Morgunblaðið - 20.07.2001, Blaðsíða 18

VIÐSKIPTI
18 FÖSTUDAGUR 20. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
AÐALSTEINN Jónsson, formaður
Landssamtaka sauðfjárbænda, segir
að sauðfjárbændur séu lítt hressir,
svo vægt sé til orða tekið, með það
sem kom fram í viðtali Morgunblaðs-
ins við Kristin Geirsson, fram-
kvæmdastjóra Goða, enda sé þar farið
niðrandi orðum um heila atvinnu-
grein. „Özur Lárusson, framkvæmda-
stjóri Landssamtakanna, leiðrétti í
grein í Morgunblaðinu þær rang-
færslur sem þar komu fram,“ segir
Aðalsteinn.
Getur þú tekið undir það að vandi
Goða sé uppsafnaður vandi?
„Ég get tekið undir það að vandi
Goða sé að stórum hluta uppsafnaður.
Fyrirtækið var mjög skuldsett í upp-
hafi og hátt vaxtastig fór síðan mjög
illa með fyrirtækið enda er það að
kaupa hráefni fram í tímann eins og
önnur afurðasölufyrirtæki. Þrátt fyr-
ir að greiddar séu 10% vaxtabætur þá
duga þær ekki þegar menn þurfa að
taka afurðalán út á allar birgðirnar.
Þetta er kannski í lagi fyrir fyrirtæki
sem eru með góða eiginfjárstöðu og
þurfa ekki að taka lán nema út á hluta
af birgðunum.“
Nú hefur maður heyrt því fleygt að
sauðfjárslátrun sé nær alls staðar
rekin með tapi, það sé einungis Slát-
urfélag Suðurlands, með sterka eig-
infjárstöðu, sem nái að reka þetta á
núlli.
„Það virðist vera að eftir síðasta
haust að þá fari þeir niður undir núllið
eða séu rétt yfir því sem eru með
besta reksturinn. Hvað veldur?
Launaskrið og álögur í landinu eru að
ganga af atvinnulífinu dauðu, það
þýðir ekki að horfa fram hjá því. Bæði
landbúnaðurinn og iðnaðurinn standa
ekki undir þessu háu launum. Þetta
er ein skýringin á verri afkomu auk
hárra vaxta.“
Hvað er þá til ráða?
„Ég er þeirrar skoðunar að bænd-
ur þurfi að koma miklu meira að slátr-
uninni. Þeir þurfa að
koma á skipulagningu á
slátrun og þeir þurfa að
vinna við slátrunina því
með öðrum kosti er ekki
hægt að halda niðri
kostnaði. Ef bændur líta
á slátrunina og slátur-
leyfishafa sem andstæð-
ing sinn og aðila sem
eigi að fara sem allra
verst með gengur dæm-
ið aldrei upp.“
Nú er ljóst að aðrir
sláturleyfishafar geta
ekki slátrað öllum þeim
dilkum sem Goði hefur
slátrað. Hvernig á að
leysa málin nú í haust?
„Já, Goði var með liðlega 40% af
haustslátruninni og það ganga alltaf
af 100 til 150 þúsund dilkar. Verði
hins vegar hin húsin sem standa utan
við Goða fullnýtt, eins og allt bendir
til, þá hlýtur það að gefa betri nýtingu
á þeim húsum og meiri arðsemi í
slátruninni. Þannig að það er ekki
hægt að segja að þetta sé alvont fyrir
greinina í heild. Og svo má ekki
gleyma því að það hefur verið heil-
mikil hagræðing í slátrun um margra
ára skeið og þeim fækkað mikið og því
fleiru fé slátrað í hverju húsi. Goða
hefur verið ákaflega slælega stjórnað
frá stofnun. Þetta er ábyrgðarhluti að
mínu mati að sameina þetta margar
einingar sem allar voru reknar með
einhverju tapi. En það er ekki tekið á
því tapi, það er látið vinda utan á sig
mánuðum saman eftir sameininguna.
Samkvæmt mínum
heimildum var tap
félagsins í fyrra í kring-
um 434 milljónir en þar
af voru afskriftir slátur-
húsa hátt í 200 milljón-
ir.
Ég sé dæmið fyrir
mér þannig og vonast
til að það verði hægt að
ná leigusamningi um
húsin og þau hús sem
verði slátrað í verði rek-
in af nokkrum aðilum.“
Áttu þá við að bænd-
ur taki þau yfir og sjái
um slátrunina?
Já, að hluta til og að
hluta til verði það stóru sláturleyfis-
hafarnir sem eru starfandi sem taki
ábyrgð á rekstrinum.Ég myndi vilja
sjá það gerast með þeim hætti. Það
þarf hugsanlega að stofna eitt slát-
urfélag utan um reksturinn í einum
landshluta. Við erum að horfa á félög
eins og Kaupfélag Króksfjarðarness,
Fjallalamb á Kópaskeri, Sláturfélag
Vopnfirðinga og sláturhúsið á Óspak-
seyri. Ég er ekki viss um að þessir að-
ilar séu að slátra með óhagkvæmari
hætti og það sé meiri kostnaður á af-
urðir þessara litlu félaga en í þessu
stóru samsteypum. Á öllum þessum
stöðum og þá sérstaklega á Vopna-
firði og í Króksfjarðarnesi eru bænd-
urnir með puttuna í slátruninni. Það
eru þeir sem sjá alveg um slátrunina.
