Morgunblaðið - 01.08.2001, Blaðsíða 48

48 MIÐVIKUDAGUR 1. ÁGÚST 2001 MORGUNBLAÐIÐ






 


 





 


 

 

    


 !"  
#
BRÉF
TIL BLAÐSINS
Kringlunni 1 103 Reykjavík  Sími 569 1100  Símbréf 569 1329
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt t i l að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
ti l birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.
ÞÓ AÐ dagar Davíðs Oddssonar séu
kannski að verða sólarlitlir er nótt
enn björt á Íslandi og „mynnist við
svalan dag sem rennur hægt og
grynnist“, eins og yngsta þjóðskáldið
yrkir, og haustmyrkrið langt undan.
Því er það að ég áræði ég að koma á
flot lítilli athugasemd við meðferð á
stöku eftir ástsælt alþýðuskáld. Og
þennan formála hef ég, vegna þess að
það er ábyrgðarhluti að hreyfa slíku
alvörumáli, (og hreint hættuspil á öðr-
um árstíma en þessum), því að þjóðin
getur tekið það óstinnt upp, einkum
varði það vísur sem hún hefur fengið
dálæti á og flestir telja sig kunna.
Mér eru til að mynda í minni heitar
umræður sem hófust á þessum vett-
vangi fyrir allmörgum árum, og ein-
mitt eftir að nótt tók að lengja, um
vísu Vatnsenda-Rósu, „Þó að kali …“
þegar einhver dirfðist að draga í efa
að vísan væri eftir hana, en vildi eigna
hana Sigurði í Katanesi, vegna þess
að hann tekur hana upp í ljóðabréfi til
konu sinnar; urðu um þetta langar og
heitar deilur, og þó að Guðrún P.
Helgadóttir, sem var verjandi Rósu í
málinu, færi að lokum með glæsilegan
sigur af hólmi, var það held ég ekki
fyrr en á útmánuðum að menn kom-
ust til að ræða það sem bersýnilega lá
þeim þó enn þyngra á sinni þennan
vetur, en það var hvor hinna hefð-
bundnu kryddstauka á matborðum
landsmanna væri ætlaður undir salt
og hvor undir pipar; skiptust bréfrit-
arar í tvær andstæðar fylkingar og
taldi önnur að staukurinn með einu
gati væri saltstaukurinn, en sá með
fleiri götum piparstaukurinn – og öf-
ugt. Lögðu m.a. margar virðulegar
húsmæður alla sál sína og þung rök
fram í málinu á báða bóga, og höfðu
sumar hverjar gengið á viðurkennda
hússtjórnarskóla, jafnvel í Dan-
mörku. Þessi rimma stóð, ef mig mis-
minnir ekki, fram á vor og gleymdust
bæði refur og rjúpa það árið.
En ég vil semsé helst ekki verða
upphafsmaður að þvílíkri orðahríð, en
þó er það raunar staka eftir Vatns-
enda-Rósu, sem ég ætla að gera að
umtalsefni, það er vísan, „Auga mitt,
og auga þitt …“, sem nú er þráfald-
lega farið rangt með, bæði í söng og á
prenti, og látin hljóða: „Augun mín,
og augun þín …“ En Rósa hafði ein-
tölumyndina, því að hún kunni manna
best að ríma, var einstaklega smekk-
vís á mál, og fór auk þess að málvenju.
Íslendingar hafa nefnilega löngum
rennt (hýru) auga hver til annars;
haft auga hver með öðrum; ekki ætíð
litið hver annan réttu auga, osfrv.,
osfrv. Vitaskuld er fleirtölumyndin
einnig algeng í talsháttum, og þá
einkum þar sem það fer betur, en það
gefur augaleið að Rósa hefur ekki
seilst eftir henni til þess eins að spilla
vísunni.
Ég lærði vísur Vatnsenda-Rósu af
afa mínum, búandmanni vestan úr
