Morgunblaðið - 25.01.2002, Blaðsíða 34

UMRÆÐAN
34 FÖSTUDAGUR 25. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
H
undruð fanga eru nú
í haldi á Kúbu fyrir
engar sakir aðrar
en þær að vera
ósammála yfirvöld-
um um stjórnarfar á eyjunni. Þess-
ir fangar hafa lítið eða ekkert verið
í fréttum mánuðum eða árum sam-
an, en aðrir fangar á sömu eyju
hafa hins vegar vakið verulega at-
hygli að undanförnu. Síðarnefndu
fangarnir eru ólíkir hinum fyrr-
nefndu að því leyti að þeir eru ekki
álitnir sérlega friðsamir og hafa
ekki tekið þann kost að berjast
með orðum fyrir skoðunum sínum
en hafa þess í stað valið blóðuga
baráttu. Þessi misskipting athygl-
innar verður
að teljast held-
ur ömurleg
skilaboð til
þeirra sem
sitja saklausir
í fangelsum
harðstjórans á
Kúbu, Fídels Kastrós.
Nú er það vitaskuld svo að rétt
er og eðlilegt af Bandaríkjamönn-
um að fara með þá fanga sína sem
eru í haldi í herstöðinni við Guant-
anamo-flóa eins og siðaðri þjóð
sæmir og eftir því sem aðstæður
leyfa. En þrátt fyrir að ýmsar efa-
semdir hafi komið fram um með-
ferð fanganna þar verður ekki séð
að aðbúnaður sé ómannúðlegur
eða verri en við er að búast miðað
við aðstæður. Líta verður til ým-
issa þátta þegar mat er lagt á að-
búnað fanganna, meðal annars þá
staðreynd að Bandaríkjamenn
áttu ekki – ekki frekar en nokkur
annar – von á því að þurfa að tak-
ast á við þau hryðjuverkasamtök
sem fangarnir eiga aðild að með
þeim hætti sem raun ber vitni.
Ekki er hægt að ætlast til að fyr-
irvaralaust séu til fullkomin fang-
elsi undir hundruð stórhættulegra
hryðjuverkamanna sem margir
hverjir telja sjálfsagt að fórna lífi
sínu fyrir málstaðinn.
En ef rétt er og eðlilegt að gera
kröfur til Bandaríkjamanna, skyldi
þá ekki vera jafn rétt að gera kröf-
ur til Kastrós? Að vísu geta menn
sagt sem svo að allir viti að engin
leið sé að tjónka við þann mann,
rúmlega fjörutíu ára harðstjórn
sýni að hann gefi sig ekki. Og
vissulega er saga Kastrós ófögur
og lítt uppörvandi. Hann braust til
valda árið 1959 og lofaði þá frjáls-
um kosningum, en hætti fljótlega
við þær og hefur ekki séð ástæðu
til að ráðfæra sig við landsmenn
síðan. Strax eftir valdatökuna hóf
Kastró að myrða pólitíska and-
stæðinga sína og fljótlega hröktust
þeir sem ósáttir voru við stjórnina í
útlegð svo tugþúsundum skipti.
Samkvæmt Svörtu bók komm-
únismans hafa um 100.000 manns
reynt að sigla á hvers kyns fleyjum
í frelsið til Bandaríkjanna, en talið
er að um þriðjungur hafi látið lífið
á leiðinni, fjölmargir vegna þess að
Kastró hefur reynt að koma í veg
fyrir flóttatilraunir með því að láta
varpa sandpokum úr þyrlum á
bátana.
Samkvæmt sömu heimild voru
7.000 til 10.000 manns drepin og
um 30.000 fangelsuð af pólitískum
ástæðum á sjöunda áratugnum á
Kúbu. Árið 1978 voru 15.000 til
20.000 samviskufangar á Kúbu og
árið 1986 voru þeir 12.000 til
15.000. Frá þeim tíma hefur þeim
fækkað og fyrir fimm árum við-
urkenndu stjórnvöld að halda 400
til 500 manns föngnum af pólitísk-
um ástæðum. Mannréttinda-
samtök áætluðu að fjöldi pólitískra
fanga væri margfalt meiri.
Alls er talið að frá valdatöku
Kastrós og þar til undir lok síðasta
áratugar hafi yfir 100.000 Kúbu-
menn fengið að kynnast fangelsum
landsins vegna skoðana sinna og á
milli 15.000 og 17.000 manns hafi
verið tekin af lífi. Nú eru að
minnsta kosti nokkur hundruð póli-
tískra fanga í fangelsum Kastrós og
þrátt fyrir að aðstæður stjórn-
arandstæðinga hafi skánað nokkuð
fyrir heimsókn páfa fyrir fjórum ár-
um hafa þær versnað stöðugt síðan.
