Morgunblaðið - 11.08.2001, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 LAUGARDAGUR 11. ÁGÚST 2001 MORGUNBLAÐIÐ
„HLUTI glæpanna er að verða mun
alvarlegri. Eins og við öll vitum eru
glæpir barnaníðinga og dreifing á
barnaklámi mjög alvarlegt mál,“ seg-
ir Inger Marie Sunde, saksóknari og
forstöðumaður tölvuafbrotadeildar
norsku lögreglunnar. Hún er hér
stödd ásamt fleiri sérfræðingum frá
Ökokrim, tölvuafbrotadeild efna-
hagsbrotadeildar norsku lögreglunn-
ar. Þau halda þessa dagana námskeið
um tölvuglæpi fyrir efnahagsbrota-
deild ríkislögreglustjóra og lögreglu-
skólann, og kynna hvernig nýta megi
rafræn sönnunargögn við úrlausnir
mála.
Inger telur það greinilegt að kyn-
ferðislegt ofbeldi gegn börnum hafi
farið versnandi með tilkomu Netsins,
menn vilji alltaf nýjar myndir og það
stuðli að kynferðislegri misnotkun á
börnum. Að hennar sögn er mynstrið
í þessum myndum sífellt að verða
verra, börnin verða yngri, ofbeldið
harðara og mjög algengt er að á
myndunum sjáist nauðganir á ungum
stúlkum.
Staðreynd að þetta ofbeldi
á sér stað alls staðar
„Við höfum séð töluvert af svona
myndum í norskum málum. Við vit-
um af eigin reynslu að margt fólk
sem yfirleitt myndi segja að það for-
dæmdi barnaklám skoðar þetta á sín-
um tölvum. Ég hugsa að ef þið lítið á
einkatölvur inni á heimilum og í fyr-
irtækjum hér á Íslandi, munið þið
finna það sama. Þetta er mjög alvar-
legt alþjóðlegt vandamál,“ segir Ing-
er og bendir á að enn séu refsing-
arnar við þessum brotum lægri
heldur en efni standi til. Í Noregi sé
hámarksrefsing við dreifingu barna-
kláms tvö ár, en oftast sleppi menn
með fésektir. Hún telur að refsing-
arnar þurfi að herða og gefa þurfi
mjög skýr skilaboð í
þessum málum.
Inger segir að lög-
reglan þurfi að þróa að-
ferðir svo hún geti
þekkt fórnarlömbin á
myndunum og stoppað
misnotkunina á börn-
um. Það mikilvægasta
sé að bjarga börnunum.
Mikið átak hafi þó verið
gert hjá bæði Interpol
og Europol við að finna
aðferðir til að greina
fórnarlömbin jafnt sem
glæpamennina.
„Þetta er mjög alvar-
leg kynferðisleg mis-
notkun sem á sér stað og það er stað-
reynd að þetta ofbeldi á sér stað í
öllum löndum, en þegar talað er um
skipulagða glæpi þá er það ef til vill
ekki eins mikið í okkar norrænu lönd-
um. Við vitum að Rússar eru stórir
framleiðendur og nú er til dæmis
stórt mál í gangi í Bandaríkjunum.
Sumir þessara barnaklámhringja ná
yfir allan heim,“ segir hún.
Inger telur að það skipti engu máli
hversu miklar heimildir lögreglunni
séu látnar í té til að vinna úr, hún geti
ekki ein unnið á þessu vandamáli.
Beita þurfi netiðnaðinn þrýstingi,
þeir sem þar starfi þurfi að hreinsa
þjónustu sína af þessum síðum og
einnig þurfi að læsa þá notendur úti
sem nýti kerfi í þessum tilgangi.
Aðspurð segir hún Netið sem slíkt
ekki standa utan laga,
en hins vegar sé það að
miklu leyti stjórnlaust.
Það gildi sömu lög um
tölvuheiminn sem og
raunveruleikann, þann-
ig að þetta sé ekki
spurning um lög heldur
að ná stjórn á hlutun-
um. „Það er vandamál
að fá netiðnaðinn til að
bera einnig ábyrgð á
því sem er að gerast.
