Morgunblaðið - 22.02.2002, Síða 38

UMRÆÐAN
38 FÖSTUDAGUR 22. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
U
pplýst hefur verið að
í stærðfræðiskor
Háskóla Íslands hafi
sá atburður gerst
síðastliðið haust að
prófessor við skorina hafi látið
stúlkur sem hann kenndi fá léttari
dæmi að glíma við en pilta. Ef
marka má fréttir undu nemendur
þessu illa og kvörtuðu við skor-
arformann, enda væri ekki til-
hlýðilegt að stúlkur fengju sérkjör
af þessu tagi. Eftir formanni félags
nemenda hefur verið haft að kenn-
arinn sé eldri maður sem ef til vill
viti bara ekki betur.
Og þetta er líklega bara alveg
laukrétt hjá formanni nemend-
anna, maðurinn veit sennilega ekki
betur. Enda ekki hlaupið að því
fyrir „eldri
mann“ að átta
sig á því hvað
má og hvað
ekki. Það gæti
jafnvel hent
yngri menn að
sjá ekki greini-
legan mun á því hvað leyfist og
hvað ekki þegar kemur að mis-
munun fólks eftir kynferði nú á
tímum.
Stjórnmálabarátta er til að
mynda þannig háð að óhætt er að
segja að nokkrum ruglingi geti
valdið. Um þessar mundir eru
stjórnmálaflokkar að raða upp
framboðslistum sínum fyrir sveit-
arstjórnarkosningar í vor og hafa
prófkjör verið áberandi að und-
anförnu. Þá gerist það að eitthvert
fyrirbæri sem heitir „ráðherraskip-
uð nefnd um aukinn hlut kvenna í
stjórnmálum“ fer að gera sig breitt
á auglýsingamarkaði og rekur þar
mikinn áróður fyrir því að konur
séu valdar á framboðslista. Varla
þarf að koma á óvart að þeir sem
fylgst hafa með þessari þátttöku
ríkisins í kosningabaráttu kven-
kyns frambjóðenda í prófkjörum
eigi í nokkrum vanda með að sjá að
ekki sé við hæfi að létta konum lífið
með ýmsu móti, til dæmis með létt-
ari stærðfræðidæmum.
Stærðfræðiprófessor, eða bara
hver sem er, gæti til að mynda
hugsað með sér að frekar ætti að
létta konum lífið í stærðfræðiskor
en stjórnmálum vegna þess að í
stærðfræðiskorinni kemur það
ekki beint niður á einum þótt öðr-
um sé gert námið léttara. Í stjórn-
málum vill hins vegar þannig til að
takmarkað rými er á framboðs-
listum flokka og takmarkaður
fjöldi fær kosningu. Þannig er
beint samhengi á milli þess hve
margar konur og hve margir karlar
eru á framboðslistum. Ef auglýs-
ingar ráðherraskipaðrar nefndar
um aukinn hlut kvenna í stjórn-
málum verða til þess að fjölga kon-
um í kjörnum embættum verða
þær um leið til að fækka körlum.
Nú er út af fyrir sig ekkert við
það að athuga að konum fjölgi í
kjörnum embættum og til eru
kjörnir fulltrúar sem mætti að
skaðlausu skipta út fyrir ýmsar
ágætar konur. Þær konur eiga hins
vegar ekki sérstaklega erindi í
embættin vegna þess að þær eru
konur, heldur vegna þess að þær
eru einstaklingar með tiltekna
kosti. Ef konum fjölgar í kjörnum
embættum vegna þess að ríkið
stendur í mikilli auglýsingaherferð
gegn því að karlar séu kosnir horfir
málið öðruvísi við og ef konum
fjölgar í kjörnum embættum af
þeim sökum er það verulega að-
finnsluvert.
Fyrir því eru að minnsta kosti
þrjár ástæður og ætti hver um sig
að duga til að látið yrði af auglýs-
ingaherferðinni. Fyrsta ástæðan er
sú að verið er að gera á hlut karla
og þótt þeir þyki ekki alltaf nema
mátulega fínn pappír nú til dags
ættu þeir þó enn að hafa þau sjálf-
sögðu réttindi að ríkið vinni ekki
sérstaklega gegn þeim.
