Morgunblaðið - 06.02.2002, Page 23

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. FEBRÚAR 2002 23
TIL stóð að Gerrit Schuil léki með
belgíska Arriaga-kvartettinum frá
Brussel píanókvintett eftir Dvorák á
síðastliðnum sunnudags„matinée“ í
Hljómlistarhúsi Karlakórs Reykja-
víkur, en píanistinn varð, eins og sagt
er í íþróttum, frá að hverfa vegna
meiðsla, og kom 2. kvartett Borodins
því í staðinn. Hitt var þó markverð-
ara, að hér gat að heyra einn af fær-
ustu strengjakvartettum Norðurálfu
sem landið hefur sótt heim á seinni
árum, og hefði það eitt sér vissulega
verðskuldað mun betri aðsókn en
15% sætanýting hússins bar vitni.
Tónlistarsagan kann að greina frá
sorglega fjölmennum hópi stórhæfi-
leikamanna sem hrifsuðust burt þeg-
ar í blóma æskunnar. Einhver yngst-
ur þeirra allra var Juan Crisóstomo
Arriaga (1806–26) frá Bilbao í Baska-
landi. Enginn annar en hinn vandláti
Cherubini (er sjálfur var í miklum
metum hjá Beethoven) lýsti sem
meistaraverki átta radda mótettu er
hinn kornungi Spánverji samdi á
námsárum sínum í París. Hafði höf-
undur hennar reyndar þegar á 13.
aldursári samið og fengið flutta óperu
í heimabæ sínum. Við þennan unga
snilling, sem lézt úr berklum tíu dög-
um fyrir tvítugsafmælið og fæddur
var nákvæmlega fimmtíu árum eftir
hálfnafna sinn, Wolfgangus Chrys-
ostomus Amadeus Mozart, kenndu
belgísku gestirnir sig, enda kváðu
þeir skv. tónleikaskrá m.a. hafa lagt
sig eftir að flytja gleymd meistara-
verk.
Arriaga náði að semja þrjá
strengjakvartetta, og var hér fluttur
nr. 1 í d-moll. Ef að líkum lætur í
fyrsta sinn í íslenzkum sölum. Andi
Mozarts var víða áberandi, og
kannski líka svolítið af Weber og
Rossini, en sterkust áhrif á undirrit-
aðan höfðu ljóðræni II. þátturinn og
Fínallinn, mendelssohnskur álfadans
í 6/8. Tvennt var áberandi við leikstíl
kvartettsins, léttur og loftkenndur
tónn (hljómaði nærri því líkt og leikið
væri við dempara) sem verkaði frem-
ur blóðlítill og hrynvana í Arriaga en
átti betur við í litbrigðastíl Debussys.
Hitt var hversu mikið virtist leikið
beint af augum og sjaldan staldrað
við modo rubatico, eða alla vega þar
til maður var farinn að venjast því og
tekinn að greina smágerðari gráð-
urnar betur. Eiginlega undarlegt hjá
öðrum eins hnífsamtaka spilurum að
flíka ekki meir slíkum tímasvipting-
um, sem flestu fremur skilja sauði frá
höfrum í kammertónlist.
Í eina en meistaralega kvartetti
sínum frá 1893 er impressjónismi De-
bussys þegar kominn á skrið. Vakti
þar athygli manns óvenju safaríkt –
og klukkusamtaka – pizzicato-plokk í
II. þætti, auk hins fíngerða „Andant-
ino, doucement expressif“-þáttar
(III.), þar sem víóluleikarinn átti
mörg falleg lagræn sóló. Af bar þó
flutningur Belganna á 2. strengja-
kvartetti Alexanders Borodins
(1833–87). Borodin var jafnvel enn
fleiri störfum hlaðinn en sænski koll-
eginn Kurt Atterberg hálfri öld síðar
– þ.á m. sem framúrskarandi vísinda-
maður í efnafræði – og náði því aðeins
að fullgera örfá tónverk áður en álag-
ið batt enda á líf hans langt fyrir ald-
ur fram. En verk eins og 2. kvart-
ettinn (1881) gefur aftur á móti tilefni
til að spyrja, hvort vísindin hefðu ekki
með sanngirni mátt hliðra meira til
fyrir jafnaugljósum tónlistargáfum.
M.a.s. tekst Borodin að vinna sig bet-
ur úr „fegurðarprísund“ hins fræga
næturljóðastefs III. þáttar (unaðs-
lega vel leikið af sellistanum) en
Schubert úr ekki síður frægu 2. að-
alstefi I. þáttar í Ófullgerðu sinfóní-
unni, sem aldrei kemst almennilega
úr sporunum heldur endurbirtist
ávallt óbreytt líkt og A-hluti í rondói.
Og í framsæknum Fínalnum heyrist
hvað Borodin fylgdist furðuvel með
nýjustu straumum og stefnum, þrátt
fyrir gífurlegt annríki.
Óhætt er að segja að Arriaga-
kvartettinn hafi farið á kostum í
þessu snilldarverki. Sem fyrr var allt
hnífjafnt samtaka, og styrkjafnvægið
var nánast hvarvetna vegið á silfur-
vog. Fjórmenningarnir sýndu glæsi-
lega hoppandi saltando-bogatækni í
rytmískt líflegum lokaþættinum og
gældu við mörg áhugaverð augnablik
af mikilli fágun og fínstilltu tíma-
skyni. Stundum var djarft teflt í
hraðavali, en hvergi ósmekklega. En
þessi ofurfagmennskulega fágun
gerði hins vegar líka að verkum, að
prímaríusinn hefði stundum mátt
vera aðeins öruggari í inntónun á
efsta tónsviði. Noblesse oblige! eins
og franskir segja. Vandi vex með veg-
semd hverri.
Fagmennsku-
leg fágun
TÓNLIST
Ýmir
Strengjakvartettar eftir Arriaga, De-
busssy og Borodin. Arriaga-kvartettinn
(Michaël Guttman, Ivo Lintermans, fiðl-
ur; Marc Tooten, víóla; Luc Tooten,
selló). Sunnudaginn 3. febrúar kl. 16.
KAMMERTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
ÁSGEIRI Long var ekki fisjað
saman, ef marka má þær þrjú hundr-
uð ljósmyndir sem eru til sýnis í
Sverrissal Hafnarborgar. Þótt ef til
vill sé ekki um listræna ljósmyndun
að ræða, að minnsta kosti ekki í öllum
tilvikum, er heimildagildið ótvírætt.
Reyndar er fjöldi myndanna svo mik-
ill að það verður að deila þeim í nær-
fellt tuttugu og fimm undirflokka til
að koma einhverju lagi á galskapinn.
Ella mundu áhorfendur vart ná utan
um sýninguna.
Það er spurning hvort betra hefði
verið að deila sýningunni í þrennt eða
fernt – sýna hana í nokkrum hlutum –
ellegar trimma hana eilítið betur nið-
ur. En það er ekki alltaf jafnauðvelt
að finna rétta púlsinn á ljósmynda-
sýningum sem þessari, þar sem heilt
bæjarsamfélag endurspeglast í starfi
og leik, og allir þekkja vitaskuld alla.
En hvernig skyldu herlegheitin koma
utanbæjarmanni fyrir sjónir? Skyldi
honum finnast hann afskiptur og ein-
mana frammi fyrir þessari stóru fjöl-
skyldu hraunbúa?
Sýning sem þessi hefur þann aug-
ljósa kost að nánast hver Íslending-
ur, hvaðanæva af landinu, getur með
hennar hjálp komist í eilítið betri
snertingu við kynslóðir fimmta,
sjötta og sjöunda áratugarins, og
gildir þá einu hvort um Hafnfirðinga
er að ræða eða einhverja aðra íbúa
landsins. Menn voru hvarvetna sjálf-
um sér líkir, karlar, konur og börn.
Frammi fyrir ljósmyndavélinni voru
flestir í essinu sínu, sprækir og
sprelllifandi, hvort heldur þeir voru
uppáklæddir í sínu fínasta pússi, á
kafi í fiskinum – að gogga þorskinn
eða breiða hann út flattan til þerris – í
vegavinnu, skurðgreftri, fimleikum
eða á fjölunum.
Ásgeir Long virðist hafa verið alls
staðar þar sem eitthvað var að gerast
í Firðinum. Árið 1966 stofnaði hann
kvikmyndagerð sem aðallega fram-
leiddi sjónvarpsauglýsingar, en 1974
varð til kvikmyndagerðin Kvik s/f,
sem hann stofnaði ásamt Páli Stein-
grímssyni og Ernst Kettler, og starf-
aði næstu fjögur árin. Sú kvikmynda-
gerð átti sér forvera um miðjan sjötta
áratuginn þegar hafnfirsk skreiðar-
skemma varð að „Litlu Hollywood“.
