Morgunblaðið - 09.10.2001, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. OKTÓBER 2001 31
MIKILL meirihluti Bandaríkja-
manna styður þá ákvörðun George
W. Bush að efna til hernaðar-
aðgerða í Afganistan, að því er
fram kemur í skoðanakönnun sem
gerð var á sunnudag. Sýnir könn-
un dagblaðsins The Washington
Post og sjónvarpsstöðvarinnar
ABC að um 94% Bandaríkjamanna
eru hlynnt aðgerðunum. Ljóst er
hins vegar að margir óttast hefnd-
araðgerðir af hálfu íslamskra
hryðjuverkamanna.
Bandaríkjamenn virðast flestir
telja, að óhjákvæmilegt hafi verið
að svara árásunum á New York og
Washington. Flest stórblöð vest-
anhafs lýstu jafnframt yfir stuðn-
ingi við aðgerðirnar í gær þó að
varað væri við því að ekki væri séð
fyrir endann á þeirri atburðarás,
sem nú er hafin.
Sagði The New York Times m.a.
stjórn Bush og erlenda bandamenn
hennar verða að stíga varlega til
jarðar í framhaldinu en lýsti þó
þeirri trú sinni að sigra mætti
Osama bin Laden og al-Qaeda sam-
tök hans. „Erfiðast verður að halda
saman þeirri fylkingu þjóða, sem
styðja þessar aðgerðir,“ sagði The
Los Angeles Times, „einkum þar
sem skiptar skoðanir eru um að-
gerðirnar í sumum ríkjum.“
Var blaðið þar að vísa til landa
eins og Pakistan, þar sem hætta er
talin á pólitísku umróti innanlands.
Beinist ekki gegn íslamstrú
Bush Bandaríkjaforseti lagði,
líkt og Tony Blair, forsætisráð-
herra Bretlands, áherslu á það í
sjónvarpsávarpi sínu á sunnudag,
að aðgerðunum væri ekki beint
gegn íslamstrú eða múslimum.
Sagði Bush að Bandaríkjamenn
teldu um milljarð manns, sem ættu
það sammerkt að iðka íslamstrú, til
vina sinna.
Bush sagði í ávarpinu að aðgerð-
unum væri ætlað að tryggja að
Afganistan nýttist ei framar sem
griðabæli og þjálfunarbúðir
hryðjuverkamanna. Hann sagði
talibanastjórnina í Afganistan hafa
fengið næg tækifæri til að fram-
selja bin Laden, hætta stuðningi
við hryðjuverkamenn og láta lausa
þá hjálparstarfsmenn erlenda sem
stjórnin hefði í sínu haldi. „Kröfum
okkar var í engu sinnt og nú munu
talibanar því þurfa súpa seyðið af
gerðum sínum,“ sagði Bush.
Forsetinn sagði augu manna
beinast að Afganistan en að bar-
áttan gegn hryðjuverkum teygði
anga sína mun víðar. Varaði hann
aftur við því, að þjóðir sem héldu
verndarvæng yfir „útlögum“ og
„morðingjum“ mættu eiga von á
því að þurfa að svara til saka.
„Okkur mun ekki mistakast,“ sagði
forsetinn. Sagði hann að árásirnar
á hryðjuverkamenn yrðu lang-
vinnar, víðtækar og vægðarlausar.
Bush sagði að um 40 ríki legðu
baráttunni lið með ýmsum hætti,
þar á meðal með því að leyfa
Bandaríkjamönnum að nota flug-
velli eða fara um lofthelgi þeirra.
„Við njótum stuðnings sameinaðs
vilja heimsins,“ sagði Bush.
Hann sagðist hafa sent hermenn
til bardaga eftir mikla umhugsun
og fjölda bæna. „Við alla karla og
konur í her okkar, alla sjóliða, alla
hermenn, alla flugmenn, alla
strandgæslumenn, segi ég þetta:
Verkefni ykkar er afmarkað,
markmið ykkar eru skýr og réttlát.
