Morgunblaðið - 05.02.2002, Blaðsíða 39

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. FEBRÚAR 2002 39
Breyting á nettóskuldastöðu 1993 - 2001/2002
(Skv. fjárhagsáætlun Rvk. og Kóp. 2002)
(Í milljörðum króna) 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Ríkissjóður 130.6 144.9 155.4 168.2 172.3 151.3 118.8 123.3 116.7
Vísitala 100 111 119 129 132 116 91 94 89
Landsvirkjun 67.1 65.4 61.6 57.5 59.5 66.8 68.6 76.7
Vísitala 100 105 99 93 96 108 111 124
Sveitarfélög 14.6 22.2 25.1 24.2 25 30.1 29.4 34.9 37.7
Vísitala 100 152 172 166 171 206 201 239 258
Reykjavíkurborg *) 3.9 7.9 9.7 10.7 13.3 19.6 20.8 24.6 29 33.2
Vísitala 100 214 262 289 359 530 562 665 784 897
Kópavogsbær *) 3.1 4.5 5.2 5.7 6.3 6.6 6.7 6.9 7.1 7.0
Vísitala 100 122 141 154 170 178 181 186 192 189
*)Samstæðureikningur
(Heimildir: Peningamál - Seðlabanki Íslands, maí 2001, bls. 84, og ársreikn. Reykjavíkurborgar og Kópavogs)
FYRIR kosning-
arnar 1994 var harka-
lega tekist á um fjár-
mál borgarinnar.
Íslendingar fóru þá í
gegnum mikla kreppu
og fór Reykjavíkur-
borg ekki varhluta af
því. Tekjur minnkuðu
á milli ára, farið var
út í verkefni til að við-
halda atvinnu í borg-
inni og skuldir jukust.
Frambjóðendur R-
listans með Ingi-
björgu Sólrúnu í
broddi fylkingar fóru
hörðum orðum um
fjármálastjórn sjálf-
stæðismanna og lofuðu að lækka
skuldir borgarinnar ef þau kæm-
ust til valda.
Skuldir borgarinnar
Í stefnuskrá listans sem gefin
var út fyrir kosningarnar segir á
blaðsíðu 26:
1. Gerð verði áætl-
un til langs tíma um
að greiða upp skuldir
borgarinnar sem
Sjálfstæðisflokkurinn
hefur safnað.“
Hverjar skyldu nú
efndirnar vera eftir
tæplega átta ára
valdatímatímabil þar
sem tekjur borgarinn-
ar voru hærri en áður
hafði þekkst? Hvað
ætli R-listinn hafi
lækkað skuldirnar
mikið? Staðreyndin er
að hrein skuldastaða
borgarinnar hefur
farið úr 3,7 milljörðum árið 1993/
94 í 33,2 milljarða áramótin 2002/
03. Skuldirnar hafa nær því nífald-
ast. R-listinn hefur hækkað skuld-
ir um 9 milljónir króna á hverjum
einasta degi frá því að listinn tók
við stjórn borgarinnar. Gott og
vel, gæti einhver sagt, þeir stóðu
ekki við loforðin – er þetta ekki í
samræmi við skuldaaukningu ann-
arra opinberra aðila? Undirritaður
skoðaði þróunina hjá ríkissjóði,
Landsvirkjun, sveitarfélögum í
heild og Kópavogsbæ í samanburði
við Reykjavík og niðurstaðan er sú
að Reykjavík er í algerum sér-
flokki hvað varðar skuldaaukn-
ingu. Um er að ræða háar upp-
hæðir og það er einfaldast að bera
saman þessa aðila með því að stilla
skuldirnar í árslok 1993 á vísitöl-
una 100. Með því að gera það sést
þróunin mjög vel.
SJÁ TÖFLU
Augljóst er af þessum saman-
burði að skuldasöfnun borgarinnar
er miklu meiri en annarra opin-
berra aðila. Skuldir ríkissjóðs hafa
lækkað en skuldir annarra aðila
hafa hækkað. Þannig hafa t.d.
skuldir sveitarfélaganna í heild
hækkað á vísitölukvarðanum úr
100 í 258 sem er mikil hækkun en
skuldir borgarinnar hafa hækkað
úr 100 í 897!
