Morgunblaðið - 20.07.2001, Blaðsíða 24

UMRÆÐAN
24 FÖSTUDAGUR 20. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÉG hef stundum
verið spurður undan-
farna daga: Fórstu til
Moskvu? Kusuð þið
Peking? Hvern studdi
Ísland sem næsta for-
seta Alþjóðaólympíu-
nefndarinnar?
Þessum spurningum
er fljótsvarað. Ég var
ekki í Moskvu, ég
kaus ekki neitt. Svo
undarlegt sem það má
virðast, þá er hvorki
val á staðsetningu Ól-
ympíuleika né heldur
kosning nýs forseta í
þessum alþjóðaólym-
píusamtökum, í hönd-
um þeirra sem valdir eru til forystu
í hinum ýmsu ólympíunefndum
þjóðanna, sem mynda hreyfinguna.
Valið er þeirra einstaklinga, sem
skipa Alþjóðaólympíunefndina,
rúmlega hundrað manns. Þessi
nefnd er heldur ekki valin eða kos-
in af ólympíunefndum heimsins,
heldur er hún skipuð af sjálfri sér,
svo kurteislega sé til orða tekið. Í
henni eiga sæti einstaklingar, sem
eru útnefndir og kosnir af nefnd-
inni sjálfri og þá aðallega forset-
anum sjálfum. Þar má finna
skrautlegt lið, svo sem hertogaynj-
una af Liechtenstein (sem býr á
Spáni), hertogann af Lúxemborg,
prinsinn í Mónakó, Önnu drottning-
ardóttur frá Englandi og svo eru
að sjálfsögðu allmargir forystu-
menn úr íþróttahreyfingunni, sem
þar hafa komist til valda og þá
einkum þeir sem eiga eitthvað und-
ir sér frá hinum stærri og fjöl-
mennari þjóðum. Einir þrír frá
Ítalíu, aðrir þrír frá Frakklandi og
fimm Svisslendingar, svo eitthvað
sé nefnt.
Þegar Alþjóðaólympíunefndin
sætti gagnrýni fyrir spillingarmál
fyrir tveim árum, voru gerðar ýms-
ar minniháttar breytingar á vali á
fólki í þessa æðstu stofnun innan
alþjóðaíþróttahreyfingarinnar og
var þá meðal annars bætt við fyrr-
verandi íþróttamönnum. Svo skyn-
samlegt það kann að virðast í ljósi
þess að auðvitað eru íþróttamenn
ágætir, en það eru ekki þeir sem
hafa umboð frá grasrótinni til að
taka mikilvægustu ákvarðanir og
stjórna og stýra þessari stóru
hreyfingu. Það eru ekki þeir sem
bera ábyrgð á íþróttamálum í sín-
um heimalöndum.
Ólympíunefndir eru
nánast í öllum þjóðum
heims. Þar eru menn
valdir til forystu, hafa
umboð frá sinni eigin
grasrót og er treyst til
að sinna íþróttamál-
um, heima fyrir og í
samskiptum við aðra.
Ég er í þeim hópi sem
forseti Íþrótta- og
ólympíusambands Ís-
lands. En ég hef engin
ítök eða áhrif, er ekki
einu sinni spurður
álits, þegar kemur að
vali á ólympíuborg eða
forseta IOC. Ekki
frekar en velflestir
aðrir kollegar mínir.
Þetta fyrirkomulag hef ég gagn-
rýnt opinberlega á alþjóðafundum
en fengið bágt fyrir. Í byrjun nýrr-
ar aldar er Alþjóðaólympíunefndin
samansett og rekin eins og menn
sé enn í einræðisöldinni. Þar eru
menn valdir í nefndir og ráð eftir
geðþótta, kunningsskap og nú síð-
ast ættartengslum og lýðræðislega
kjörnar ólympíunefndir fá þar engu
um ráðið.
Hin ólympíska hreyfing og hug-
sjón hennar er heillandi verkefni.
Og hreyfingin er voldug og virðu-
leg. Hún vinnur gott verk og þarft.
En innviðir hennar og uppbygging
er utan og ofan við verkahring lýð-
ræðisins.
Þannig er nú það.
Ég þekki vel til nýkjörins forseta
og vænti mikils af honum. En hvort
honum tekst að breyta Alþjóða-
ólympíunefndinni í lýðræðisleg
fjöldasamtök er annað mál.
Og ekki spyrja mig um Peking.
Ekki spyrja mig
Ellert B.
Schram
Ólympíuhreyfingin
Innviðir hinnar
ólympísku hreyfingar
og uppbygging,
segir Ellert B. Schram,
er utan og ofan
við verkahring
lýðræðisins.
Höfundur er forseti ÍSÍ.
ÉG ásamt mannin-
um mínum sótti um
inngöngu í Lögreglu-
skóla ríkisins vorið
2000 og fengum við
bæði inngöngu. Ég hef
starfað sem kennari frá
því haustið 1993 og
maðurinn minn var
með sjö ára starfs-
reynslu í lögreglunni
þegar við hófum nám
við skólann í janúar
2001. Við vissum vel að
námið á fyrri önn skól-
ans væri ekki lánshæft
hjá LÍN þegar við
byrjuðum. En við vor-
um bjartsýn á að það
myndi breytast því það hafði heyrst
að þessu ætti að breyta sem fyrst.
Enda furðulegt að ríkið skuli reka
skóla með þessum hætti þar sem
ætlast er til að fólk lifi á loftinu í fjóra
mánuði, frá janúar út apríl. Starfs-
tíminn, fjórir mánuðir, er launaður
og svo seinni önnin, sem er frá sept-
ember fram í desember. Formaður
Landssambands lögreglumanna
heimsótti okkur lögreglunema á
fyrstu vikum skólans og sagði að
samningar í þá átt að við yrðum
tryggð á námstímanum eins og verið
hafði og að við fengjum
laun á fyrri önninni
væru á næstu grösum.
Ekkert heyrðist meira
frá honum. Annar yfir-
lögregluþjóna skólans
tjáði okkur svo að verið
væri að vinna í því að
skólinn yrði lánshæfur
og verið væri að vinna í
því að meta skólann til
eininga. En það hafði
ekki verið litið á hann
sem sérskóla sem ég
get heldur ekki skilið
þar sem þetta er eini
skólinn í landinu sem
menntar lögreglu-
menn. Námið, sem er
bæði bóklegt og líkamlegt, krefst
þess að maður stundi það af heilum
hug og er það umfangsmikið að ekki
er hægt að stunda með því vinnu fyr-
ir fjölskyldufólk. Ég stundaði nám í
þrjú ár við KHÍ á fullum námslánum
og gat engan veginn skilið ef ég 33
ára gömul ákvæði að stunda nám við
Lögregluskóla ríkisins þá stæði mér
það bara til boða að lifa á loftinu
fyrstu mánuðina. Ég skrifaði bréf til
dómsmálaráðherra til að ýta á eftir
því að fá einhver svör því réttlæt-
iskennd minni var verulega misboð-
ið. Ég sendi bréfið 26. febrúar og frú
Sólveig Pétursdóttir hafði samband
við mig símleiðis og var sammála því
úrbætur væru nauðsynlegar. Í sömu
viku og ég sendi bréfið sendum við
lögreglunemar, 40 talsins, bréf til
dómsmálaráðherra þar sem það var
ítrekað að við færum fram á námslán
fyrir fyrri önnina 2001. Einnig var
gerð athugasemd við það að nemar
utan af landi þyrftu að ljúka starfs-
námi á höfuðborgarsvæðinu en gætu
ekki verið í sinni heimabyggð þeir
sem þar ættu fjölskyldur. Það kostar
sitt að halda úti heimili og aðstöðu í
bænum á námstímanum svo ekki sé
talað um að nemar með fjölskyldur
geti ekki fengið að njóta samvista við
maka og börn nema endrum og sinn-
um í heilt ár.
Við fórum þrír nemar á fund
dómsmálaráðherra 14. mars og var
vel tekið á móti okkur. Þar sagði
ráðuneytisstjóri, Björn Friðfinns-
son, að ef samþykkt yrði að skólinn
yrði lánshæfur þá myndi það líka
eiga við um okkur er ég innti hann
eftir svörum um það. En við fengum
aðeins munnleg svör. Ég var í sam-
bandi við LÍN, LR og dómsmála-
ráðuneytið fram á vor og í maí fékk
ég þau svör í gegnum dómsmála-
ráðuneytið að sennilega yrði þetta
samþykkt en það yrði ekki afturvirkt
fyrir okkur. Landssamband lög-
reglumanna fékk svo bréf dagsett
28. júní frá skólastjóra Lögreglu-
skólans þess efnis að nám á fyrri önn
skólans námsárið 2001–2002 yrði
lánshæft hjá LÍN. Það er ánægju-
legt en ég get engan veginn sætt mig
við að það eigi ekki við um okkur sem
stundum nám við skólann nú. Við er-
um búin að fara fram á að þessu
verði breytt og fengið munnleg svör
frá ráðuneytinu þess efnis að þetta
myndi líka eiga við um okkur.