Ég ber til ykkar fullt traust. Og þið
munið fá alla þá aðstoð sem á þarf
að halda til að uppfylla skyldu ykk-
ar,“ sagði Bush.
Bush minntist hvergi beint á bin
Laden í ávarpi sínu og sögðu
fréttaskýrendur skýringuna á því
geta verið að Bush gerði sér grein
fyrir því að erfitt gæti reynst að
hafa hendur í hári bin Ladens, og
að hann vildi því draga úr vænt-
ingum almennings þar að lútandi.
Óttast mjög hefndarárásir
Bush sagði í ávarpi sínu að ljóst
væri að margir Bandaríkjamanna
óttuðust frekari árásir hryðju-
verkamanna. Fréttaskýrendur
sögðu í gær að sá ótti hefði án efa
magnast eftir að fréttist, að árásir
á Afganistan væru hafnar. Öld-
ungadeildarþingmaðurinn Rich-
ard Shelby, sem sæti á í þingnefnd
um málefni leyniþjónustunnar,
sagðist gera ráð fyrir frekari árás-
um og Bob Graham, sem einnig á
sæti í öldungadeildinni, en fyrir
demókrata, sagði hættuna mjög
hafa aukist við þessi síðustu tíð-
indi. Almenn samstaða er þó um
aðgerðirnar, eins og áður sagði.
Leiðtogar Bandaríkjamanna og Breta leggja áherslu á að loft-
árásirnar á talibana og Osama bin Laden beinist ekki gegn íslam
heldur sé markmiðið að stöðva alþjóðlega hryðjuverkamenn.
New York, Washington. AFP.
George W. Bush Bandaríkja-
forseti flytur ávarp til þjóðar
sinnar á sunnudag.
Mikill stuðningur vestanhafs
BRESKIR fjölmiðlar lýstu í gær
stuðningi við hernaðaraðgerðir
Breta og Bandaríkjamanna í Afg-
anistan en vöruðu við því að bein
þátttaka breska hersins í aðgerð-
unum þýddi að aukin hætta væri nú
á því að hryðjuverkamenn létu til
sín taka á breskri grundu. Leiðtogi
bresku stjórnarandstöðunnar, Iain
Duncan Smith, lýsti einnig yfir
stuðningi við þá ákvörðun breskra
stjórnvalda að stilla sér dyggilega
við hlið Bandaríkjamanna í barátt-
unni gegn hryðjuverkum en Bretar
tóku einir þjóða beinan þátt í að-
gerðum Bandaríkjanna um
helgina.
Í yfirlýsingu sinni á sunnudag
sagði breski forsætisráðherrann,
Tony Blair, að mikil samstaða væri
um það meðal þjóða að óhjá-
kvæmilegt hefði verið að grípa til
aðgerða vegna hryðjuverkanna í
New York og Washington 11. sept-
ember síðastliðinn. „Nú er liðinn
næstum mánuður síðan ódæð-
isverkið var unnið. Það eru meira
en tvær vikur síðan stjórn talibana
í Afganistan voru gefnir úr-
slitakostir, að framselja hryðju-
verkamennina eða taka afleiðing-
unum ella,“ sagði Blair. „Fullljóst
er nú að talibanar hyggjast ekki
svara kallinu. Þeim var gefinn
kostur á að framfylgja réttlætinu
eða fylkja liði með hryðjuverka-
mönnum og þeir hafa valið síðari
kostinn.“
Reynt að koma í veg fyrir
dauða saklausra borgara
Blair sagði hernaðaraðgerðirnar
skipulagðar með það í huga að
eyðileggja hernaðarmannvirki tal-
ibanastjórnarinnar og þá staði, þar
sem vitað væri að þjálfunarbúðir
al-Qaeda hryðjuverkasamtakanna
hefðu verið. „Við undirbúning
hernaðaraðgerðanna höfum við
gert allt sem hægt er til að koma í
veg fyrir mannfall úr röðum sak-
lausra borgara,“ sagði hann.
