Morgunblaðið - 09.10.2001, Blaðsíða 35

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. OKTÓBER 2001 35
FYRIR fáeinum
dögum fór fram á Al-
þingi umræða um við-
brögðin við hryðju-
verkaárásunum á
New York og Wash-
ington. Svo var að
skilja á frásögnum
margra fjölmiðla, sér-
staklega Ríkisút-
varpsins, að í um-
ræðunni hefðu menn
verið mjög á einu máli
um hve ágæt fram-
ganga íslenskra
stjórnvalda hefði ver-
ið. Staðreyndin er
hins vegar sú að í um-
ræðunum var mjög
eindregið varað við því að við spyrt-
um okkur saman við NATO og lét-
um æsingamenn innan hernaðar-
bandalagsins teyma okkur í þessu
máli.
Um hitt eru menn að sjálfsögðu
sammála að bregðast þurfi við þess-
um voðaverkum. Hryðjuverk eru
tilræði – ekki aðeins við fórnarlömb-
in hverju sinni heldur við siðað sam-
félag. Sú eldraun sem við stöndum
frammi fyrir er að bregðast þannig
við að okkur takist að varðveita
réttarríkið og þær grundvallarregl-
ur um mannréttindi sem mannkynið
hefur sameinast um.
Það er mikilvægt að hafa hendur
í hári þeirra sem voru ábyrgir fyrir
þessum voðaverkum og leiða þá fyr-
ir alþjóðlegan rétt. Það er grund-
vallaratriði að þetta sé gert á vett-
vangi alþjóðasamfélagsins, Sam-
einuðu þjóðanna og að í einu og öllu
sé farið að grundvallarsáttmálum
um mannréttindi.
Nú kann einhver að segja að
Sameinuðu þjóðirnar séu svifasein-
ar og búi ekki yfir þeim tækjum
sem nauðsynleg eru til
að taka á slíkum vanda.
Að vissu leyti er þetta
rétt og minnir okkur á
nauðsyn þess að efla
öryggis- og eftirlits-
hlutverk SÞ. En fram-
ar öllu verður aldrei of
oft á það minnt að þær
aðgerðir sem gripið
verður til þurfa að bera
tilætlaðan árangur – og
áður verðum við að
leggja það skýrt niður
fyrir okkur hvað það er
sem við ætlum að ná
fram: réttlátari og frið-
vænlegri heimur. Ég
hef leyft mér að vara
við fljótræði og þá sérstaklega við
því að Íslendingar láti stríðsæsinga-
menn innan NATO teyma sig áfram
í þessu máli.
Í fréttum höfum við orðið vitni að
mjög herskáum yfirlýsingum tals-
manna NATO og breska forsætis-
ráðherrans sérstaklega. Fram-
kvæmdastjóri NATO sagði að nú
hefðu verið færðar óyggjandi sönn-
ur á að hryðjuverkunum hefði verið
stýrt af aðilum utan landamæra
Bandaríkjanna – og því bæri að
skilgreina þau sem árás á Bandarík-
in. Við það kviknaði 5. grein NATO-
samningsins sem segir að árás á eitt
NATO-ríki jafngildi árás á önnur og
þar með öll aðildarríki hernaðar-
bandalagsins.
Við þetta er sitthvað að athuga. Í
fyrsta lagi kennir reynslan okkur að
yfirlýsingar herstjórnar NATO og
ýmissa ráðamanna í bandalagsríkj-
um okkar, ekki síst breska forsætis-
ráðherrans, hafa á ögurstundu sem
þessari ekki alltaf reynst traustar
eins og dæmin sanna og vísa ég þar
til dæmis á yfirlýsingar þessara að-
ila í tengslum við loftárásir NATO á
Balkanskagann vorið 1999. Í öðru
lagi hlýtur það að orka tvímælis að
skilgreina árás með þeim hætti sem
hér er gert. Þessi skilgreining þýðir
að á hryðjuverkaöld standa Íslend-
ingar nær stríði en áður og geta
hæglega sogast inn í hringiðu þeirra
átaka sem háð eru á heimsvísu.
Og þá skulum við hyggja að því
hvað svokallaðir vinir okkar, ríkustu
herveldi jarðarinnar, eru að aðhaf-
ast og hvernig þau koma fram í
heiminum.
Frelsishetjur gærdagsins
Um árabil hefur setið við völd í
Afganistan stjórn talibana – ofstæk-
istrúmanna sem beita ómældri kúg-
un gegn þeim sem voga sér að and-
æfa valdi þeirra. Heimurinn hefur
verið áhugalítill um þessa kúgun að
undanskildum kvennahreyfingum
sem hafa verið óþreytandi að vekja
athygli á illu hlutskipti kvenna und-
ir stjórn talibana. Sú var tíðin að
heimurinn hafði meiri áhuga á Afg-
anistan. Það var undir lok áttunda
áratugarins og í byrjun þess níunda.
