað hún hafi átt
við með orðunum að koma hennar í
heiminn hafi verið óvænt.
„Jú, sjáðu til. Mamma lærði að
verða rjómabússtýra á Hvítárvöllum
og réðst svo sem slík norður á Kornsá
í Vatnsdal, til Björns Sigfússonar
prests Jónssonar af hinni merkilegu
Reykjahlíðarætt og konu hans Sig-
ríðar, dóttur Björns Blöndals sýslu-
manns. Bóndasyninum á bænum,
Runólfi, leist vel á hina nýju rjóma-
bússtýru og ég varð til – en verra var
það að hann gifti sig rétt eftir að ég
kom undir. Þá tók nú að vandast mál-
ið fyrir móður mína. Giftinguna bar
brátt að, mér hefur verið sagt að faðir
minn hafi farið að heiman, norður á
Blönduós, en ekki skilað sér heim á
þeim tíma sem búist var við. Svo
fréttist að hann væri kominn í Búð-
ardal. Heim kom hann eftir nokkra
daga og þá með unga og fallega eig-
inkonu sína, hún var kaupmannsdótt-
ir af Blönduósi, þau höfðu gift sig í
Búðardal. Mamma var á Kornsá allt
sumarið og vafalaust hefur vistin ver-
ið henni erfið. Alma Louise Möller,
kona föður míns, sagði eitt sinn Álf-
hildi hálfsystur minni, að sér hefði
fundist undarlegt að ein af stúlkunum
á heimilinu hefði alltaf verið grátandi.
Hún vissi þó ekki af hverju stúlkan
grét. Þegar hún svo frétti af tilvist
minni hélt hún lengi vel að ég hefði
fæðst nokkrum mánuðum fyrr en
raun bar vitni, sannleikurinn er sá að
ég var aðeins rúmum mánuði eldri en
elsta barn Ölmu.
Ég spurði seinna mömmu mína:
„Hvernig í ósköpunum gastu verið
þarna um sumarið?“ „Gat ég verið?“
svaraði mamma. „Ég var vistráðin og
ég gat ekki farið að svíkja afa þinn og
ömmu þótt þetta væri svona.“
Heim fór hún í byrjun október en
ég fæddist 6. apríl 1915. Hún sagði
mér að Runólfur faðir minn hefði
fylgt henni á Blönduós þar sem hún
átti að taka skip. Skipið kom ekki fyrr
en að nokkrum dögum liðnum og þá
kom hann henni í vinnu í sláturhúsinu
á meðan, „fyrir það var ég þakklát, ég
hefði annars ekkert haft að gera
þessa daga, alein að bíða eftir skip-
inu“, sagði mamma. Svo kom skipið
og hún fór með því suður. Þegar það
sigldi fyrir Snæfellsnes var komið
brjálað veður. Einn skipverjanna
kom niður og sagði: „Það er óvíst að
við komumst nokkurn tíma suður, ég
held bara að skipið fari niður.“ „En
mér var alveg sama,“ sagði mamma.
Hún komst svo með bíl austur að
Þjórsártúni, þaðan gekk hún með eig-
ur sínar í pokaskjatta á bakinu, upp
öll Skeiðin og að Skarði.
Þrátt fyrir allt þetta sá hún eftir
pabba alla ævi og dáði hann einan
manna.
Vildi bara eiga einn pabba
Föður mínum, konu hans og hálf-
systkinum mínum kynntist ég ekki
fyrr en ég var tvítug að aldri. Þá fór
ég til þeirra norður og var þar í eitt
sumar og mér kom sérstaklega vel
saman við stjúpmóður mína. Föður
minn sá ég aðeins einu sinni á mínum
uppvaxtarárum. Þá var ég átta ára.
Mamma sagði að hann væri kominn
suður til Reykjavíkur og langaði til að
sjá mig. Við mamma hittum hann hjá
söluturninum sem nú er við Lækjar-
götu en stóð þá á horninu hjá Lækj-
artorgi og Bankastræti.
Við fórum svo öll til frænku
mömmu og sátum þar í fínni stofu og
alltaf var hann að reyna að tala við
mig en ég hafði ekki mikinn áhuga á
því. Ég átti pabba fyrir austan, Pál
Lýðsson í Hlíð, þar sem ég ólst upp,
og ég vildi ekki fleiri pabba. Ekki
bætti úr fyrir Runólfi föður mínum að
þegar við kvöddum hann kyssti hann
mömmu. Hún fór að gráta og mér
varð ekki betur til hans fyrir það.“
Að Hlíð kom Hulda sex vikna göm-
ul. „Mamma hafði komið í Hlíð korn-
ung stúlka og var þar í nokkur ár.
Hún var þá trúlofuð ungum manni
þar í sveit sem Ólafur hét,“ segir
Hulda. „Hann fór í verið og drukkn-
aði en hún dreif sig í skóla sem fyrr
sagði. Hjónin í Hlíð, Páll og Ragn-
hildur Einarsdóttir, komu í skírnar-
veisluna mína og tóku með sér úr
veislunni móður og barn. Ég kallaði
Hlíðarhjónin alltaf pabba og mömmu.
Ég var svo í Hlíð þar til ég var upp-
vaxin stúlka og börnin þar voru mín
systkini. Mamma var í Hlíð þar til ég
var átta ára og ég kallaði bæði hana
og Ragnhildi mömmu, en þær sögðu
seinna að þær hefðu alltaf þekkt
hvora ég ætti við hverju sinni –
hvernig sem þær fóru að því.
Ég vildi hins vegar ekki eiga nema
einn pabba. Móðir mín sagði mér að
ég hefði komið til hennar þegar ég
var þriggja ára og sagt: „Krakkarnir
segja að ég sé ekki Pálsdóttir?“ Hún
sagði að ég væri það heldur ekki,
pabbi minn héti Runólfur og ætti
heima fyrir norðan. Ég fór þá upp í
glugga, móða var á glerinu. Ég potaði
í móðuna og sagði svo: „Nú er ég búin
að skrifa Hulda Pálsdóttir, það er ég
búin að gera.“ Svo hafði ég gengið
hnakkakerrt út.
Ranka er ný stelpa
og fær nýtt sæti
Páll fósturfaðir minn var mér afar
góður. Eitt dæmi get ég sagt af því.
Þá var Ragnheiður, yngsta fóstur-
systir mín, komin hátt á þriðja ár.
Hún var sex árum yngri en ég. Á að-
fangadagskvöld sátum við öll saman
við langt borð. Ég hafði alltaf setið
hjá pabba á rúmstokknum öðrum
megin, á bríkinni. Þetta aðfangadags-
kvöld sá ég að búið var að setja disk-
inn hennar Rönku, með mynd af
stelpu á bláum kjól, við sætið hans
pabba.
„Þú ætlar þó ekki að fara að beygja
af þótt hún Ranka sitji hjá pabba sín-
um,“ sagði kona sem var þarna á
bænum. Ég hágrét. Þá sagði pabbi:
„Hulda, hún hefur sitt sæti hjá mér,
Ranka er ný stelpa og hún fær nýtt
sæti við hina hliðina á mér.“ Svo var
komið með púlt sem sett var við hina
hliðina á pabba og þar var svo Rönku
sæti.
Helgi Pjeturss var
einkennilega næmur maður
Dr. Helgi Pjeturss var alltaf í Hlíð
á sumrin, pabbi ferðaðist með honum.
Móðir Ragnhildar mömmu hafði ver-
ið húsfreyja á Hæli í Gnúpverja-
hreppi og Helgi og hún voru systra-
börn. Helgi kom austur að Hæli og
ætlaði að vera hjá frænku sinni en fór
í heimsókn út að Hlíð. Honum féll þar
svo vel að hann fór að Hæli og tók
dótið sitt og sagðist ætla að vera í
Hlíð og þar var hann svo um tíma á
hverju sumri. Helgi var mjög glæsi-
legur maður og eftirminnilegur.