Önnur ástæða er sú að með bar-
áttu af þessu tagi er verið að gera
lítið úr þeim kvenmönnum sem
hugsanlega komast áfram á eigin
verðleikum en ekki vegna kynferð-
is. Konur sem hafa fleira til brunns
að bera en vera konur, og það á
væntanlega við um þær flestar,
verjast varla þeirri hugsun að þær
séu niðurlægðar með slíkum aug-
lýsingum ríkisins. Og líklega er það
nú einmitt skýringin á því að stúlk-
urnar í stærðfræðiskor vildu ekki
fá léttari dæmi en piltarnir. Þær
reiknuðu út að þær myndu ekki
njóta sérstakrar virðingar fyrir að
fá léttari dæmi og hið sama hljóta
konur sem bjóða sig fram til þings
eða sveitarstjórna að gera. Þess
vegna er með öllu óskiljanlegt að
engin þeirra skuli hafa mótmælt
auglýsingunum.
Þriðja ástæðan fyrir því að óeðli-
legt er að hið opinbera ýti með aug-
lýsingaherferð undir fjölgun
kvenna í kjörnum embættum er sú
að með því eru kjörnir fulltrúar að
nota fjármuni almennings í því
skyni að hlutast til um hverjir nái
kosningu sem kjörnir fulltrúar.
Það er hins vegar ekki í þeirra
verkahring að skipta sér af því
hverjir verða kosnir og óvíst hvar
það endar ef þeir komast upp með
að fara í áróðursherferðir með ein-
um hópi manna og á móti öðrum.
Hvað ef þeir telja að einhver
annar hópur en konur eigi of fáa
fulltrúa á þingi eða í sveit-
arstjórnum, eiga þeir þá að auglýsa
grimmt með þeim hópi til að ná
fram þeirri dreifingu sem þeir álíta
heppilega? Hvað yrði til dæmis
sagt ef ráðherraskipuð nefnd um
aukinn hlut Grafarvogsbúa í
stjórnmálum auglýsti sérstaklega
fyrir prófkjör og mælti með því að
Grafarvogsbúar yrðu kosnir og
öðrum þar með hafnað? Eða ef
þeim sem dettur í hug að lækka
skatta á suma landsmenn en ekki
aðra dytti næst í hug að fara út í að-
gerðir sem auðvelduðu þeim að ná
kjöri til Alþingis? Ja, þetta var nú
ekki mjög gott dæmi enda hafa
þær aðgerðir víst tíðkast lengi.
Svo vikið sé aftur að stærð-
fræðináminu þarf enginn að furða
sig á að prófessorinn hafi mis-
munað nemendum eftir kyni. Mið-
að við afskipti ríkisins af kosn-
ingum sætir allt eins furðu að
stúlkur við deildina njóti ekki að-
stoðar útlærðra stærðfræðinga við
lausn prófverkefna.
Auglýst
gegn
körlum
Konur sem hafa fleira til brunns að
bera en vera konur, og það á vænt-
anlega við um þær flestar, verjast varla
þeirri hugsun að þær séu niðurlægðar
með slíkum auglýsingum ríkisins.
VIÐHORF
Eftir Harald
Johannessen
haraldurj@
mbl.is
UNDANFARIN
misseri hafa sjálf-
stætt starfandi
sjúkraþjálfarar reynt
að ná samningum við
Tryggingastofnun rík-
isins (TR) um leið-
réttingu meðferðar-
taxta sinna, með
litlum árangri. Raun-
gildi taxta sjúkra-
þjálfara í dag er ein-
ungis 78% af því sem
hann var árið 1995.
Þetta hafa sjúkra-
þjálfarar árangurs-
laust reynt að fá leið-
rétt, en á sama tíma
hefur TR samið um
myndarlegar hækkanir til handa
öðrum heilbrigðisstéttum.
Nú liggur fyrir að verði ekki
viðhorfsbreyting hjá TR til samn-
inga við sjálfstætt starfandi
sjúkraþjálfara munu sjúkraþjálfar-
ar leiðrétta gjaldskrá sína einhliða.
Það hefur í för með sér að sjúk-
lingar greiða að fullu fyrir meðferð
og þurfa síðan að leita sjálfir eftir
endurgreiðslu hjá TR. Þessa leið
völdu tannlæknar á sínum tíma
þegar þeir náðu ekki samkomulagi
við TR með tilheyrandi kostnaði
og óþægindum fyrir sjúklinga.