Þar litu kvikmyndirnar „Tunglið,
tunglið taktu mig“ og „Gilitrutt“
dagsins ljós og hristu rækilega upp í
ungviði þess tíma. Skortur á bjart-
sýni virðist ekki hafa hrjáð Ásgeir
frekar en aðra snemmborna kvik-
myndagerðarmenn þótt enn væru
nokkrir áratugir í kvikmyndavorið
margumtalaða. Svo virðist sem aug-
ljós skortur á fjármagni hafi ekki
hamlað svo mjög gerð barnamynd-
anna tveggja. Reyndar fá sýningar-
gestir tækifæri til að kynnast báðum
verkum í Hafnarborg, þar sem
myndirnar verða sýndar eftir kúnst-
arinnar reglum sem veggbíó.
Sýningin á ljósmyndum og kvik-
myndum Ásgeirs Long er því ágæt-
lega til þess fallin að brúa bilið milli
elstu og yngstu kynslóða Hafnfirð-
inga, og ef vel tekst til annarra lands-
manna. Ljósmyndir Ásgeirs eru ef til
vill ekki nein snilld, en þær eru ein-
lægar og upplýsandi. Með jákvæðum
göllum sínum – of uppstilltu, of sam-
taka, og of brosmildu fólki – minna
þær okkur einmitt á þá þverrandi
mennsku sem fólgin er í óbrúanlegu
kynslóðabili og of sundurslitinni bæj-
arbyggð.
Á saltfisksreit er meðal yrkisefna sem Ásgeir Long hefur valið til að bregða ljósi á líf samferðamanna sinna.
Gaflarar á góðum degi
MYNDLIST
Hafnarborg
Til 11. febrúar. Opið miðvikudaga til
mánudaga frá kl. 11–17.
LJÓSMYNDIR
ÁSGEIR LONG
Halldór Björn Runólfsson
ULLARVETTLINGAR Myndlist-
arakademíu Íslands, í samvinnu við
gallerí Áhaldahúsið, voru afhentir
Árna Ingólfssyni myndlistarmanni
á dögunum. Vettlingarnir voru af-
hentir í annað sinn, en í fyrra hlaut
Birgir Andrésson myndlistarmaður
viðurkenninguna.
Þótti Árni vel að vettlingunum
kominn að þessu sinni, þar sem
hann hefur átt „eitt athygliverðasta
framlag á íslenskum myndlist-
arvettvangi síðastliðið ár“.
Eða eins og kom fram í ræðu for-
manns Myndlistarakademíu Ís-
lands, Benedikts Gestssonar, við af-
hendinguna: „Á téðri sýningu
opinberaði Árni fimmtán smáskúlp-
túra mótaða í leir sem hann stillti
upp á klassíska stöpla, þó í þeirri
hæð að hver meðalmaður mætti líta
niður á þá úr persónulegri flugsýn
sinnar náttúru. Má hverjum manni
vera ljós sú ádeila sem slíkur hor-
isónt er á meðalmennskuna. Með
skúlptúrum sínum afhjúpar Árni
myndlistarsögulega ofskynj-
unarglýju hins íslenska rétttrún-
aðar gegnum aldirnar (les póst-
módernista allra tíma) og staðfestir
um leið kæfð og vanmetin gildi ís-
lenskrar myndhugsunar og þátt
hennar í menningarsögunni.“
Markmiðið með viðurkenning-
unni er að efla vitund þjóðarinnar
um gildi myndlistar Íslendinga og
gildi hennar fyrir Íslendinga í for-
tíð, nútíð og framtíð. Einnig er við-
urkenningunni ekki síst ætlað að
vekja athygli á þeim myndlist-
armanni sem hefur dug, þor og
frumleika til þess að ausa af þeim
gnægtabrunni sem geymir forn og
ný sannindi um eðli þeirrar þjóðar
sem kallar sig Íslendinga.
Árni Ing-
ólfsson fékk
Ullarvett-
lingana
Morgunblaðið/Golli
Benedikt Gestsson, formaður
MAÍ, afhendir Árna Ingólfssyni
viðurkenninguna.