Vísir - 19.11.1979, Side 14

Mánudagur 19. nóvember 1979
14

■

Frá stjórnarmyndunarviöræöum sumariö 1974: Fulltrúar Alþýöuflokks, Alþýöubanda lags og Framsóknarflokks ræöa möguleika á myndun vinstri stjórnar
Hvers vegna var ekki mynduð
vinstri stjórn sumarið 1974?
Þótt skammt sé liðið
frá sumrinu 1974, hefur
Þjóðviljinn lagt út í það
vafasama verkefni að
reyna að breyta stað-
reyndum og taka upp
nýja söguskýringu á
þvi, hvers vegna þá var
ekki mynduð vinstri
stjórn. Full skammt er
liðið frá þeim atburð-
um til að slikt takist,
enda láta félagar þeirra
úti i löndum venjulega
liða nokkra áratugi
áður en þeir snúa stað-
reyndum við i ritum
sinum og ræðum.
Mikil blaðaskrif áttu
sér stað um stjórnar-
myndunarviðræður,
sem fram fóru eftir
kosningarnar 30. júni
1974. Rétt er að rifja
upp nokkrar stað-
reyndir i þvi sam-
bandi:
Geirgafstupp.
Eftir aö Geir Hallgrimsson
haföigefistupp viö tilraunirsín-
ar tii myndunar meirihluta-
stjórnar fól forseti Ólafi Jó-
hannessyni stjórnarmyndun.
Fram haföi komiö bæöi hjá
framsóknarmönnum og alþýöu-
bandalagsmönnum áhugi á
myndun nýrrar vinstri stjónar
meö þátttöku Alþýöuftokksins.
Fulltrúar Alþýöubandalagsins
og Alþýöuflokksins höföu átt
fupH saman og rætt þá hugmynd
sin á milli. A þeim fundi komu
alþýöubandalagsmenn meö þá
uppástungu, aö Alþýöuflokkur
og Aiþýöubandalag mynduöu
sameiginlegt afl gegn Fram-
sóknarflokknum, ef þessir þrir
flokkar gengju til stjórnarsam-
starfs. Þannig var nú framlag
Alþýöubandalagsins til aö koma
á f ót nýrri vinstri stjórn. Ahugi
þess beindist fyrst og fremst aö
þvi, hvernig hægt væri aö draga
úr áhrifum Framsóknarflokks-
ins, þessaöila, sem stóö heill og
óskiptur aö vinstri stjórninni
1971-74 og bar hana uppi
Vinstri tilraun.
Ólafur Jóhannesson hóf
stjórnarmyndunartilraunir sin-
ar meö þvi aö taka upp form-
legar viöræöur viö Alþýöuflokk-
inn og Alþýöubandalagiö og
leggja fram uppkast aö nýjum
málefnasam ningi vinstri
stjórnar.
Viöræöur þessara aöila báru
ekki árangur svo sem kunnugt
er. Nú er deilt um þaö, hverjum
sé um aö kenna aö ekki tókst aö
ná samkomulagi um nýja
vinstri stjórn.
Hér á eftir veröa leidd nokkur
vitni i þvi máli, sem kvöddu sér
hljóös I dagblööunum fyrstu
dagana eftir aö Ólafur
Jóhannesson haföi hætt tilraun-
um sinum til aö sameina vinstri
flokkana um stjórnarmyndun.
Þetta var sagt.
1 Þjóöviljanum 14. ágúst birt-
ist viötal viö formann Alþýöu-
bandalagsins, Ragnar Arnalds.
Þessu viötali er valin fjögurra
dálka fyrirsögn svohljóöandi:
„Alþýöuflokkinn skorti viljann
til samstarfs."
Sama daginn, eba 14. ágúst,
mátti lesa svofellda fimm dálka
fyrirsögn i Alþýöublaöinu:
„ihaldssemi Alþýöubanda-
lagsins viö óraunhæf sjónarmiö
eyöilagöi mvndun vinstri
stjórnar.”
Siöan hófust hatrammar
deilur i Þjóöviljanum og
Alþýöublaöinu um þaö, hvor
bæri ábyrgö á, aö ekki tókst aö
mynda vinstri stjórn, Alþýöu-
flokkur eöa Alþýöubandalag.
Uröu þær deilur mjög persónu-
legar og réöst Þjóöviljinn meö
mikilli heift aö Gylfa Þ. Gísla-
syni.
■■■■■■■■■■■■■
neöanmals
Kristján Benediktsson, borgar-
fulltrúi. rifjar hér upp atburöi
sumarsins 1974 og tildrög
stjórnarmyndunar þá , i tilefni
þess aö Þjóöviljinn sé nú aö taka
upp nýja söguskýringu á þvi,
hvers vegna þá var ekki
mynduö vinstri stjórn.
Enn fleiri vitni.
1 Þjóöviljanum 24. ágúst
mátti lesa:
„En þessi óheiöarlega afstaöa
Gylfa kom fulltrúum annarra
flokka i viöræöunum alls ekki á
óvart. Gylfi var allan timann I
nánu sambandiviö forystumenn
Sjálfstæöisflokksins, og þeir
fylgdust nákvæmlega meö frá
degi til dags þvi sem geröist i
viöræöunum. Enda voru viö-
raíöurnarekkifyrrfarnar út um
þúfur en Morgunblaöiö og Visir
þökkuöu Gylfa Þ. Gislasyni
kærlega fyrir.
Viö þá óvild sem Gylfi sjálfur
haföi gagnvart myndun vinstri
stjórnar bættist svo þaö, aö i
áhrifastööu i Alþýöuflokknum
var nú kominn Björn Jímsson,
raunar varamaöur Gylfa á
Alþingi. Allirþeir sem muna þá
atburöi sem geröust i mai mán-
uöi síöast liönum, vita, aö Björn
var andvigur vinstristjórn og
lagöi auk þess beinlinis fæö á
Ólaf Jóhannesson.
Og þvi fór sem fór. Vinstri-
stjórn var ekki mynduö, hægri-
stjórn sest aö völdum. Einn
þeirra manna sem ber mesta
ábyrgö á þvi, er Gylfi Þ. Gisla-
son. Þó hann hafi sloppiö inn á
þir.g i vor, slyppi hann ekki inn
fyrir núna, ef kosiö yröi. Svo
mikiö er vist.”
DAGINN EFTIR 25. ágúst,
heldur Þjóöviljinn áfram. Þá
birtir blaöiö viötal viö Jón Ingi-
marsson, formann Iöju á Akur-
eyri. Jón segir þar:
„Égheldaö hér sé allt vinstra
fók verulega vonsvikiö yfir þvi
aö ekki tókst aö koma á vinstri
stjórn, sem miklar vonir voru
þóbundnar viö. Þaö virtist ekki
bera svo mikiö á milli, aö ekki
mætti koma flokkunum saman,
ef vilji var til þess á annaö borö
fyrir hendi.
Hins vegarveitég, vegna þess
aö ég er ýmsum hnútum kunn-
ugur, aö kratar og Björn Jóns-
son komu i veg fyrir þessa
stjórnarmyndun. Þeir nærast
aöeins á fjandskap viö Alþýöu-
bandalagiö.”
Sama daginn segir Kolbeinn
Friöbjarnarson, formaöur
verkalýösfélagsins Vöku á
Siglufiröi, i viötali viö Þjóövilj-
ann: „Viö erum hér almennt
þeirrar skoöunar, aö Alþýöu-
flokkurinn hafi aldrei ætlaö sér
vinstri stjórn.”
Alþýðublaðið svarar.
Varaformaöur Alþýöuflokks-
íns og núverandi formaöur,
Benedikt Gröndal, tók upp
hanskann fyrir Gylfa. Hann
segir i Alþýöublaöinu 27. ágúst:
„Arásirnar á Gylfa eru vafa-
laust liöur i þeim leik aö beina
athyglinni frá þvi, aö Magnús
Kjartansson og menntamanna-
klikan I Alþýöubandalaginu
eyöilögöu tilraunir til myndunar
nýrrar vinstri stjórnar.”
Og enn segir Alþýöublaöiö
eftir aö hafa staöhæft aö
Alþýöubandalagiö hafi komiö i
veg fyrir aö vinstra samstarfiö
tækist:
„Þaö er of seint fyrir Alþýöu-
bandalagiö aö iörast eftir dauö-
ann. Verkalýöshreyfingin, allt
launafólk á tslandi, veit nú, aö
Alþýöubandalaginu er ekki
treystandi. Alþýöubandalagiö
getur ekki talist pólitisk samtök
verkafólksins i landinu. Flokk-
ur, sem situr á svikráöum viö
launafólkiö annan daginn, en
telur sig málsvara þess hinn
daginn, er ekki verkalýösflokk-
ur.”
Hiö rétta I þessum deilum
Alþýöublaösins og Þjóöviljans
er aö sjálfsögöu þaö, aö viöræö-
urnar um myndun vinstri
stjórnarsumariö 1974strönduöu
á sameiginlegum óvilja aöal-
ráöamenna beggja flokkanna,
Alþýöuflokks og Alþýöubanda-
lags. Hvorugur vildi starfa meö
hinum.
Hlutur Framsóknar-
flokksins.
, Athyglisvert er, aö þessa
fyrstu daga meöan atburöirnir
voruferskiríhugum manna ogi
næstu nálægö heyröist enginn
minnast á annaö en aö Fram-
sóknarflokkurinnheföi gert þaö,
sem i hans valdi stóö til aö koma
á vinstra samstarfi. Enginn
kenndi honum um, hvernig fór.
Slikar raddir komu hins vegar
siöar, þegar foringjar Alþýöu-
bandalagsins og Alþýöuflokks-
ins hófu að breyta sögunni sér i
hag með tilliti til betri áróöurs-
stööu.
En hvort ætli sé nú meira aö
marka þaö sem áróöurspostular
þessara ftokka telja sér hag-
kvæmt aö segja núna, eöa þaö
sem þeir og blöö þeirra sögöu
dagana á eftir, aö vinstri viö-
ræðurnar fóru út um þúfur?
Þeirri spurningu getur hver og
einn svaraö fyrir sig.
Inn i þessar umræöur og
blaðaskrif blandaöist þaö, aö
einmitt þegar Öláfur Jóhannes-
son geröi úrslitatilraunina til
myndunar vinstri stjórnar,
stakk aöalforingi Alþýöubanda-
lagsins, Lúövik Jósefsson, af
austur á land. Þeir, sem best
þekkja Lúövik, telja þetta
háttalag ólikt honum, heföi
hann haft áhuga á aö stjórnar-
myndun tækist.