Þá gerðu sósíalistar uppreisn gegn
lénsveldi íslömsku klerkanna og í
kjölfarið fóru Sovétmenn með herlið
inn í landið þeim til aðstoðar. Nú
var stórveldahagsmunum ógnað og
hófst mikið áróðursstríð. Á meðal
þeirra fréttamanna sem fóru á vett-
vang var undirritaður. Ég heimsótti
margar búðir uppreisnarmanna –
frelsisherjanna sem svo voru nefnd-
ir í fjölmiðlum í okkar heimshluta.
Þeirra á meðal voru þeir, sem nú
fara fram undir merkjum talibana.
Nú eru þessar frelsishetjur gær-
dagsins réttdræpar á sama hátt og
Saddam Hussein, áður vinur vest-
urveldanna þegar það þjónaði hags-
munum þeirra í stríðinu við Íran á
níunda áratugnum. Hann var sami
ódæðismaðurinn þá og hann er nú.
Það eru hins vegar hagsmunir stór-
veldanna sem hafa breyst.
Höfum mannréttinda-
sáttmála sem vegvísi
Við lifum í heimi harðrar og
grimmrar hagsmunabaráttu. Við
skulum gera okkur grein fyrir því
að þegar við stillum okkur upp eins
og mér finnst íslensk stjórnvöld
gera, nánast gagnrýnislaust við hlið
Bandaríkjstjórnar, bresku stjórnar-
innar og hernaðarbandalagsins
NATO, þá fer því fjarri að um það
eitt sé að tefla að verja frelsi og
mannréttindi. Við erum að taka af-
stöðu með auðugustu herveldum
jarðarinnar og þeirra málstaður
hefur ekki alltaf reynst góður.
Þessi alvarlegu deilumál eiga
heima í öðrum farvegi en hjá hern-
aðarbandalginu NATO. Þau eiga
heima á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna og sem vegvísi eigum við að
hafa þá mannréttindasáttmála sem
mannkynið hefur komið sér saman
um.
Látum ekki NATO stýra okkur í stríð
Ögmundur
Jónasson
Hryðjuverkin
En framar öllu verður
aldrei of oft á það minnt
að þær aðgerðir sem
gripið verður til, segir
Ögmundur Jónasson,
þurfa að bera tilætlaðan
árangur.
Höfundur er alþingismaður.
íbúðum sem nú eru heimilaðir. Þessar
hækkanir bætast ofan á þá verð-
sprengingu sem orðið hefur á leigu-
verði íbúða sl. þrjú ár m.a. vegna
þeirra breytinga sem ríkisstjórnin
gerði á húsnæðismálum 1997.
Auknar lántökur til uppbyggingar
leiguíbúða eru því sýndarmennskan
ein þegar enginn getur staðið undir
þeim leigukjörum sem þeim fylgja.
Eða getur ráðherra sýnt fram á að
450 öryrkjar sem nú eru á biðlistum
hjá Öryrkjabandalaginu eftir leigu-
íbúðum geti staðið undir 15–20 þús-
und króna hækkun á leigukjörum?
Ávinningur skattfrelsis
húsaleigubóta hverfur
Þegar húsaleigubætur komust á í
minni tíð sem félagsmálaráðherra
gerðu sjálfstæðismenn það að skilyrði
fyrir því að húsaleigubætur yrðu lög-
festar að þær væru skattlagðar. Við
féllumst á skattlagninguna á fyrsta
ári húsaleigubótanna, sem var fórn-
arkostnaðurinn fyrir að koma þeim á,
en gegn því skilyrði að skattlagningin
yrði endurskoðuð, vextir hækkuðu
ekki á leiguíbúðum og greiðslur húsa-
leigubóta yrðu hækkaðar sem skatt-
lagningunni næmi. Það fyrirkomulag
var þá sérstakur ávinningur fyrir fólk
með tekjur undir skattleysismörkum
og greiddi því ekki skatt af húsaleigu-
bótum.
Sex ár hefur það nú tekið Pál fé-
lagsmálaráðherra að afnema skatt-
lagninguna, sem aðeins átti að vera
tímabundin. Á þeim tíma hefur fjár-
hæð húsaleigubóta ekki tekið mið af
því að þær voru skattlagðar.
Loksins þegar skattlagningu húsa-
leigubóta er svo hætt hverfur ávinn-
ingurinn í gífurlegar vaxtahækkanir á
lánum til leiguíbúða hjá því fólki sem
nú bíður eftir leiguhúsnæði. Leigu-
verð mun hækka a.m.k. tvisvar sinum
meira en nemur skattfrelsi húsaleigu-
bóta.
Höfundur er alþingismaður.