Blair lagði ofuráherslu á að
stríðsaðgerðirnar beindust ekki að
íslam heldur gegn hryðjuverkum í
heiminum. Hann kvaðst jafnframt
gera sér grein fyrir því að margir
óttuðust hefndaraðgerðir af hálfu
hryðjuverkamannanna en sagði
engar upplýsingar fyrirliggjandi
um hugsanlegar aðgerðir á breskri
grundu. Blair lét þess þó getið, í
grein sem hann skrifaði í blaðið
The News of the World í gær, að
Bretar þyrftu að vera varir um sig.
„Engir þjóðaleiðtoganna sem
standa að þessum aðgerðum vilja
heyja stríð,“ sagði Blair á sunnu-
dag. „Þjóðir okkar vilja það ekki.
Við erum friðsamt fólk. En við vit-
um sem er að til að standa vörð um
friðinn þarf stundum að beita afli.“
Í hag breskra ríkisborgara að
berjast gegn hryðjuverkum
Leiðtogar annarra stjórnmála-
flokka í Bretlandi lýstu flestir
stuðningi við aðgerðirnar. Iain
Duncan Smith, leiðtogi Íhalds-
flokksins, sagði mikilvægt að senda
þau skilaboð til hryðjuverkamann-
anna að árásir gegn lýðræðinu
yrðu ekki liðnar. Charles Kennedy,
leiðtogi frjálslyndra, tók í sama
streng þó að hann legði áherslu á
nauðsyn þess að hafa hag íbúa Afg-
anistan í huga. Tryggja þyrfti stöð-
ugleika í landinu.
Engu að síður hefur nokkuð bor-
ið á gagnrýni í garð Blairs í sökum
þess hversu fast hann hefur stillt
sér upp við hlið Bandaríkjamanna í
þessu máli. Hefur vikuritið The
Economist m.a. vikið að því á und-
anförnum vikum að forsætisráð-
herrann þjáðist af oflátungshætti –
hann virtist ekki vilja láta sér
nægja að vera leiðtogi Breta held-
ur gæfi framganga hans til kynna
að hann vildi verða „forsætisráð-
herra alls heimsins“.
Þessu svaraði Blair í dagblaðs-
grein sinni í gær þegar hann sagði
enga hættu á að ríkisstjórnin
gleymdi að huga að vandamálum
daglega lífsins í Bretlandi þó að nú
væri sjónum beint að alþjóða-
málum. Sagðist hann aldrei hafa
misst sjónar á því að Verka-
mannaflokkurinn hefði verið kos-
inn til valda til að bæta hag breskra
ríkisborgara. Aðgerðirnar í Afgan-
istan væru hins vegar í samræmi
við þetta markmið því verkefnið
væri að koma í veg fyrir að fleiri
breskir ríkisborgarar féllu af völd-
um hryðjuverkamanna. Hag Bret-
lands væri best borgið með því að
skorast ekki undan því að taka þátt
í baráttunni gegn hryðjuverkum.
Benti Blair á í greininni að mun
fleiri Bretar hefðu fallið í árás-
unum 11. september en í þeim
hryðjuverkum sem framin hafa
verið á Norður-Írlandi undanfarin
þrjátíu ár.
Aðgerðaleysi kom ekki til mála
London. AFP.
Tony Blair ávarpar fréttamenn
á sunnudag. Í baksýn er John
Prescott, aðstoðarforsætisráð-
herra Bretlands.
hafa ítrekað komið múslímum til hjálpar
anförnum árum. Má í því viðfangi minna
örina miklu til að frelsa Kúveit og að-
í fyrrum Júgóslavíu þar sem Banda-
menn og bandamenn þeirra komu músl-
ítrekað til varnar í átökum þeirra við
na“ glæpamenn og fjöldamorðingja.