Fötluð börn
og langveik
Börn sem fæðast fötluð eða
verða fötluð í kjölfar slysa eða
sjúkdóma þurfa oft á mikilli
sjúkraþjálfun að halda. Þjálfunin
felst í því að auka færni barnanna
og aðstoða þau við að viðhalda
þeirri getu sem þau hafa. Að auka
færni fatlaðra barna felst m.a. í að
þjálfa barnið upp í að ganga sjálft,
borða og klæða sig. Þetta hljómar
einfalt en fyrir fatlað barn getur
þetta verið flókið og það þurft á
fjölda hjálpartækja að halda til að
vera fært um svona sjálfsagða
hluti.
Algengt er að fötluð börn sem
þurfa á sjúkraþjálfun að halda
komi í meðferð tvisvar sinnum í
hverri viku. Þeir sem
þurfa mest á þjálfun-
inni að halda koma í
rúmlega 100 þjálfun-
artíma á ári.
Ef þjálfunar nýtur
ekki er hætt við að
börnin tapi áunninni
færni sem erfitt getur
verið að ná aftur og
kreppur geta myndast
hjá spastískum börn-
um, sem geta leitt til
þess að skurðaðgerða
verði þörf. Hjálpar-
tækjamál þessa hóps
hafa að mestu verið á
herðum sjúkraþjálf-
ara sem hafa séð um
að panta þau, stilla og kenna notk-
un þeirra. Þessi þjónusta mun að
sjálfsögðu leggjast niður ef sjúkra-
þjálfunar nýtur ekki við.
Börn með
hreyfiþroskavandamál
Börnum með hvers kyns hreyfi-
þroskavandamál er iðulega vísað í
hreyfiþroskamat og þjálfun til
sjúkraþjálfara. Þetta eru börn sem
geta átt í erfiðleikum með jafn-
vægi, samhæfingu, styrk, hlaupa-
hraða, snerpu svo fátt eitt sé
nefnt. Börnin geta verið dettin, átt
í erfiðleikum með að grípa og
skoppa bolta. Sum eiga í erfiðleik-
um með að hlaupa eða hoppa hvort
sem er jafnfætis eða á öðrum fæti.
Þetta geta verið börn sem skortir
fínhreyfigetu til að framkvæma
það sem öðrum þykir sjálfsagt, t.d.
að teikna, skrifa, klippa eða
hneppa tölum.
Börn með hreyfiþroskavandamál
eiga það öll sameiginlegt að vera
slakari en jafnaldrar sínir á ein-
hverjum sviðum hreyfiþroskans og
eru því ekki jafnokar félaga sinna í
leikjum og íþróttum. Þessum börn-
um er hættara við einelti en öðrum
og oft henta hópíþróttir þessum
börnum illa.
Algengast er að börn með
hreyfiþroskavandamál komi í
þjálfunartörn tvisvar sinnum í viku
um nokkurra mánaða skeið og er
þeim þá hjálpað að ná tökum á
vandamálum sínum.
Foreldrar fatlaðra og
langveikra barna
Foreldrar og forráðamenn
barna munu þurfa að leita til skrif-
stofu TR eftir endurgreiðslu þjálf-
unarkostnaðar barna sinna náist
ekki samkomulag við TR á næst-
unni. Það verður ekki auðvelt fyrir
þessa foreldra, sem hafa nú þegar
mun fleiri verkefnum að sinna en
foreldrar ófatlaðra barna, að finna
tíma til að sinna þessu á vinnutíma
sínum.
Það er umhugsunarefni að heil-
brigðisráðherra, sem er æðsti yf-
irmaður TR, hefur gert þjónustu-
samning við sjálfseignarstofnun í
Reykjavík um barnaþjálfun sem
tryggir henni 31–64% hærri
greiðslur fyrir hverja meðferð en
TR innir af hendi til sjálfstætt
starfandi sjúkraþjálfara.
Ég vona að samninganefnd HTR
hefji samningaviðræður við sjúkra-
þjálfara af alvöru og leysi þessa
deilu. Kröfur sjúkraþjálfara eru að
meðferðartaxti þeirra verði leið-
réttur og laun þeirra hækki í takt
við launahækkanir annarra heil-
brigðisstétta.