En þetta er eins og ef
þú rekur veitingastað
getur þú verið dreginn
til ábyrgðar ef þú sérð
að einhver stundar
fíkniefnaviðskipti inni á staðnum þín-
um. Mér finnst það sama eigi að gilda
um netiðnaðinn.“
Nýting rafrænna sönnunar-
gagna við úrlausn glæpa
„Það sem er að gerast er að þjóðfé-
lagið er að verða sífellt tölvuvæddara
og það sama gildir um glæpamenn-
ina. Í öllum tegundum afbrota er
hægt að finna mikilvæg sönnunar-
gögn í tölvum. Við vorum hér í fyrra
og vorum með byrjendanámskeið og
nú erum við hér með framhaldsnám-
skeið,“ segir Inger og lýsir hversu
mikla möguleika lögreglan hafi til að
uppræta allar tegundir afbrota með
nýtingu rafrænna sönnunargagna, ef
hún aðeins fái til þess góða þjálfun. „Í
hvert skipti sem þú notar tölvuna
þína skilur þú eftir þig rafræn spor,
sem við getum nýtt okkur við rann-
sóknir á glæpum.“
Tölvuafbrotadeild efnahagsbrota-
deildar norsku lögreglunnar hefur
tekist að leysa um 85 prósent mála
sem hún hefur fengið til úrlausnar og
er það mjög hátt hlutfall að sögn Ing-
er. Hún telur ástæðuna fyrir þessum
góða árangri vera margþætta og
nefnir að deildin hafi verið stofnuð
1995, sem er heldur fyrr en víða í hin-
um vestræna heimi. Einnig er deildin
þrískipt og starfsmennirnir séu rann-
sóknarlögreglumenn, lögfræðingar
og tölvunarverkfræðingar, sem
hjálpist að við að rannsaka mál. Þar
með sé hægt að nálgast málin frá
þremur mismunandi hliðum. „Það
eru miklu fleiri möguleikar á að nýta
rafræn sönnunargögn ef einstakling-
ar hafa einhverja tölvukunnáttu fyr-
ir, það er þess vegna sem við reynum
að bæta árangur lögreglunnar með
því að ráða fólk með þessa þekkingu
og það reynist mjög vel. Við mælum
með að sama aðferð sé notuð í öðrum
löndum,“ segir Inger.
Hún segir aðalástæðuna fyrir því
að þeim hafi ekki tekist að leysa hin
15 prósentin vera yfirleitt samskipta-
vandamál við aðrar þjóðir, upplýsing-
ar berist ekki á milli landa og þess
háttar. Hins vegar bendir hún á að
reynsla þeirra sé að þau fái fleiri mál
til úrlausnar eftir því sem þau leysi
fleiri, traust til þeirra aukist sífellt.
Ökokrim hefur þjálfað og kennt
um tvö hundruð lögreglumönnum,
víða í Noregi að hagnýta sér rafræn
sönnunargögn. Hún telur að nýting
rafrænna gagna ætti að vera orðin
sjálfsagður hluti af starfsháttum lög-
reglu í mörgum málum í dag. En til
þess að það geti orðið þarf að fræða
fólk og þjálfa lögreglumenn, svo þeir
viti eftir hverju þeir eigi að leita.
Norskir sérfræðingar í tölvuafbrotum fræða íslenska lögreglumenn
Inger Marie Sunde
Tölvuglæpir eru sífellt
að verða alvarlegri
Kynferðislegt ofbeldi gegn börnum er sí-
fellt að verða alvarlegra, að sögn forstöðu-
manns tölvuafbrotadeildar norsku lögregl-
unnar. Netið á þátt í að útbreiða glæpina.
HEIÐRÚN Jónsdóttir, upplýs-
ingafulltrúi Landssímans, segir að
GSM-kerfið hafi aldrei verið hugs-
að sem öryggiskerfi. Hins vegar
hafi verið lagður mikill metnaður í
að byggja upp kerfið í þéttbýli.
Í frétt Morgunblaðsins í fyrra-
dag af rútuslysinu á Fjallabaksleið
nyrðri deildi Hörður Davíðsson,
formaður Rauða kross deildarinn-
ar á Kirkjubæjarklaustri og björg-
unarsveitarmaður í Kyndli, á
Landssímann fyrir skort á GSM-
símasambandi, sem hafi leitt til
þess að aðeins náðist í brot björg-
unarsveitarmanna. Þar segir hann
að meira en helmingur björgunar-
sveitarmanna hafi ekki fengið
SMS-skilaboðin sem send eru til
að kalla menn út.