Borgarstjóri lagði sérstaklega út
frá því við framlagningu síðustu
fjárhagsáætlunar að stjórnmála-
menn yrðu að vera samkvæmir
sjálfum sér og orð þeirra skyldu
standa. Orðrétt sagði borgarstjóri:
,,Okkur sveitarstjórnarmönnum er
sýndur mikill trúnaður með um-
boði til þess að ráðstafa skattpen-
ingum borgaranna til samfélags-
legra verkefna. Þar þurfum við að
vera trú stefnu okkar og fyrirheit-
um, jafnt þeim sem gefin eru í að-
draganda kosninga og við önnur
tilefni.“ Borgarstjóri hefur aug-
ljóslega fallið á því prófi sem að
hún hefur sett fram sjálf. Borg-
arstjóri lofaði því að lækka skuldir
borgarinnar árið 1994 en hefur
aukið þær jafnt og þétt eða um 9
milljónir á dag frá því að hún tók
við. Hvers vegna fjölmiðlar þessa
lands hafa ekki tekið þetta mál
fyrir er mér hulin ráðgáta en það
ber að hafa í huga að borgarstjóri
er ekki inntur eftir efndum á lof-
orðum sínum í neinum málum. Á
einhverjum tímapunkti ákváðu ís-
lenskir fjölmiðlar að veita henni
friðhelgi. Af hverju veit ég ekki en
ég veit að það er ekki gott fyrir
fólkið í borginni.
Fjármál borgarinnar –
orð og efndir
Guðlaugur Þór
Þórðarson
Óráðsía
R-listinn hefur hækkað
skuldir um 9 milljónir
króna á hverjum einasta
degi, segir Guðlaugur
Þór Þórðarson, frá því
að listinn tók við stjórn
borgarinnar.
Höfundur er borgarfulltrúi.
NÚ ERU liðin tæp
fjögur ár frá því að
gagnagrunnsmálið
varð opinbert. Fyrst
kom Perlusýningin
fræga með samningn-
um við Hoffmann - La
Roche í febrúar 1998.
Mánuði síðar birtist
„frumvarp heilbrigðis-
ráðherra“ eins og
þruma úr heiðskíru
lofti. Hið rétta er hins
vegar að Baldur Guð-
laugsson hrl., nú ráðu-
neytisstjóri fjármála-
ráðuneytisins, og dr.
Kári Stefánsson voru
tilbúnir með uppkast
að frumvarpi í júlí 1997. Kári faxaði
það til skrifstofustjóra í heilbrigðis-
ráðuneytinu í byrjun september s.á.,
sjá bók Guðna Th. Jóhannessonar,
Kári í jötunmóð, bls. 170-178 og
www.mannvernd.is., sett inn 07.09.
2001. Mörgum er væntanlega enn í
fersku minni atgangurinn á Alþingi
vorið 1998 þegar frumvarp að lögum
um miðlægan gagnagrunn á heil-
brigðissviði þurfti að fá skyndiaf-
greiðslu. Því var haldið fram að í
harðri keppni vísindanna væru bara
fyrstu verðlaun og þar sem erfða-
mengi mannsins yrði brátt gjör-
þekkt mætti engan tíma missa. Þeg-
ar frumvarpinu var frestað til
haustsins var alið á
sektarkennd gagnrýn-
enda með því að verið
væri að spila póker
með örlög starfsmanna
Íslenskrar erfðagrein-
ingar/deCODE. Tvö ár
eru frá því að Ingibjörg
Pálmadóttir, þáverandi
heilbrigðisráðherra,
rétti Kára starfsleyfið
að gagnagrunninum í
janúar 2000. Samtímis
stofnaði Kári svokall-
aðan velferðarsjóð
barna og lagði til hans
hlutabréf sem Ingi-
björg veitti viðtöku,
barna sem eru rétt-
indalaus í gagnagrunninum þar til
þau verða átján ára! Andvirði þess-
ara bréfa var sagt vera hálfur millj-
arður króna. Hvert er það í dag?
I
Líklega hefur gagnagrunnshug-
myndin verið tröllvaxið sölutrikk,
hlutabréfablaðra. Og víst hafa hluta-
bréf deCODE, misjafnlega grá,
gengið kaupum og sölum. Rödd for-
seta Íslands, hr. Ólafs Ragnars
Grímssonar, um varfærni og sparn-
að í áramótaræðunni verður hjá-
róma þegar minnzt er framlags hans
í þessu máli jafnt innanlands sem ut-
an. Ekkert bólar á gagnagrunninum.
Hins vegar hafa útlendir áhættufjár-
festar og lykilstjórnendur deCODE
makað krókinn með dyggri aðstoð ís-
lenzkra stjórnvalda á kostnað auð-
trúa Íslendinga. Sumarið 1999 voru
ríkisbankarnir látnir kaupa hlutafé
af áhættufjárfestunum og aðal-
stjórnendum deCODE fyrir sex
milljarða króna. Í framhaldi af því
keyptu Kári Stefánsson, forstjóri, og
Hannes Smárason, aðstoðarfor-
stjóri, deCODE stóra hluti í FBA-
bankanum. Orcan-hópurinn kom að
vísu með óvæntan millileik sem setti
áform þeirra um kaupin í uppnám og
Davíð Oddsson, forsætisráðherra, úr
jafnvægi eins og frægt varð haustið
1999. Lokatakmarkinu var svo náð
ári síðar með skráningu deCODE á
Nasdaq hlutabréfamarkaðinn og út-
boði þar í júlí 2000. Nú nokkrum
misserum síðar eru margir Íslend-
ingar að vakna upp af draumi sem
hefur breytzt í martröð. Sennilega
hafa það fyrst og fremst verið Ís-
lendingar sem slógust um hlutabréf-
in í frumútboðinu á Nasdaq. Von er
að fleirum en Jónasi Kristjánssyni,
ritstjóra Fréttablaðsins, verði hugs-
að til Enrons-hneykslisins, sbr. leið-
ara hans 21. janúar síðastliðinn.