Ég og maðurinn minn fluttum t.d.
gagngert suður til að fara í skólann
frá Bolungarvík og búum við inni á
foreldrum mínum með þrjú börn á
skólaaldri. Það má vera að það hafi
verið reiknað með því að allir sem
sæktu nám við Lögregluskóla ríkis-
ins væru með góða fyrirvinnu eða að
það væri ungt fólk og barnlaust sem
gæti búið í foreldrahúsum. En það er
ekki jafnrétti til náms. Þetta fyrir-
komulag hefur útilokað marga frá
námi sem eru fjölskyldufólk, fólk
með reynslu, og hefur verið það
skynsamt að hætta við. Við hljótum
að hafa verið svona mikil börn að
halda í þá von að þessu yrði breytt
því annað eins óréttlæti í mennta-
kerfinu þekki ég ekki. Það eru
örugglega ekki allir í okkar hópi sem
þyrftu námslán en ég fer fram á það
hér með að okkur verið boðið upp á
námslán fyrir fyrri önnina 2001, nóg
hefur maður lagt á sig fjárhagslega
þó svo maður þurfi ekki að fara
íhuga það að hætta við námið til þess
að geta borgað skuldir. Þá er fjár-
munum ríkisins illa varið ef nemarn-
ir sjá ekki einu sinni fram á að geta
stundað námið af því þeir geta ekki
framfleytt sér vegna skulda sem
safnast hafa upp vegna fyrri annar.
Mér finnst það einfalt reiknings-
dæmi og hef þá trú að ríkið hafi ekki
efni á að missa gott fólk í burtu. Ætti
því að hlú að lögreglumönnum en
ekki fæla þá frá. Eins og dæmin
sanna verður starfið erfiðara og
áhættusamara ef eitthvað er. Það
hlýtur að vera skynsemi í því að
halda í fólk með reynslu og það sem
búið er að mennta. Maður heyrir að
sumar lögreglustöðvar séu eins og
járnbrautarstöðvar því mannabreyt-
ingar eru svo örar. Þið ráðamenn
sem hafið þessi mál í ykkar höndum;
ég vænti þess enn og aftur að við lög-
reglunemar sem nú stundum nám
við skólann fáum boð um að þiggja
námslán fyrir síðustu önn áður en
skóli hefst að nýju, helst sem fyrst.
Lögreglunemar geta
ekki lifað á loftinu!
Alda
Baldursdóttir
Fólksflótti
Ég fer fram á það
hér með, segir
Alda Baldursdóttir,
að okkur verði boðið
upp á námslán fyrir
fyrri önnina 2001.
Höfundur er lögreglunemi.
EFTIRFRANDI
grein fékk ég ekki birta
í DV fyrr en að loknum
þriðjungs niðurskurði
textans. Þá tók við
henni sá blaðamaður
sem ég beini orðum
mínum til og „lagaði“
hana til. Best fer á því
að birta hana hér
óstytta og gera sam-
komulag við Geir R.
Andersen að hann
semji framvegis aðeins
sínar eigin greinar, en
ég sjái um mínar.
Mig langar að þakka
Geir R. Andersen fyrir
grein þá sem hann
skrifaði í DV 18. júní sl. Þar fjallar
hann um laun sjómanna, græðgi
þeirra og óverðskuldaða velgengni. Í
greininni tekst Geir að súrra saman á
einn stað helstu einkenni opinberrar
umræðu um málefni sjávarútvegs og
sjómanna, hin síðustu misserin. Þar
láta menn yfirleitt ekki flókinn og
margbreytilegan veruleikann þvæl-
ast of mikið fyrir sér, þegar halda
skal fram skoðunum sínum, en henda
á lofti þann hluta hans sem þjónar til-
gangi þeirra hverju sinni. Þannig er
sýnt fram á að landsbyggðarflóttinn
og brottkast fisks sé bein afleiðing
kvótakerfisins. Ekki passar að velta
fyrir sér lélegum samgöngum, ein-
angrun, að sækja þarf framhalds-
menntun um langan veg, litlu fram-
boði menningar og breyttum lífsstíl.
Siðferði skipstjórnarmanna, þegar
þeir standa frammi fyrir því að veiða
meira en áhöfnin afkastar, er þá ekki
vinsælt umræðuefni. Hafrannsókna-
stofnun er sögð í hafvillum og eiga að
ástunda fræði grisjunar. Þeim mál-
stað hentar ekki að minnast þess, að
hvar sem mannskepnan hefur komið
að ósnertum fiskimiðum, hefur verið
fyrir gnótt fisks og hann af góðri
stærð. Vandræðin komu seinna, með
vaxandi veiði. Í tilviki Geirs R. And-
ersens er tekið öldungis „absúrd“
dæmi af mánaðarlaunum háseta
tveggja tekjuhæstu skipanna og haft
til marks um hve fáránlega of háar
tekjur sjómanna eru.
Ég sé Geir og málefnalega félaga
hans í anda, kynna barnabörnum sín-
um helstu „staðreyndir“ lífsins. Bif-
reið væri t.d. sögð vera svartur,
kringlóttur og munstraður hlutur úr
gúmmíi, og bent á ann-
að framhjól bifreiðar
því til sönnunar. Þessir
eru hinir raunverulegu
„partaprinsar“ nú-
tímans, hlutandi í sund-
ur og úr samhengi at-
burði líðandi og liðinnar
stundar til þess að
hirða upp þau brot sem
selja skoðanir þeirra.