GSM ekki öryggiskerfi
Heiðrún segir 98% landsmanna
vera í GSM-sambandi á heimaslóð-
um sínum, það er í þéttbýliskjörn-
um sem telja 200 manns eða fleiri,
og verið sé að þétta kerfið enn
frekar, til að mynda á leiðinni milli
Reykjavíkur og Akureyrar, en í ár
hafa 19 stöðvar verið ýmist efldar
eða nýreistar á þeirri leið og von
er á frekari þéttingu netsins á
þessu ári. NMT-kerfið hafi hins
vegar, frekar en GSM-kerfið, verið
hugsað sem öryggis- eða dreif-
býliskerfi.
Ekkert NMT-samband
á Fjallabaksleið
Á yfirlitsmynd yfir útbreiðslu
NMT-farsímakerfisins, sem finna
má á vef Landssímans, sést að enn
eru nokkur svæði á hálendinu
símasambandslaus og að þær slóð-
ir þar sem rútuslysið varð eru ein-
mitt án NMT-sambands. Að sögn
Tryggva Árnasonar hjá Austur-
leið-SBS er þetta svæði geysilega
fjölfarið, Austurleið-SBS flytji 250
farþega daglega um þetta svæði
yfir sumarið í áætlunarferðum. Þá
séu ótaldar hópferðirnar og þeir
sem eru á eigin vegum. Á vetrum
sé þessi leið einnig mjög fjölfarin,
jeppafólk fari þá mikið inn í Veiði-
vötn og Landmannalaugar. Bíl-
stjóri rútunnar sem valt á mánu-
dag gat ekki tilkynnt slysið
gegnum NMT-síma heldur var það
aðvífandi bílstjóri sem ók í hálf-
tíma niður að Búlandi til að
hringja í neyðarlínuna. Tryggvi
segir ófremdarástand á þessari
leið og þjónustan hjá Landssíma-
num sé frámunalega léleg á þessu
svæði. „Þetta bara byggist á því að
setja einhvers staðar upp endur-
varpa á þessum leiðum til að hægt
sé að ná sambandi. Mér skilst á
kunnugum að það þurfi lítið, það
þurfi ekki að bæta við nema einum
eða tveimur endurvörpum, þá sé
þessi leið orðin þokkaleg.“
Erfitt að finna
hentugan stað
Að sögn Heiðrúnar Jónsdóttur
er svæðið sem um ræðir á áætlun
hjá Landssímanum og hafa verið
gerðir út leiðangrar, bæði í fyrra-
sumar og í sumar, til að finna út
hentugustu staðsetninguna fyrir
senda. Heiðrún segir að það hafi
reynst erfitt á þessu svæði að
finna hentuga staðsetningu, bæði
með tilliti til þess hversu langt
sendirinn nær og þess að hægt sé
að þjónusta hann. Gott aðgengi
þarf að vera að sendinum til að
komast með eldsneyti og til reglu-
legs viðhalds og viðgerða. „Þeir
eru búnir að skoða þetta bæði í
fyrra og í sumar og munu fara aft-
ur nú í haust til að skoða svæðið.“
Síminn
leitar að
hentugum
stað fyrir
NMT-sendi
Lélegt farsímasamband
á Fjallabaksleið
MENNINGAR- og fjölskylduhátíðin
„Galdrastef á Ströndum“ verður
haldin þessa helgi á Hólmavík. Und-
anfarin ár hafa Strandamenn unnið
að uppbyggingu galdrasýningar á
Ströndum, en sýningin var fyrst opn-
uð á Jónsmessunótt árið 2000. Hún
átti til að byrja með að vera lítil í
sniðum en stækkaði fljótt í hugum
manna og nú ber svo við að menn sjá
fyrir sér galdraslóð um alla Stranda-
sýslu með fjórum sýningum á mis-
munandi stöðum þar sem tekin yrðu
fyrir ákveðin þemu tengd galdraöld-
inni.
Sýningin er yfirgripsmikil og má
m.a. finna umfjöllun um galdra sem
tengjast þjóðsögum í bland við stað-
reyndir um fjölda dómsmála, fjölda
galdrabrenna, hverjir urðu fyrir
barðinu á ofsóknunum og hvar
galdramál komu upp á Íslandi. Einn-
ig er hægt að fræðast um tilbera,
uppvakninga og nábrækur. Auk þess
er gerð grein fyrir réttarkerfinu á 17.