Menn eru enn beittir harðræði
vegna stjórnmálaskoðana, en svo
virðist þó sem beinar pyntingar og
aftökur séu ekki stundaðar eins og
áður. En það eru ekki aðeins yf-
irlýstir stjórnarandstæðingar sem
líða fyrir stjórn Kastrós, því frelsi
til orðs og æðis er ekki fyrir hendi
og þótt menn hafi sig hæga og sýni
harðstjóranum undirgefni er engin
leið að þeir geti lifað því lífi sem
þeir kjósa.
Þegar litið er til meðhöndlunar
Kastrós á eigin þjóð síðustu fjóra
áratugi er dálítið einkennilegt
hvernig Kastró sjálfur er með-
höndlaður erlendis. Svo virðist
stundum af umfjöllun um málefni
Kúbu sem hann sé ekki harðstjóri
með þúsundir mannslífa á sam-
viskunni, heldur virðulegur þjóð-
arleiðtogi sem eigi skilið að njóta
viðurkenningar fyrir vel unnin
störf í þágu almennings. Stað-
reyndin er þó allt önnur og við
blasir að Kastró er ekkert annað
en blóði drifinn harðstjóri. Þótt
hann beiti nú minni hörku en fyrr
til að halda niðri pólitískum and-
stæðingum þýðir það ekki að
ástandið sé nú orðið eðlilegt. Það
að harðstjóra hafi tekist með ára-
tugalöngum ofsóknum gegn eigin
þjóð að koma sér þannig fyrir að
andstæðingar hans séu vanmátt-
ugir þýðir það ekki að stjórn hans
hafi þar með öðlast réttmæti.
Skiljanlegt er að menn vilji að
aðbúnaður fanga Bandaríkja-
stjórnar við Guantanamo-flóa sé
sómasamlegur en eins og áður
sagði er ekkert sem bendir til ann-
ars en svo sé. Óskiljanlegt er hins
vegar að á sama tíma ríki alger
þögn um pólitíska fanga Kastrós
og þá ógnarstjórn sem almenn-
ingur á Kúbu býr við.
Fyrir nokkrum árum sagði
Kastró að hann „myndi frekar
deyja en gefa byltinguna upp á
bátinn“ og því er óhætt að segja að
lítil von sé um umbætur á meðan
hann er við völd. Þar til hann fellur
frá eða missir völd með öðrum
hætti ættu fangarnir við Guant-
anamo-flóa því ekki að vera helsta
áhyggjuefni þeirra sem vilja end-
urbætur á Kúbu. Stærsti vandi
Kúbu eru fangar Kastrós, ekki að-
eins pólitískir fangar sem gista
fangelsi hans, heldur allur almenn-
ingur sem fær ekki um frjálst höf-
uð strokið.
Fangar
á Kúbu
Stærsti vandinn á Kúbu er ekki
fangarnir við Guantanamo-flóa,
heldur fangar Kastrós, ekki aðeins
pólitískir fangar í fangelsum hans,
heldur allur almenningur sem fær
ekki um frjálst höfuð strokið.
VIÐHORF
Eftir Harald
Johannessen
haraldurj-
@mbl.is
Í Morgunblaðinu
13. jan. og í Frétta-
blaðinu 14. jan. birt-
ust viðtöl við Sigurð
Guðmundsson land-
lækni. Einnig var við-
tal við hann í útvarp-
inu 14. janúar. Í
viðtölum þessum var-
ar landlæknir við
hættunni sem stafað
gæti af svokölluðum
skottulækningum eða
hjálækningum eins og
landlæknir kaus að
kalla það. Mig langar
að koma með nokkrar
hugleiðingar í sam-
bandi við það sem
fram kemur í ofangreindum við-
tölum og benda á að í þessu sam-
bandi er ekki rétt að setja alla
undir einn hatt.
Ég vil byrja á að taka fram að ég
er sammála landlækni um að nauð-
synlegt er að vara almenning við
starfsemi óprúttins fólks þar sem
hún getur leitt til heilsutjóns.
Fólks sem ekki hefur heilbrigðis-
menntun og hefur kannski enga
þekkingu á því sviði.
Á Íslandi eru starfandi samtök
fólks sem starfa við heildrænar
lækningar (óhefðbundnar lækning-
ar). Félag þetta nefnist Félag ís-
lenskra græðara (FÍSG), en innan
þess eru átta aðildarfélög. Þetta
fólk hefur yfirleitt góða grunn-
menntun í heilbrigðisgreinum, auk
sérmenntunar í þeim meðhöndlun-
arformum, sem það hefur valið sér.
Þessarar menntunar hefur fólk afl-
að sér bæði hérlendis og erlendis.