Þeir eru ekkert að vinna lengur við
slátrunina en þann tíma sem það tek-
ur að slátra og það er þeirra hagur að
nýta sláturgetu húsanna alveg í botn.
Samkvæmt skýrslu VSÓ fyrir Goða
var lægsti sláturkostnaðurinn í slát-
urhúsi Goða á Fossvöllum en sá hæsti
á Hólmavík. Ég veit að sláturhúsið á
Fossvöllum er eingöngu mannað af
sveitafólki og það hefur ákveðna til-
finningu fyrir því að láta slátrunina
ganga með eðlilegum hætti. Eftir því
sem ég hef heyrt um sláturhúsið á
Höfn þá hafa bændur þar ekki fengist
til að vinna með sláturhúsinu, þannig
að þeir eru kannski að keyra húsið á
hálfum afköstum dögum saman, ein-
faldlega vegna þess að það vantar fé til
slátrunar. Á meðan bændur eru það
mikið úr tengslum við húsin þá gengur
dæmið aldrei upp rekstrarlega.“
Ertu með þessu að segja að bænd-
ur eigi að færa sig skrefi nær neyt-
endamarkaðinum?
„Ég tel alveg tvímælalaust að
bændur eigi að koma miklu meira að
slátruninni og vera í meiri tengslum
við markaðssetninguna á afurðunum
eins og aðrir framleiðendur. Við þró-
um ekki okkar búrekstur í átt til neyt-
enda nema við þekkjum þeirra þarfir
og kröfur. Ég held að þetta hljóti að
vera hverjum hugsandi manni ljóst.
Ef við komum með í afurðastöð eitt-
hvað annað en það sem seljanlegt er
og með öðrum hætti en að hægt sé að
búa til úr því sæmilega vöru þá eigum
við enga framtíð og enga möguleika.“
Þið hafið væntanlega ekkert á móti
því að kjötvinnsla Goða flytji norður?
„Síður en svo. Ég tel að það sé tví-
mælalaust hagræði af því. Og að
minnsta kosti ef miðað er við Slátur-
félag Suðurlands, með vinnsluna
austur á Hvolsvelli, þá virðist það
ekki hafa verið verulega íþyngjandi.
Það ætti ekki að vera vandamál fyrir
Norðlenska, ef þeir geta verið með
dagvöruvinnsluna í bænum eins og
þessa sem þeir kaupa í Faxafeni, að
vinna aðra þætti í meiri fjarlægð. Ég
hefði gjarnan viljað sjá fyrirtæki á
Norðurlandi af sömu stærðargráðu
og Sláturfélag Suðurlands sem er það
fyrirtæki sem hefur náð lengst í mat-
vöruframleiðslu. En auk þessara
félaga yrðu minni sláturleyfishafar
sem seldu þá annað hvort sjálfir eða í
gegnum þessa aðila.“
Er ekki rúm fyrir nema tvö stór
vinnslufyrirtæki?
„Mér finnst markaðurinn ekki vera
það stór að það sé rúm fyrir mikið
fleiri, en auðvitað koma þessir stóru
svínabændur eða verksmiðjubú til
með að standa fyrir utan þetta og svo
einhverjir minni sláturleyfishafar. Og
ég trúi ekki öðru en það sé líf eftir
Goða.“
Nú fullyrða margir að sauðfjárbúin
þurfi að vera mun stærri.
„Það er eins og Kristinn hafi ekki
lesið nýja búvörusamninginn sem við
gerðum fyrir ári. Þar er einmitt lagður
einn milljarður af opinberu fé til þess
að kaupa upp greiðslumark og það er
ekki endilega reiknað með að það sé
verið að fækka fé í landinu. Það er ver-
ið að fækka bændum en gefa þeim sem
eftir búa aukið svigrúm. Þetta er þró-
un sem hefur verið á fljúgandi ferð.
Búin stækka ekki á einni nóttu en
þessi þróun er þó á fullri ferð. Og mið-
að við hvað uppkaupin hafa gengið
hratt þá hefur svigrúm þeirra bænda
sem eftir eru aukist.“
Nú hafa átt sér stað viðræður við
Goða um leigu á sláturhúsum, hafa
þær skilað einhverju?