Til þess að opna augu
lesandans fyrir órétt-
lætanlega háum laun-
um gráðugra og tillits-
lausra sjómanna, velur
hann þau tvö skip ís-
lenska flotans sem
þessa dagana eru að ná
metaflaverðmæti á stuttum tíma.
Það er jafnglórulaust að bera það á
borð fyrir fólk sem dæmi um tekjur
sjómanna og að segja að trygginga-
sölumenn séu með um og yfir milljón
á mánuði, þó að þess séu vissulega
dæmi. Reyndar held ég að engum
dytti í hug að velta sér upp úr því í
blaðagrein hvort tryggingasölumenn
ættu að hafa minni eða meiri laun,
nema þá þeim sjálfum eða vinnuveit-
endum þeirra. Það ætti hins vegar að
vera þeim huggun harmi gegn, sem
sjá ofsjónum yfir tekjum sjómanna,
að þegar þeir fá há laun á stuttum
tíma, þá fá eigendur skipsins það líka.
Laun sjómanna eru nefnilega að
langmestu leyti hlutfall af aflaverð-
mæti skipsins. Einnig greiða þeir þá
mikla skatta. Við sjómenn getum
verið stoltir af okkar hlutdeild í
greiddum tekjuskatti launþega. Sjó-
mannaafslátturinn er í raun ríkis-
styrkur til handa útgerðinni, enda
ekki settur á að okkar óskum.
Þó svo að ég hafi aldrei á mínum
sjómannsferli verið launalegur hálf-
drættingur á við sjómenn toppskip-
anna, get ég vel unnt þeim velgengn-
innar, vitandi það að starfsævi
hásetanna þar er yfirleitt ekki löng,
og að mikið aflaverðmæti hefur í vax-
andi mæli orðið til þess að fleiri há-
setar deila með sér hverju plássi en
áður tíðkaðist.
Já, herra Geir, tekjur okkar sjó-
manna eru ákaflega misjafnar, ekki
bara á milli skipa, heldur líka innan
skipsins og á milli ára. Ég skal til
frekari fróðleiks taka dæmi af mínu
skipi. Það heitir Ottó N. Þorláksson
RE–203, og er ísfisktogari með 15
manna áhöfn. Þetta er hið besta afla-
skip, eitt besta plássið í deild ísfisk-
togara. Heildarhlutur háseta síðasta
ár var 4.200.000 krónur. Að baki ligg-
ur 12 tíma vinnudagur á tvískiptum 6
tíma vöktum 243 daga ársins. Það
samsvarar 1440 króna jafnaðarkaupi
á unninn tíma (vinna á frívöktum
undanskilin). Held ég að fáum hrjósi
hugur við svo svívirðilegu gróða-
bralli.
Í grein þinni, Geiri, segir þú sjó-
menn hafa fyllst ofmetnaði vegna
óverðskuldaðrar velgengni og segir
síðan „græðgin er fylgifiskur grunn-
hyggninnar“. Það er nefnilega það.
Til að koma upp með svona speki
held ég að þú hljótir að hafa kafað í
einhver regindjúp eigin reynslu og
sért nú að deila henni með okkur
labbakútunum, minnugur þess þegar
þú varst sjálfur „í ruglinu“.
Nei, herra Geir, á akri orðræðu
þinnar nærast einkennilegar skepn-
ur; það eru ekki kindur, það eru
ólíkindur og fóðrið er öfund nema að
þú hafir áhyggjur af því að við sjó-
menn séum að knésetja útgerðina
með óhóflegum launum. Þá ættir þú
að minnast þess að margir af ríkustu
mönnum og konum þessarar þjóðar
hafa einmitt efnast á útgerð. Ég nefni
t.d. þá Samherjamenn. Þar hafa laun
sjómanna þeirra ekki staðið í vegi
fyrir ágætri auðsöfnun. Nú eða þá
mitt fyrirtæki, sem er Grandi hf. og
hefur skilað hundruð milljóna hagn-
aði undanfarin ár.
Ágætis kunningi minn, sem er í út-
gerð, segir gjarnan þegar hann er
spurður hvort nokkur framtíð sé í
þessu harki: Hafið ekki áhyggjur af
útgerðinni. Hún lifir en við deyjum.
Herra Geir –
ekki meir, ekki meir
Kristján Einar
Gíslason
Sjómenn
Tekjur okkar sjómanna
eru ákaflega misjafnar,
segir Kristján Einar
Gíslason, ekki bara
á milli skipa, heldur
líka innan skipsins
og á milli ára.
Höfundur er sjómaður.