Morgunblaðið - 09.10.2001, Blaðsíða 28

LISTIR
28 ÞRIÐJUDAGUR 9. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Skipholti 35
sími 588 1955
King
Koil
Ein mesta selda heilsudýnan í heiminum
Alþjóðasamtök Chiropractora mæla með
King Koil heilsudýnunum.
Amerískar lúxus
heilsudýnur
Tilboð!
Verðdæmi:
King áður kr. 184.350 nú kr. 136.420
Queen áður kr. 134.900 nú kr. 99.840
Nýbýlavegi 12, Kóp., sími 554 4433.
SATÍN NÁTTFÖT
með bómullarvernd
frá kr. 2.900
Náttskyrtur án bómullarverndar
frá kr. 1.000
ÞAÐ hefur ekki farið mikið fyrir pí-
anóverkum eftir Richard Wagner á
almennum píanótónleikum, nema þá
helst að leiknar hafa verið umskriftir
eftir Franz Liszt. Í tónverkaskrá
Wagners (WWV) er að finna 16 titla
píanóverka og eru þau þrjú fyrstu
glötuð, þrjár sónötur í d, og f moll, frá
1829 og sú þriðja í B-dúr, fyrir fjórar
hendur, frá 1831. Þessara verka er
getið í Mein Leben og Die Rote Brief-
tasche, sem eru endurminningar og
dagbók, skrifaðar af Wagner en hvor-
ug skrifin þykja áreiðanleg og munar
oft miklu í sumum tilfellum.
Þegar hugað er að gerð píanótón-
listar í upphafi rómantíska tímans, er
vert að hafa það í huga, að um það
leyti er píanóið í raun að verða til (Ér-
ard 1808, Double-escapement og
Hawkins, járnharpan) og þá verður
hljómurinn, margvísleg blæbrigði og
tækniútfærslur hans, mikilvægt efni
til yrkja í, eða eins og unga fólkið í dag
kallar, að þá „spáðu menn í sándið“
eins og tölvutónskáldin gera í dag.
Þeir sem hafa agað hugsun sína við
kontrapunktiska tónlist og heiðstefnu
klassíska tímans, segja lítið tónefni
eftir í rómantísku tónlistinni, þegar
hljómaumbúnaðurinn er numinn
burt, ef til vill aðeins lítil laglína og
hún á stundum smá í sér.
Það er ekki sanngjarnt að bera
þessar tónlistarstefnur saman, því
hljómurinn í rómantísku tónlistinni er
veruleiki, sem skipti miklu máli, þeg-
ar leikið var á hið nýja hljóðfæri, pí-
anóið, sem var aðalhljóðfærið hjá tón-
skáldum eins og Schumann, Chopin,
og Liszt. Píanóverkin eftir Wagner
bera þess merki, að hljómurinn og
mótun hans er mikilvægur þáttur í
tónsmíðinni, þó Wagner hafi ekki ráð-
ið yfir sams konar leiktækni og píanó-
tónskáldin.
Á tónleikum, sem haldnir voru á
vegum Wagner-félagsins á Íslandi, í
Norræna húsinu, s.l. laugardag, voru
eingöngu flutt píanóverk eftir Rich-
ard Wagner (1813–83) og hófust tón-
leikarnir á eins þáttar sónötu í As-dúr
(WWV 83), saminni 1853 og tileink-
aðri frú Wesendonck, þar sem heyra
má margt er einkennir tónlist meist-
arans. Annað verkið var Ástmeyjar-
valsinn (WWV 88) í Es-dúr, saminn
1854 og tileinkaður Maríu, systur
Matthildar Wesendonck. Þriðja verk-
ið var Elegia í As-dúr, sem annað
hvort var samin 1859 eða 82 og síðan
Albumblatt (WWV 64) í E-dúr, samið
1840 og tileinkað Ernst Benedikt
Kietz ( ekki Liets eins og stendur í
efnisskrá). Þrjú síðast nefndu verkin
voru öll mjög stutt en síðan kom lang-
ur Adagio-þáttur, úr „Stóru sónöt-
unni“ (WWV 26) sem samin var 1831.
Þetta er langdregið verk og þar má
heyra tónhugmyndir er minna á ým-
islegt úr tónmáli Beethovens en um
þetta leyti var Wagner mjög upptek-
inn af tónlist Beethovens og hafði árið
áður (1830) umritað fyrir tvö píanó þá
„níundu“ eftir meistarann. Pólonesan
í D-dúr (WWV 23a) og fantasían í fís-
moll (WWV 22) eru báðar frá sama ári
og stóra sónatan og þá er Wagner 18
ára tónlistarnemi. Fantasían er viða-
mikið verk, nokkuð langt og að form-
skipan ekta fantasía, og áhugavert á
köflum og ljóst að ekki fer leynt, að
hinn ungi Wagner er sérlega efnilegt
tónskáld.