Yfirleitt er um að ræða margra ára
nám og þeir, sem eru búnir að eyða
mörgum árum og miklum fjármun-
um í nám, eru yfirleitt
ábyrgir meðhöndlarar
og auglýsa sig ekki í
fjölmiðlum.
Nú er unnið að
samræmingu á grunn-
menntun innan FÍSG,
en félagið er aðili að
samnorrænum regn-
hlífarsamtökum Nor-
disk Samarbejds
Komité för ikke-kon-
ventionel medicin
(NSK). Samskonar
samræmingarvinna á
sér stað innan hinna
regnhlífarsamtakanna
á Norðurlöndunum,
sem standa að NSK. Í
vor verður síðan grunnmenntunin
samræmd í heildrænum lækning-
um (natur- og alternativ medicin)
innan allra regnhlífarsamtakanna.
Þegar viðvaranir eins og fram
koma hjá landlækni í ofangreind-
um viðtölum birtast (en það hendir
öðru hverju) hefur það valdið mis-
skilningi og óöryggi hjá skjólstæð-
ingum. Jafnframt koma upp spurn-
ingar hvort við séum þessir
skottulæknar eða hjálæknar. Þetta
getur valdið vandræðum, því við
teljum okkur ábyrga meðhöndlara
með góða menntun á okkar sviði en
við lítum ekki á okkur sem lækna.
Í útvarpsviðtalinu hinn 14. jan.
margendurtók landlæknir orðin
skottulæknir og hjálæknir. Þetta
vekur undrun því enginn hefur
leyfi til að kalla sig lækni á Íslandi
nema sá sem hefur til þess tilskilda
menntun og leyfi frá heilbrigðis-
og tryggingamálaráðherra, sbr. 2.
og 3. gr. læknalaga. Auk hefðbund-
inna lækna hafa eingöngu grasa-
læknar leyfi til að nota titilinn
læknir, þar sem það starfsheiti var
til löngu áður en vestræn lækna-
vísindi urðu til. Ég fullyrði að eng-
inn sem er í FÍSG kallar sig lækni.
Við teljum okkur heldur ekki
vera að lækna fólk, heldur reynum
við að hjálpa fólki til sjálfshjálpar
svo að það öðlist betri heilsu og
einnig sem fyrirbyggjandi aðgerð.
Við vinnum heildrænt með því í að
örva líkama og sál til sjálfshjálpar,
t.d. með aukinni hreyfingu, slökun,
hollu og góðu mataræði og með já-
kvæðri og uppbyggjandi hugsun.
Almennt er viðurkennt að andlegt
og líkamlegt jafnvægi stuðli að
betri heilsu og auki lækningamátt
líkamans. Einnig veitum við fólki
umhyggju, samhygð og snertingu,
en eins og landlæknir sagði í við-
talinu hafa læknar því miður of lít-
inn tíma til þessara hluta.
Landlæknir nefndi einnig að
passa þyrfti upp á að ekki væri
beitt skaðlegum aðferðum. Auðvit-
að þarf að vera á varðbergi, en sem
betur fer er lítil hætta á að heild-
rænar lækningar valdi skaða þar
sem snertingin er yfirleitt létt og
örvar eðlilega starfsemi líkamans.
Ekki ávísum við lyfjum svo að ekki
eru aukaverkanir af þeim sökum.
Reyndar eru í okkar röðum hómó-
Skottulækningar –
hjálækningar?
Ástríður Svava
Magnúsdóttir
Lækningar
Við óskum eftir því,
segir Ástríður Svava
Magnúsdóttir, að land-
læknir segi hverja hann
telur skottulækna.
HALLDÓR Ás-
grímsson utanríkisráð-
herra sagði nokkuð
merkilegt í umræðum í
málstofu stjórnmála-
fræðiskorar Háskóla
Íslands um fullveldi Ís-
lands þriðjudaginn 15.
janúar sl. Ef honum
tekst að fylgja ummæl-
unum og hugsun sinni
eftir í verki getur það
markað söguleg tíma-
mót í íslensku sam-
félagi, endurnýjað ís-
lensk stjórnmál og fært
hið opinbera svið nær
því horfi sem almenn-
ingur á skilið.
Alþjóð hefur veitt því athygli að
formaður Framsóknarflokksins er að
leiða flokk sinn inn á nýjar brautir í
hinni svonefndu Evrópuumræðu. Og
vegna þess hve „Evrópumál“ hafa oft
verið notuð sem kosningamál með til-
heyrandi slagorðum hafa vafalaust
margir hugsað sem svo að hér væri
komin tilraun Framsóknarflokksins
til að minna símsvarendur á sig, fólk-
ið sem er hinum megin á línunni þeg-
ar Gallup hringir. Þessa dagana virð-
ast íslensk stjórnmál nefnilega ekki
hafa aðra viðurkennda þátttakendur
en atvinnupólitíkusa, landsfundar-
fulltrúa Sjálfstæðisflokksins og sím-
svarendur.