Hann gekk að slætti í Hlíð og hafði
sérstakar spildur sem hann sló. Hann
sagði að sláttur væri góð leikfimi, og
þegar hann var að slá var hann aðeins
í mjórri sundskýlu og gúmmístígvél-
um. Þetta fannst öllum eðlilegt þegar
Helgi átti í hlut. Hann var stundum
að tala við pabba um líf á öðrum
stjörnum, ég efast um að pabbi hafi
verið trúaður á það. Hins vegar gerð-
ist í Hlíð atvik sem erfitt er að skýra
og sýnir að Helgi Pjeturss var ein-
kennilega næmur maður. Honum var
í nöp Kaabersbræður, sem bjuggu
hinum megin við Hverfisgötuna, á
móti Helga og fjölskyldu hans. Lík-
lega var óvináttan til komin vegna
árekstra milli sona Helga og þessara
bræðra. Einhverju sinni er Helgi var
í Hlíð heyrum við um morgun að hann
er mjög æstur. Hann talaði um það
við pabba að Kaabersstrákarnir
hefðu verið þarna í nótt og ábyggi-
lega ekki í góðum erindagjörðum.
Pabbi, sem var rólegur maður, sagði.
„Nei, nei, við vitum að hér hefur eng-
inn komið.“ En Helga varð ekki þok-
að í þessu máli. Nokkru seinna kom
einhver frá Hæli og sagði: „Við feng-
um einkennilega heimsókn í nótt.
Kaabersbræður komu, höfðu villst af
leið upp í Þjórsárdal en tóku leiðina
að Hæli og við gátum vísað þeim á
rétta leið.“ Hefðu bræðurnir haldið
áfram hefðu þeir komið að Hlíð. Ég
man að pabbi sagði: „Þetta er und-
arlegt.“
Hún giftist
Þegar ég var rösklega átta ára kom
skarlatssótt og allir urðu fárveikir.
Kristín mamma mín náði ekki fullri
heilsu eftir þau veikindi. Hún fór suð-
ur og náði þar smám saman nokkurri
heilsu, tók að stunda ræstingar og
fékk loks íbúð í kjallara Alþingishúss-
ins sem hún ræsti ásamt annarri
konu. Móðir mín var alltaf ákveðin í
að ég færi í skóla. Eftir að ég fermdist
sagði presturinn, séra Ólafur Briem,
við hana að hún mætti til með að láta
stelpuna læra eitthvað. Mamma fór
og hitti einhvern merkisbónda í
hreppnum og sagði honum að hún
hugsaði sér að ég sækti um inntöku í
Kvennaskólann. Þá sagði bóndinn:
„Hún giftist.“ Mamma var ekki
ánægð með það og sagði: „Þótt hún
giftist þarf hún samt á menntun að
halda.“ Fóstursystkini mín voru öll
bráðgreind og einn bróðirinn varð
arkitekt. Bjarni hét hann og teiknaði
húsið sem ég byggði hér við Fögru-
kinn í Hafnarfirði. Bjarni var þremur
árum eldri en ég. Þegar við vorum
krakkar að hlaupa úti á túni hafði ég
oft ekki við strákunum. Þá teygði
Bjarni höndina aftur fyrir sig og mér
fannst alltaf öllu borgið þegar ég
Morgunblaðið/ÁsdísHulda Runólfsdóttir
Huldubarnið
Hulda Runólfsdóttir nýút-
skrifuð úr Kennaraskólan-
um árið 1938.
Sveinn Viggó Stefánsson sem Jóhann í
Kinnarhvolssystrum 1945. Hann var
eiginmaður Huldu Runólfsdóttur.
Þegar Hulda Runólfs-
dóttir tók kennarapróf
1938 var kennsla
karlastarf. Hún segir í
viðtali við Guðrúnu
Guðlaugsdóttur
sitthvað frá tilurð sinni,
uppvexti og störfum við
kennslu og leiklist í
bland við ýmsar
skemmtilegar sögur.