Nina Kavtaradze er góður píanó-
leikari og mótaði hún þessi verk á
mjög músíkalskan máta og gerði allt
fyrir þau í hraða og styrkleika, sem
hægt er að gera og dró oft á tíðum
fram töluvert skýrar andstæður, í
annars einlitu tónmáli verkanna, sem
á köflum er ekki auðvelt, þar sem
heildargerð þeirra er mjög einhliða
hljómræn. Það væri þess vert að
heyra Ninu Kavtaradze leika aðra
tónlist, þó þessir tónleikar væru fyrir
margt sérlega fróðlegir og góð viðbót
við það sem flestir þekkja af verkum
þessa sérstæða snillings.
Þetta voru ágætir tónleikar og
skemmtilegt framlag af Richard
Wagner-félaginu að standa að þessari
kynningu á mjög svo afskiptum þætti
í menningarframlagi Wagners, nefni-
lega, að Wagner hafi samið tónlist
fyrir píanó, þó það væru að mestu
æskuverk, sem þó er vert að kynnast,
vegna þeirra eigin ágætis og til að fá
einhverja innsýn ínn í það með hvaða
hætti tónskáld verður til.
Hvernig tón-
skáld verður til
TÓNLIST
N o r r æ n a h ú s i ð
Nina Kavtaradze flutti
píanóverk eftir Richard Wagner
Laugardagurinn 6. október, 2001.
PÍANÓTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
RÉTTINDASTOFA Eddu verður
með stóran kynningarbás á bóka-
sýningunni í Frankfurt, sem hefst
á morgun, og hafa nú þegar verið
bókaðir fundir með um níutíu for-
leggjurum frá ýmsum heimshorn-
um þar sem þeim verða kynnt verk
eftir meira en sextíu íslenska höf-
unda.
Undanfarið hefur Edda gengið
frá fjölda samninga um útgáfu á ís-
lenskum barnabókum erlendis eft-
ir Andra Snæ Magnason, Guðrúnu
Helgadóttur, Brian Pilkington,
Ingibjörgu Sigurðardóttur og
Ragnheiði Gestsdóttur. Forlögin
sem um ræðir eru á Norðurlönd-
unum, öðrum Evrópulöndum og í
Austur-Asíu. Nýverið var samið
við júgóslavneska forlagið Izdav-
acka Kuca Draganic um útgáfu á
Sögunni af bláa hnettinum eftir
Andra Snæ Magnason. Ástarsaga
úr fjöllunum eftir Guðrúnu Helga-
dóttur og Brian Pilkington var fyr-
ir skömmu seld til kóreska forlags-
ins BIR. Fyrr á þessu ári var
gengið frá samningum um danska
útgáfu á bók Guðrúnar Helgadótt-
ur, Ekkert að marka!, við bóka-
forlagið Klim í Danmörku. Önnur
bók sem Brian Pilkington skreytir
myndum, Blómin á þakinu, eftir
Ingibjörgu Sigurðardóttur, hefur
verið seld til kóreska forlagsins
Jaeum & Moeum Publishing. Þá
hefur Réttindastofa Eddu gengið
frá samningi við danska forlagið
Gad um útgáfu á Hlunki eftir Bri-
an Pilkington. Útgáfuréttur á bók
Ragnheiðar Gestsdóttur, Leikur á
borði, hefur verið seldur til sænska
bókaforlagsins Liber. Hún verður
meðal annars notuð innan skóla-
kerfisins þar í landi í tengslum við
fræðslu um einelti.
Réttindastofa Eddu fer með
samninga- og kynningarmál fyrir
hönd þeirra höfunda sem koma út
á vegum Máls og menningar,
Vöku-Helgafells, Forlagsins og Al-
menna bókafélagsins.
Útrás ís-
lenskra
barnabók-
mennta
ÞRJÁR bækur hafa verið tilnefndar
á heiðurslista Íslandsdeildar IBBY-
samtakanna og SÍUNG, samtaka
barna- og unglingabókahöfunda
innan rithöfundasambandsins, í
tengslum við heimsþing samtak-
anna sem haldið verður í Basel í
Sviss næsta haust. Ert þú Blíðfinn-
ur? Ég er með mikilvæg skilaboð
eftir Þorvald Þorsteinsson, tilnefnd
sem höfundarverk; Sagan af Bláa
hnettinum, eftir Andra Snæ Magna-
son, tilnefnd vegna myndlýsinga og
umbrots Áslaugar Jónsdóttur og
Sannleikann eða áhættuna eftir
sænska höfundinn Anniku Thor, til-
nefnd vegna þýðingar Sigrúnar Á.
Eiríksdóttur.
Margrét Sveinsdóttir, Þuríður
Jóhannsdóttir og Sara Vilbergs-
dóttir sátu í dómnefndinni.
Þá var Guðrún Helgadóttir til-
nefnd til H. C. Andersen-verð-
launanna. Þetta er í annað sinn sem
Guðrún er tilnefnd, en hún varð
einnig fyrir valinu árið 1988, fyrst
íslenskra rithöfunda.
Á Bologna bókamessunni vorið
2002 verður tilkynnt hverjir hljóti
verðlaunin. Þar verður sýning á
bókum allra sem tilnefndir voru.