En opinbert líf á Íslandi er annað
og meira en að svara í síma. Halldór
Ásgrímsson virðist átta sig á því. Á
ensku er til hugtakið statesman og
merkir stjórnmálamann sem hefur
sig upp fyrir pólitísk karp andrárinn-
ar og leggur eitthvað varanlegt til
þess samfélags sem hann tilheyrir,
breytir ríkinu til hins betra. Ef (og
aðeins ef!) Halldóri tekst að fylgja
hugsun sinni eftir í verki getur hann
orðið slíkur stjórnmála-
maður — til góðs fyrir
okkur öll.
Hugmyndin um full-
veldi Íslands snertir
alla okkar tilveru sem
samfélag í samfélagi
þjóða. Hvaða mála-
flokkur sem er, efna-
hagsmál, sjávarút-
vegur, heilbrigðismál,
umhverfismál, öryggis-
mál, menntamál
o.s.frv., tengist í nú-
tímastjórnmálum
sjálfsmynd þjóðar eins
og hún blasir við í al-
þjóðlegum spegli. Það
er hægt að nefna þessa alþjóðlegu
spegilmynd okkar íslenska ríkið. Og
vandi okkar er sá að íslenska ríkið
kemur út úr 20. öldinni illa sært. Fyr-
ir vikið er hið opinbera svið á Íslandi
veikara en víða á vesturlöndum. Geð-
þóttavaldið er of mikið, almanna-
stofnanir of veikar og einstaklingarn-
ir varnarlausir. Það er þessvegna
sem Jónas Kristjánsson ritstjóri hef-
ur rétt fyrir sér þegar hann minnir á
að á Íslandi sé fólk á móti spillingu í
opinberu lífi þangað tilþað græðir á
henni sjálft. Nýjar kynslóðir sem
eyða stórfé í að mennta sig í útlönd-
um vænta þess auðvitað af fóstur-
jörðinni að njóta sannmælis í opin-
beru lífi, að faglegir mælikvarðar
gildi þegar ráðið er í störf eða op-
inberar ákvarðanir teknar, – uns fólk
rekur sig á annað.
Til þess að breyta þessu varanlega
þurfum við, íslenskur almenningur,
að átta okkur á því að ríkið okkar
kemur bogið og sært út úr 20. öldinni.
Og vera albúin til að bæta þar úr. Það
krefst sjálfsþekkingar og opinberrar
umræðu sem Halldór Ásgrímsson vill
bersýnilega hvetja til og taka þátt í.
Það merkilega sem utanríkisráð-
herra sagði í málstofunni var að það
mætti ekki gerast að ákvörðun um
inngöngu í Evrópusambandið yrði
tekin af nokkrum stjórnmálamönn-
um á einni nóttu, án tilhlýðilegrar
umræðu. Og hann benti öllum sem
þarna voru staddir á að þannig var
inngangan í NATO ákveðin 1949, en
umræðan kom öll á eftir og hefur
staðið fram á þennan dag.
Í fimmtíu ár!
Kalda stríðið er fremur ástand en
atburður og íslensk stjórnmál eru
skilgetið afkvæmi þess ástands. At-
burðirnir á Austurvelli 30. mars 1949
eru ekkert smámál í Íslandssögunni
vegna þess að enn eimir eftir af þeim
í ástandi hins opinbera sviðs í þessu
landi. Brigsl um landráð úr öllum átt-
um og í allar áttir merkja hrun hins
opinbera sviðs, hrun opinberrar um-
ræðu og siðmenntaðra stjórnmála.
Þess vegna vann enginn kalda stríðið
heldur töpuðum við því öll.
„Evrópuumræðan“ varðar fram-
tíðarhagsmuni Íslands því hún gefur
Íslendingum tækifæri til þess að
bæta þarna úr. Sögulegt uppgjör
snýst ekki um að krýna sigurvegara
heldur skilja sjálfan sig. Taka út
þroska. Það er brýn nauðsyn að rjúfa
kalda-stríðs-ástandið og rétta ís-
lenska ríkið af, til góðs fyrir Íslend-
inga hvort sem er heima eða í sam-
félagi þjóða.
Virkjaðu stjórnar-
skrána, Halldór!
Kristrún
Heimisdóttir
Evrópumál
„Evrópuumræðan“
varðar framtíðarhags-
muni Íslands, segir
Kristrún Heimisdóttir,
því hún gefur Íslend-
ingum tækifæri til þess
að bæta þarna úr.
Höfundur er lögfræðingur.