þessu leyti hefur Osama bin Laden tekist
arverk sitt. Tilgangur hans er að grafa
hófsömum stjórnvöldum í arabaheim-
því skyni að koma þar til valda bókstafs-
mönnum. Með því að þvinga fram þá rás
a, sem nú er hafin og var óhjákvæmileg
menn séu tilbúnir til að sætta sig við að
byggðin lifi við stöðuga hryðjuverkaógn,
bin Laden tekist að skapa möguleika á
eðli átakanna breytist og taki á sig mynd
rjaruppgjörs með kristnum mönnum og
mum. Viðleitni til að tryggja að svo fari
mun því mjög einkenna framhald málsins.
Ávarp bin Ladens
í samhengi hefur athygli manna síðustu
ga mjög beinst að ávarpi því sem bin
flutti og sýnt var í sjónvarpi skömmu
ð árásir hófust á sunnudag. Magnús Þ.
arðsson, aðstoðarprófessor í miðaustur-
ræðum við Hofstra-háskólann í New
sagði í samtali við greinarhöfund í gær
ög hefði kveðið við nýjan tón hjá hryðju-
eiðtoganum í því ávarpi. Hann hefði tal-
ssíska arabísku til að ná til sem flestra og
isvert hefði verið hvernig hann hefði vís-
Palestínu-vandans og efnahagsþvingana
art Írak. Þessi mál væru ofarlega í huga
þessum heimshluta þótt það styddi ekki
ðir bin Ladens. Með því að vísa til Palest-
g Íraks á klassískri arabísku hefði bin
freistað þess að skapa sér þá mynd að
ri nýr og sameinandi leiðtogi múslíma.
st er að áróðursstríðið verður ekki síður
gsmikið.
ja stríðið“ hefur á sér fleiri hliðar, sem
r rúm til að ræða nánar hér. Þar ræðir
um þá alþjóðlegu samstöðu, sem Bandaríkja-
menn og bandamenn þeirra hafa náð að skapa í
þeirri baráttu, sem framundan er til að vinna
bug á hryðjuverkaógninni. Samkvæmt þeim
skilningi má halda því fram að „nýja stríðið“ sé
hafið fyrir nokkru m.a. annars með þeim ráð-
stöfunum, sem gripið hefur verið til í því skyni
að hefta fjármálaumsvif hryðjuverkahópa og
samstarfi njósna- og öryggisstofnana víða um
heim.
Bandaríkjamenn gera sér vitanlega ljóst
hversu eldfim staðan er; yfirvofandi er sú
hætta að almenningsálitið snúist gegn þeim
ríkisstjórnum múslíma, sem styðja leynt og
ljóst aðgerðir bandamanna í Afganistan. Slíkt
myndi raska mjög stöðugleika og skapa hættu
á innanlandsátökum, sem gætu breiðst út og
síðan að lykilríki gangi úr skaftinu. Þetta er sú
rás atburða, sem bin Laden vonast til að þvinga
fram.
Því er þess að vænta að þess verði freistað að
breyta sem fyrst vígstöðunni í landinu til að
auka líkur á að Norðurbandalagið geti haft bet-
ur í átökum við liðsafla talibana. Um leið verð-
ur árásum haldið áfram til að skapa skilyrði
fyrir því að unnt verði að senda sérsveitir og
hugsanlega annan liðsafla úr landher inn í Afg-
anistan til að hafa upp á hryðjuverkahópunum,
sem bin Laden stjórnar þar.
Viðvarandi aðgerðir
– langt stríð
Niðurstaðan er því sú að árásin á sunnudag
er aðeins byrjunin á aðgerðum, sem haldið
verður áfram eins lengi og þurfa þykir en engu
að síður verður lögð áhersla á að flýta svo sem
kostur er. Fyrsta stig hernaðarátaka er hafið
en segja má að „nýja stríðið“ hafi hafist strax
eftir fjöldamorðin í Bandaríkjunum þegar al-
þjóðasamfélagið tók að skipuleggja viðbrögð
við hryðjuverkaógninni. „Nýja stríðið“ er rétt
nýhafið í öllum sínum myndum og engin
ástæða er til að ætla annað en það muni standa
lengi, mjög lengi.
AP
Tomahawk-stýriflaug skotið á loft frá bandarísku herskipi á sunnudag.
ð upphaf
ndar átaka