öld, galdraskræðum frá öllum tímum
og fjallað um nokkur fræg og athygl-
isverð galdramál og persónur frá
brennuöld. Sérstaklega er fjallað um
lífshlaup Jóns lærða Guðmundssonar
frá Ströndum, en talið var að hann
kynni ýmislegt fyrir sér.
Sigurður Atlason er framkvæmd-
arstjóri verkefnisins „Galdrastef á
Ströndum“. Að hans sögn er ástæða
þess að þessi hátíð var skipulögð sú
að Strandamönnum varð ljóst að þeir
gætu ekki opnað annan áfanga-
galdrasýningarinnar í sumar eins og
til stóð og urðu menn þá smeykir um
að aðsóknin á sýninguna myndi dala.
Nýi hlutinn mun hins vegar opna
næsta vor. „Strandamönnum hefur
líka lengi verið ljós þörfin á sameig-
inlegu átaki til að efla ferðaþjón-
ustuna sem atvinnugrein og er þessi
sýning skemmtileg og fræðandi af-
þreying.“
„Í gær hófst dagskráin á því að
draugar og aðrir óárar voru hraktir
burtu af galdramönnum af Ströndum
en eftir það flutti sönghópurinn
Gríma tónlist frá 17. öld og var meg-
inþorri tónlistarinnar komin frá séra
Ólafi Jónssyni, Söndum í Dýrafirði
en hann var uppi 1560 til 1627. Þá var
komið að tónleikum Sigurrósar og
voru þeir með strengjasveitina
Anima með sér. Steindór Andersen
kvæðamaður tók með þeim lagið.
Eftir tónleikana var mjög falleg og
táknræn minningarathöfn um það
fólk sem varð fyrir galdraofsóknum á
Íslandi á 17. öld. Anima spilaði tónlist
sem Hilmar Örn Hilmarsson samdi
sérstaklega fyrir hana. Þegar fiðlu-
tónarnir fylltu loftið hljómaði rödd
Hilmars, sem flutti erindi um galdra-
ofsóknirnar á Íslandi, en tuttugu og
einn var brenndur á báli fyrir meinta
galdra. Þá las Edda Heiðrún Bachm-
an upp nöfn allra þeirra er brenndir
voru og stutt æviágrip.“ Dagskráin
heldur áfram í dag, en í kvöld koma
fram m.a. Andrea Gylfadóttir og
Megas auk annarra listamanna.
Menningarhátíðin Galdrastef
á Ströndum um helgina
Tileinkuð þeim er
urðu fyrir ofsóknum
MÆÐGUR voru fluttar á slysadeild
eftir bílveltu á Kjalarnesi síðdegis í
gær. Þær kenndu eymsla í mjöðmum
en reyndust áverkar þeirra vera
minni háttar og voru þær útskrifaðar
eftir rannsókn. Tveir til viðbótar
voru í bílnum og sakaði þá ekki. Til-
drög slyssins eru óljós. Bifreiðin er
mikið skemmd og þurfti að flytja
hana á brott með kranabíl.
Morgunblaðið/Golli
Bílvelta á Kjalarnesi
VIÐHORFSVAKT Vímulausrar
æsku hefur sent formönnum allra
þingflokka bréf þar sem þess er farið
á leit að Alþingi skipi sérstaka rann-
sóknarnefnd til að rannsaka til hlítar
allt sem viðkemur Eldborgarhátíð-
inni um verslunarmannahelgina. Í
bréfinu segir að þess verði að gæta
sérstaklega að mótshaldarar, björg-
unarsveitir, lögregla og aðrir sem
kynnu að hafa hagsmuni af því að fría
sig ábyrgð komi ekki nálægt rann-
sókninni. Meðal verkefna nefndarinn-
ar sem nefnd eru í bréfinu er að upp-
lýsa hvernig mótshaldið fór fram,
kanna hverjir beri ábyrgð á því
ástandi sem þar skapaðist og draga
viðkomandi til ábyrgðar. Sérstaklega
þurfi að kanna þátt lögregluyfirvalda
við undirbúning mótsins og löggæslu
á því. Kanna þurfi hvaða peningalegu
hagsmunir tengist því að efna til
útihátíða af þessu tagi og hvernig
staðið sé í skilum með skattgreiðslur.
Eldborgarhátíð
verði rannsökuð