Dölum, er flust hafði ófús á mölina í
Reykjavík árið 1902. Hann var fædd-
ur níu árum eftir að Rósa dó. Ég
heyrði hann margoft ræða við gesti,
gjarna annað búandfólk vestan úr
Dölum, um Rósu og atburði sem
tengdust nafni hennar; suma ljúfa,
aðra sára. Og þar sem ég var á barns-
aldri og hugmyndaflugið meira en al-
mennt gott þykir, fannst mér Rósa
strax nákomin okkur, enda nafna
móður minnar og hlyti því eiginlega
að vera frænka mín! Og lítið varð mér
fyrir að flytja Vatnsenda úr Húna-
þingi að Haukadalsvatni og hagræða
öðru smálegu. Þá var ekki minna var-
ið í að heyra að afi hefði þekkt og um-
gengist fólk, sem aftur hafði þekkt
Rósu og Nathan og jafnvel verið við
aftöku Agnesar og Friðriks í Vatns-
dalshólum 1831.
Allt þetta fannst mér engu síðra en
að eiga föðurbræður er verið höfðu
sumir í Svoldarorrustu, aðrir á Stikla-
stöðum, og að líkindum allir í Örlygs-
staðabardaga.
ÚLFUR HJÖRVAR
Heygskróki 18,
FO-100 Tórshavn,
Færeyjum.
Vísuorð
Frá Úlfi Hjörvar:
VART er að undra þessi misserin,
þótt spurningar vakni um tengsl
kvótakónga, verktakafyrirtækja og
stórgróssera við ríkisstjórnarflokk-
ana. Skemmst er að minnast afhroðs
kristilegra demókrata á Ítalíu, þegar
upp komst um undirmál þeirra og
verktakafyrirtækjanna.
Hér á landi sér landstjórnin og
þeirra grósseralið sínum gróða best
borgið í verksmiðjutogurum (hruni
byggðanna), verksmiðjulandbúnaði
(spítalafæði), hagræðingu (fákeppni,
einokun), rándýrum vatnsaflsvirkjun-
um og stórvafasamri stóriðju (betli á
alþjóðaþingum, langtíma mengun,
háu útsöluverði á rafmagni til innan-
landsnota og stórfelldri hækkun land-
skulda, stuldi á lífeyrissjóðum lands-
manna í áhættufyrirtæki o.fl. o.fl.).
Menntun, mannauður, upplýsinga-
flæði og markaðssetning glymur lát-
laust í eyrum. Og skrjáfar í dýrafitu,
fíkniefnum, grófu brauði, unaði og of-
beldi og brjáluðu kynlífi? Og nú síðast
ættleiðingu marglitra barna. Varla þó
til þess eins að auka á fjölbreytni og
skemmtilegheit. Rammstein.
Þjóðlendufrumvarp þessarar ríkis-
stjórnar og fylgnin við kvótakerfið,
sala á eignum almennings í hendur
spekúlanta, sem stunda sitt glingrum
prang á sama hengifluginu og þeir fáu
útvöldu, sem greiða álitlegar fúlgur í
leynilega kosningasjóði stjórnmála-
flokkanna; allt dregur þetta dám af
velþekktu ítölsku gróðagengi, mafí-
unni. Barist er fyrir lífi og frelsi ef í
nauðirnar rekur af fullri óbilgirni eins
og sjá má í niðursoðnum bíómyndum.
Á Íslandi virðist allt slétt og fellt á
yfirborðinu, allir léttir og kátir á
frjálsu fjölmiðlunum, sem og á þeim
ríkisrekna, uppflosnaðir, taglhnýttir
en frjálslegir í fasi, sínir eigin harð-
stjórar. „Ljótur kom mér í móti/
melluvinur úr helli“ kvað Grettir
norður í Kinn. Það grær undan haft-
inu, segir á öðrum stað. Þeir sem eru
á leið í snöruna, hvort heldur er til
sjávar eða sveita, geta tekið krókinn
fyrir kelduna og unnið sinn hlut,
steypist sitjandi stjórn í fúlan pytt.
Blásum af stjórnarstefnuna.
JÓN BERGSTEINSSON,
Snorrabraut 30,
Reykjavík.
Okur eða fundið fé?
Frá Jóni Bergsteinssyni: