Morgunblaðið - 09.10.2001, Blaðsíða 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. OKTÓBER 2001 11
ÖSSUR Skarphéðinsson, formaður
Samfylkingarinnar, sagði að styrjöld
væri alltaf ótíðindi, en í þessu tilviki
telji hann hins vegar að það hafi verið
óhjákvæmilegt að beita hervaldi til
þess að hertaka manninn sem hafi nú
sjálfur viðurkennt að hafa staðið að
baki ódæðinu í Bandaríkjunum 11.
september.
„Alþjóðasamfélagið allt vill að hann
verði dreginn fyrir lög og dóm. Það
hefur komið fram skýlaus vilji Íslend-
inga að svo verði gert. Hann situr hins
vegar í skjóli kúgunarstjórnar í Afg-
anistan sem ekki var löglega kosin og
er alræmd fyrir illa meðferð á þegn-
um sínum og ef hún vill ekki með góðu
láta hann og aðra forsprakka ódæð-
anna af höndum þá á alþjóðasam-
félagið ekki annarra kosta völ en að
sækja hann. Það væru ákaflega vond
skilaboð til hans og annarra hryðju-
verkasamtaka, ef menn létu sitja við
orðin tóm og leyfðu mönnum af þessu
tagi að leika lausum hala og skaka
skellum að heiminum. Það fæli ein-
ungis í sér þau skilaboð að menn
kæmust upp með slíkt,“ sagði Össur.
Hann sagði að ódæðið í Bandaríkj-
unum hefði haft gríðarleg áhrif. Það
hefði náð að lama stjórnkerfi Banda-
ríkjanna örstutta hríð og virðist einn-
ig hafa haft verulega neikvæð áhrif á
efnahag heimsins og dýpkað þá lægð
sem fyrir var. Það megi því gera því
skóna að stórtæk hryðjuverk af þess-
um toga verði í framhaldinu eftir-
sóknarverð frá sjónarhóli hryðju-
verkasamtaka. Þess vegna verði að
bregðast við nú og sýna að hugur fylgi
máli og ráða niðurlögum þessara
samtaka. Það kosti átök og áhrif
þeirra á almenna borgara séu skelfi-
legur fylgifiskur þeirra.
Össur sagði að sér sýndist að þessi
átök hefðu beinst að hernaðarlega
mikilvægum skotmörkum, svo sem
flugvellinum í Kandahar, hermála-
ráðuneytinu í Afganistan og stjórn-
sýslumiðstöðvum. Milljónir manna
væru líklegar til þess að enda á ver-
gangi og þess vegna skipti mjög
miklu máli að Vesturlönd bregðist
líka við þeirri hlið styrjaldarátakanna
með mjög raunsnarlegri aðstoð. Auð-
vitað yrði líka, þegar þessi átök væru
um garð gengin, að hjálpa Afgönum
að byggja upp sitt hrjáða land.
Össur sagði aðspurður hvort
hryðjuverkin í Bandaríkjunum og at-
burðarásin í kjölfar þeirra kallaði á
breyttar áherslur í stefnu Íslands í ör-
yggismálum, að þróunin síðasta ára-
tug hefði verið með þeim hætti að það
kallaði á endurmat á öryggisstefn-
unni. Það mætti segja að atburðirnir
11. september hefðu svift hulunni af
mikilvægi þess endurmats fremur en
að atburðurinn sjálfur kallaði á slíkt
endurmat. Við værum búin að líta sól-
arlag kalda stríðsins og ógnin sem áð-
ur hefði birst við landamæri í formi
mögulegrar árásar skipulags herafla
væri varla fyrir hendi í dag og alls
ekki í sama mæli og áður hefði verið.
Hins vegar blasti við að ríki og ekki
síst litlar þjóðir yrðu að geta varist
nýjum ógnum sem fælust í hryðju-
verkum og skipulagðri glæpastarf-
semi.
Skelfilegir atburðir sem þurfa
ekki að koma á óvart
Sverrir Hermannsson, formaður
Frjálslynda flokksins, sagði að árás-
irnar á Afganistan væru skelfilegir at-
burðir, sem þó hefðu ekki þurft að
koma á óvart. „Það er vandséð hvaða
endi þetta getur haft. Ég óttast
óskaplegar afleiðingar alls þessa og
það muni heimsstyrjöld hér um bil
ríkja um langa hríð. Það versta auð-
vitað er það að almenningur verður
harðast úti eins og alltaf í hernaðar-
átökum, en við þessu varð ekkert
spornað eftir New York atburðina,“
sagði Sverrir.
Hann sagðist ekki hafa velt því fyr-
ir sér sérstaklega hvort atburðirnir í
New York kölluðu á breytingar á
stefnu Íslands í öryggismálum, en við
mættum hins vegar einskis láta
ófreistað til þess að tryggja okkur
sem best.
„Við vitum aldrei hvar þessir menn
stinga sér niður og við erum í hern-
aðarhringiðu,“ sagði Sverrir.
Dapurlegt að svona skuli komið
Steingrímur Sigfússon, formaður
Vinstri grænna, sagði að tilfinningar
væru blendnar vegna árásanna í Afg-
anistan svo vægt væri til orða tekið.
Það væri ákaflega dapurlegt að svona
skyldi vera komið. „Fyrstu viðbrögð
manns eru eiginlega hryggð yfir því
að þarna skuli vera hafin styrjöld með
væntanlega tilheyrandi mannfórnum,
bæði óbreyttra borgara og sjálfsagt
liðsmanna beggja aðila. Í öðru lagi
ber þetta ekki að með þeim hætti sem
maður hefði talið að það ætti að gera
ef þetta hefði að lokum reynst óum-
flýjanlegt að fara út í einhverjar að-
gerðir af þessum toga,“ sagði Stein-
grímur.
Hann sagði að það hefði átt að
byggjast á ákvörðunum öryggisráðs
Sameinuðu þjóðanna þar um að hans
mati, enda væru menn sammála um
að allt hefði verið gert sem hægt var
til að fá grunaða menn framselda áður
en gripið væri til hernaðaraðgerða.
Steingrímur sagðist velta því mikið
fyrir sér hvað geti hlotist af þessu, því
ekki sé auðvelt að sjá ávinninginn af
því að láta sprengjum rigna yfir þessa
hrjáðu þjóð. Hryðjuverk séu ekki efn-
islegt fyrirbæri sem hægt sé að
sprengja í loft upp í eitt skipti fyrir öll.
„Ég held að menn verði að horfast í
augu við hvað nákvæmlega við er að
eiga. Ég hef miklar efasemdir um að
þetta reynist eitthvað sem menn geta
sigrað með hefðbundnum hernaðar-
aðgerðum,“ sagði Steingrímur.
Hann sagðist óttast að aðgerðirnar
gætu orðið til þess að kveikja elda
víða þegar kannski mikið mannfall
óbreyttra borgara færi að koma í ljós,
þannig að við hörmungarnar í Banda-
ríkjunum og allt það manntjón sem
þar varð bætist svo fleiri mannslíf.
Allt væri það mjög dapurlegt og hann
teldi að reyna hefði átt að draga þessa
menn fyrir dóm með öðrum aðferðum
og reyna meira til þess að fá þá fram-
selda eftir að sönnunargögn hefðu
verið lögð fram.
Steingrímur sagði aðspurður hvort
hryðjuverkin í Bandaríkjunum og at-
burðarásin í kjölfarið kallaði á breyt-
ingu á öryggismálastefnu Íslands, að
hann teldi í sjálfu sér að þessir at-
burðir kölluðu á endurmat á allri skip-
an öryggismála í heiminum og þar
með talið á Íslandi auðvitað einnig.
„En þetta hefur allavega ekki
breytt minni grundvallarafstöðu
nema síður sé. Ef eitthvað er þá held
ég að þetta sýni haldleysi vígbúnaðar-
og hernaðarhyggjunnar gagnvart
nýjum aðstæðum í öryggismálum.
Þetta ætti að verða mönnum enn
frekari hvatning til þess að byggja
upp öflugt alþjóðlegt öryggisgæslu-
kerfi í anda sömu hugsjóna og voru
lagðar til grundvallar stofnun Sam-
einuðu þjóðanna í lok seinna heims-
stríðsins,“ sagði Steingrímur.
Hann sagði að því miður hefði verið
horfið frá þeirri stefnu að hluta til á
undanförnum áratugum og það hefði
orðið til þess að Sameinuðu þjóðirnar
hefðu veikst og jafnvel svæðisbundn-
ar stofnanir eins og ÖSE í staðinn fyr-
ir að þær hefðu styrkst.
Talsmenn stjórnarandstöðunnar um árásirnar á Afganistan
Óhjákvæmilegar og
dapurlegar aðgerðir
Formaður Samfylkingar telur að óhjá-
kvæmilegt hafi verið að beita hervaldi í Afg-
anistan. Formaður Vinstrihreyfingarinnar
segir hins vegar dapurlegt að svona skuli
komið og að standa eigi öðruvísi að málum.