„Nei, ekki enn sem komið er og
horfur eru ekki bjartari nú en þær
hafa verið.“
Aðalsteinn Jónsson, formaður Landssamtaka sauðfjárbænda um slátrun og Goða
Bændur þurfa að koma
beint að slátruninni
Aðalsteinn Jónsson
LYFJA, dótturfélag Baugs hf., hefur
selt fimm lyfjaverslanir í samræmi
við ákvörðun samkeppnisráðs frá 2.
febrúar. Kaupandi er Hagræði hf.
sem rekur lyfjaverslanir undir nafn-
inu Lyf og heilsa. Kaupsamningurinn
er með fyrirvara um samþykki Sam-
keppnisstofnunar. Í tilkynningu
Baugs til Verðbréfaþings Íslands
kemur fram að efnisatriði samnings-
ins séu trúnaðarmál og hafi óveruleg
áhrif á rekstur Baugs.
Í febrúar setti samkeppnisráð þau
skilyrði fyrir samruna Lyfju hf. og
dótturfélags Baugs, Lyfjabúða hf., að
Lyfja myndi selja í einu lagi eftirtalin
fimm apótek á höfuðborgarsvæðinu:
Apótekið Mosfellsbæ, Apótekið
Smiðjuvegi 2, Kópavogi, Apótekið
Suðurströnd 2, Seltjarnarnesi, Apó-
tekið Firði, Hafnarfirði og Lyfju,
Kópavogi.
Samkeppnisráð hafði komist að
þeirri niðurstöðu að án skilyrða væri
markaðshlutdeild sameinaðs félags of
stór á höfuðborgarsvæðinu, þ.e. um
52–53% á síðasta ári, en hlutdeild
næststærsta aðilans á markaðnum,
Hagræðis, var þá um 26–27%. Með
sölunni til Hagræðis nú myndi þessi
markaðshlutdeild Lyfju minnka í 37–
38% en hlutdeild Hagræðis aukast
samsvarandi í yfir 40%.
Í upphaflegri ákvörðun samkeppn-
isráðs var Lyfju óheimilt að selja
Hagræði hf. umræddar lyfjaverslanir
en Hagræði áfrýjaði þeirri ákvörðun.
Áfrýjunarnefnd samkeppnismála
komst að þeirri niðurstöðu í apríl sl.
að fella skyldi úr gildi þann fyrirvara
á ákvörðun samkeppnisráðs að Hag-
ræði hf. mætti ekki kaupa verslanirn-
ar af Lyfju.
Róbert Melax, framkvæmdastjóri
Lyfju, segir í samtali við Morgunblað-
ið, að Lyfja sé með sölunni að uppfylla
ákvörðun samkeppnisráðs. „Við ósk-
um eftir því að samkeppnisstofnun
samþykki þetta, þannig að þessu máli
ljúki. Við erum hins vegar ósáttir við
ákvörðun samkeppnisráðs og úrskurð
áfrýjunarnefndar samkeppnismála
og höfum alltaf verið,“ segir Róbert.
Karl Wernersson, framkvæmda-
stjóri Hagræðis hf., segir í samtali við
Morgunblaðið að lyfjaverslanirnar
fimm bætist í hóp verslana undir
nafninu Lyf og heilsa 1. september
nk. Hann segir erfitt að segja hvernig
lyfjamarkaðurinn hafi þróast frá síð-
asta ári og hvernig framtíðarþróun
verði og því ekki víst að markaðshlut-
deildartölur samkeppnisráðs eigi enn
við. „Í því sambandi má benda á að
Baugur mun líklega opna lyfjabúð í
Smáralind og mun hún að öllum lík-
indum fá nokkuð stóra markaðshlut-
deild. Trúlega mun samkeppnisstaða
Lyfju og Hagræðis verða mjög áþekk
frá og með þeim tíma.“ Karl segir
kaupin á lyfjaverslununum eðlilegt
framhald af stefnu Hagræðis og skref
á þeirri leið að stækka fyrirtækið
nægilega til að hægt verði að gera það
að almenningshlutafélagi og skrá á
Verðbréfaþing. Ekki er endanlega
ákveðið hvenær það verður.
Lyf og heilsa kaupa fimm verslanir
Morgunblaðið/Arnaldur
Lyf og heilsa taka við rekstri fimm
verslana Lyfju 1. september nk.
AÐALFUNDUR Goða hf. var hald-
inn á miðvikudag og að sögn Kristins
Þórs Geirssonar, framkvæmda-
stjóra, var þar ekki ákveðin nein
stefnubreyting, menn ætluðu sér að
halda áfram sömu stefnu og þegar
hefði verið greint frá í fjölmiðlum.
Ný stjórn var kjörin á fundinum og
reikningar félagsins samþykktir. Að
sögn Kristins mun Goði leita eftir
greiðslustöðvun á allra næstu dögum
og nota tímann til að innheimta úti-
standandi kröfur. Hann segir engin
átök hafa átt sér stað um stjórnar-
kjör. „Ég skýrði mönnum frá stöðu
félagsins og það áttu sér stað skoð-
anaskipti um hana. Þá kynnti ég af-
komu félagsins á liðnu ári en hún var
mjög slæm. Við munum kynna hana
opinberlega mjög fljótlega.“
Engin stefnu-
breyting hjá
Goða