Hæfing og endur-
hæfing barna í uppnámi
Rúnar Marinó
Ragnarsson
Höfundur er sjálfstætt starfandi
barnasjúkraþjálfari.
Sjúkraþjálfun
Ég vona að samn-
inganefnd HTR,
segir Rúnar Marinó
Ragnarsson, hefji
samningaviðræður
við sjúkraþjálfara af
alvöru og leysi
þessa deilu.
Í Morgunblaðinu
miðvikudaginn 20.
febrúar 2002 er grein
eftir Jónas Elíasson
prófessor með heit-
inu: „Breytingar á
lögum um umhverfis-
mat“. Það er ekki ætl-
unin að taka það efni
til umræðu hér heldur
umfjöllun höfundar
um uppblásturshættu
út frá Kárahnjúka-
virkjun, nánar tiltekið
út frá Hálslóni.
Í greininni heldur
Jónas því fram að
„… á þessu svæði er í
dag gífurlegur upp-
blástur og mikið sandfok þegar
veður er óhagstætt“. Hann telur
að Hálslón muni ekki breyta þar
neinu.
Líklega er Jónas hér að tala um
fok af leirum norðan við Vatna-
jökul vestan Jökulsár á Fjöllum.
Þar flæða upptakakvíslar hennar
um mikið ógróið flatlendi. Í þurrk-
um og sterkum vestanvindum er
mikið fínkorna leirfok af þessu
svæði. Það er langt frá Hálslóni.
En Jónas virðist vera ókunnugur
aðstæðum á svæðinu kringum
Hálslón. Þar er hvergi áberandi
sandfok nú.
Landið sem er í hættu vegna
virkjunarinnar er á Vestur-Öræf-
um, austan Jökulsár á
Brú og Hálslóns. Þar
er land að mestu gró-
ið frá Jökulsá og upp
að efri gróðurmörk-
um. Þarna er stærsta
samfellda gróðurvin á
Íslandi í meira en 500
metra hæð yfir sjó.
Þetta svæði varð
hvorki fyrir ösku frá
stórgosi úr Vatnajökli
1477 né Öskjugosinu
1875 og er þess vegna
mjög vel gróið.
Á Vestur-Öræfum
er jarðvegur þykkur
og þar eru víðlendir
flóar. Þegar gróður
drepst undan lóninu verður til
þykkur hallandi rofbakki austan
við lónið. Í lónstæðinu sem fer á
þurrt þegar líður á vetur liggur
sandur og leir sem sest til úr jök-
ulvatninu.
Staðkunnugir menn hafa bent á
að frá Vatnajökli og út að Úti-
gönguhnaus, skammt innan við
Sauðá á Vestur-Öræfum, rennur
Jökulsá á Brú á hallalitlu landi á
breiðu svæði sem fer undir grunnt
lón. Þar fyllist lónstæðið fyrst af
sökkvandi framburði á tiltölulega
fáum árum. Sá framburður fer á
þurrt þegar lækkar í lóninu og
verður stöðug uppspretta áfoks.
Sandurinn úr lónstæðinu allt
innan frá jökli og sandur og mold
frá rofbakkanum úti í Hálsi verða
vandamálin sem við er að etja á
Vestur-Öræfum. Landsvirkjun
virðist gera sér glögga grein fyrir
hættunni frá rofbakkanum en ekki
er ljóst hvort menn þar á bæ hafi
séð fyrir þann sand sem hleðst
upp á árbökkunum innan frá jökli
þar sem lónið verður grunnt og
breitt.
Vandinn vegna rofhættunnar
verður ekki leystur með því að
breyta lögum um umhverfismat.
Það hefur hins vegar flogið fyrir
að það mætti leysa hann með því
að byggja Kínamúr á austurbakka
lónsins.
Uppblástur frá Hálslóni
við Kárahnjúkavirkjun
Stefán
Aðalsteinsson
Fok
Landið sem er í hættu
vegna virkjunarinnar,
segir Stefán Aðalsteins-
son, er á Vestur-Öræf-
um, austan Jökulsár á
Brú og Hálslóns.
Höfundur er doktor í búvísindum og
fyrrverandi framkvæmdastjóri nor-
ræns genabanka fyrir búfé.