II
Jón Steinar Gunnlaugsson hrl.
lætur víða til sín taka. Hann lá ekki á
liði sínu við vini sína, Davíð Oddsson,
forsætisráðherra, og Baldur Guð-
laugssson hrl. og samdi ásamt Karli
Axelssyni hrl. ítarlega lögfræðilega
greinargerð til stuðnings gagna-
grunninum. Í Ríkissjónvarpinu á
dögunum sagði Jón Steinar að til-
tekin niðurstaða í dómsmáli særði
réttlætiskennd sína og lagði mikla
áherzlu á þau orð sín. Einmitt.
Vinnubrögð þeirra skólabræðra,
Kára Stefánssonar og Davíðs Odds-
sonar, forsætisráðherra, særa rétt-
lætiskennd mína. Kári sagði nýlega
frá því í þætti Jóns Ársæls á Stöð 2
að þeir Davíð hefðu hitzt á 25 ára
stúdentsafmæli 1995. Þar hefðu þeir
sammælzt um gagnagrunnsáformin
og innsiglað fóstbræðralagið með
viðeigandi athöfn inni á salerni. Nýj-
um herrum fylgja nýir siðir.
III
Það særir réttlætiskennd mína
hvernig Davíð og Kári nota ríkis-
kerfið. Hvernig þeir hyggjast nota
ríkiseinokun í heilbrigðiskerfinu til
að stýra læknisstarfi mínu á gerræð-
islegan hátt. Það særir réttlætis-
kennd mína hvernig ríkisbankarnir
hafa verið misnotaðir í þeirra þágu
og hvernig ákveðnir læknar hafa
fengið að braska með gögn sjúkra-
húsanna í þágu hagsmuna Kára og
sjálfs sín.
Það særir réttlætiskennd mína
ómælt þegar ríkisendurskoðandi
lætur starfsmenn sína leita að týnd-
um teskeiðum á heilsugæslustöðvum
en gerir ekkert í málum samstarfs-
læknanna svokölluðu. Gerir ekkert
þótt prófessorinn í geðlækningum
reki eigið fyrirtæki sem á umtals-
verðan hlut í ÍE/deCODE inni á geð-
deild Landspítala - háskólasjúkra-
húss. Um þetta má lesa í opinberum
gögnum, t.d. skráningargögnum de-
CODE vegna Nasdaq-hlutabréfaút-
boðsins. (Hjá Security and Exc-
hange Commission í Washington,
DC.)
Berin eru súr sagði prófessor
Hannes Hólmsteinn Gissurarson um
nóbelsskáldið okkar á Skjá einum á
dögunum. Þar sagði Hannes Hólm-
steinn að Halldór hefði snúizt til
villutrúar vestur í Kaliforníu vegna
persónulegra vonbrigða, í sjálfu
landi tækifæranna. Því skal nú efnt
til uppgjörs við Halldór Kiljan Lax-
ness. Hannes Hólmsteinn kvaðst að
vísu virða skáldið en hann væri ekk-
ert viss um að hann virti manneskj-
una Halldór Laxness!
Það særir réttlætiskennd mína
þegar endaskipti eru höfð á sann-
leikanum og stórmenni andans
smækkuð í pólítískum tilgangi. Hall-
dór Laxness hafði ríka réttlætis-
kennd og hugrekki til þess að segja
samlöndum sínum til syndanna vest-
an frá Kyrrahafsströnd og víðar. Af
hverju gera það svo fáir nú?
Er blaðran sprungin?
Jóhann
Tómasson
Gagnafrumvarp
Það særir réttlæt-
iskennd mína, segir
Jóhann Tómasson, þeg-
ar endaskipti eru höfð á
sannleikanum og stór-
menni andans smækkuð
í pólítískum tilgangi.
Höfundur er læknir.
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is
ÁRMÚLA 21, 533 2020
HANDKLÆÐAOFNAR
Mikið úrval
handklæðaofna
á baðherbergið.
Stærðir frá 60-181 cm.
ÁFERÐ: HVÍT EÐA
KRÓMLITUÐ.