Árið 2003 verða heiðurslistabæk-
urnar á sýningu í Bologna. Báðar
sýningarnar fara líka á þingið í
Basel og síðan sem farandsýningar
víða um heim.
Á dögunum fékk Alþjóðahúsið á
Íslandi að gjöf bækurnar sem útgef-
endur létu félaginu í té þegar verið
var að velja bækur á heiðurslistann.
Bjarney Friðriksdóttir veitti við-
töku gjöfinni, um 120 bókum alls.
Áslaug Jónsdóttir, Guðrún Helgadóttir, Þorvaldur Þorsteinsson og Sig-
rún Á. Eiríksdóttir hlutu öll tilnefningar fyrir verk sín.
Þrjár bækur tilnefnd-
ar á heiðurslista IBBY
HELLISBÚINN í leikstjórn Bjarna
Hauks Þórssonar var frumsýndur
hinn 26. september í Lilleström í
Noregi við góðar viðtökur. Á norsku
nefnist sýningin Hulemannen og er
eftir Rob Becker en leikarinn er
Sven Nordin, einn vinsælasti leikari
Norðmanna um þessar mundir.
Verkið var þýtt og staðfært af Erick
Lie og Leif Helgeland.
Bjarni Haukur er einnig framleið-
andi sýningarinnar ásamt Thalia
Teater, sem eru stærstu sjálfstæðu
leikhúsframleiðendur í Noregi.
Að sögn Bjarna Hauks fer sýning-
in nú á leikferð um tíu borgir í Nor-
egi og verður sýnt um 50 sinnum
fram að jólum. „Svo er ætlunin að
hefja sýningar í Victoria-leikhúsinu
á Karls Jóhannsgötunni í miðbæ
Oslóar í janúar 2002.“
Bjarni kveðst mjög ánægður með
viðtökur við sýningunni. „Dómar
hafa verið mjög jákvæðir en fjöl-
miðlar á hverjum stað fjalla um sýn-
inguna jafnóðum og hún kemur til
þeirra. Við verðum því komnir með
gott safn af umsögnum þegar við
komum til Oslóar eftir áramótin.“
Hellisbúinn hefur nú verið settur
upp á Íslandi, í Danmörku og Noregi
og að sögn Bjarna Hauks verður
verkið sett upp í Svíþjóð og Finn-
landi á næsta ári.
Leikstýrir Hellis-
búanum í Noregi MEÐAL bóka sem koma út hjá
bókaútgáfunni Sölku í haust eru
fyrstu skáldsögur tveggja kvenna.
Hátt uppi við Norðurbrún er
fyrsta skáldsaga Hlínar Agnarsdótt-
ur, leikstjóra og leikskálds. Í til-
kynningu útgefanda segir að Hátt
uppi við Norðurbrún sé snargeggjuð
nútímaskáldsaga sem greinir frá lífi
og örlögum Öddu Ísabellu, sem rek-
ur míní-geðdeild uppi í rúmi í svefn-
herberginu sínu. Rúmið hennar gef-
ur vel af sér bæði mannauð og
peninga og þaðan stjórnar hún lífi
sínu og annarra. Adda Ísabella er
sérfræðingur í sannleikanum um
aðra, en saga hennar er aðeins sönn
að einu leyti – hún er ekki þroska-
saga.
Medúsan heitir fyrsta skáldsaga
Oddnýjar Sen, en sagan er að sögn
útgefanda samofin úr minningum og
ímyndunarafli. Þar segir frá litríkum
æviferli Maríu, sem er hálf rússnesk,
og elst upp í óvenjulegu umhverfi á
umrótstímum. Frásögnin fylgir
Maríu í gegnum menntaskólaárin og
síðan víða um heiminn. Hvar sem
hún fer bíða hennar ótrúleg ævin-
týri, hún kynnist fjölmörgu óvenju-
legu fólki en rauði þráðurinn í lífi
hennar er ástin í sínum margvíslegu
myndum. Oddný hefur áður skrifað
viðtalsbækur og ævisögur – Kín-
verskir skuggar, Á flugskörpum
vængjum og Úr sól og eldi.
Bókaútgáfan
Salka í haust
Tvær nýjar
skáldsögur
♦ ♦ ♦
FYRSTU háskólatónleikar vetrar-
ins verða í Hátíðarsal Háskóla Ís-
lands á morgun, miðvikudag, kl.
12.30. Þá leika Rússíbanar efni af
nýjum geisladiski, Gullregninu. Efn-
ið, sem er í þeim alþjóðlega heims-
tónlistarstíl sem þeir hafa tileinkað
sér, er þjóðleg balkan- og klezmer-
tónlist í bland við kunn verk klass-
ísku meistaranna. Rússíbana skipa
þeir Guðni Franzson sem leikur á
klarinett, Einar Kristján Einarsson
á gítar, Jón Skuggi sem leikur á
bassa, Matthías M.D. Hemstock á
slagverk og Tatu Kantomaa sem
spilar á harmóníku.
Rússíbanar á
háskólatónleikum