Morgunblaðið - 27.02.2002, Blaðsíða 24

LISTIR
24 MIÐVIKUDAGUR 27. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
SALARKYNNUM gallerís-
@hlemmur.is í Þverholti 5 hefur verið
rækilega umturnað með umhverfis-
verki þeirra Libiu Pérez og Ólafs
Árna, en bæði hafa unnið saman frá
1997. Libia er frá Málaga á Spáni en
Ólafur er úr Hafnarfirði, en þau búa
um þessar mundir í Rotterdam. Áður
hafa þau Libia og Ólafur Árni nokkr-
um sinnum sýnt sameiginleg verk sín
hér á landi. Er þá skemmst að minn-
ast sýningar þeirrar sem þau efndu til
í Straumi, menningarmiðstöðinni í
Hafnarfirði.
Miðað við þá sýningu, sem var bæði
ævintýraleg og merkilega samræmd
– þótt í hverju horni væri að finna
óvenjulegar samsetningar verka – er
núverandi sýning í galleríi@hlemm-
ur.is töluverð nýjung. Þótt ekki væri
annað en andrúmsloftið sem þeim
Libiu og Ólafi Árna tekst að skapa –
nyrðra herbergið er alsett mold og
stígum – yrði sýningin að teljast
ákveðinn hápunktur í stuttum ferli
þeirra.
Ef satt skal segja minnir heildin
töluvert á umhverfislist í árdaga uppá-
komunnar, þegar Allan Kaprow, Jim
Dine, Robert Whitman, Red Grooms
og Claes Oldenburg voru að setja
saman happening-verk sín, með ódýr-
um efniviði, flóknum og margræðum
skiptingum atriða og mörgum ólíkum
afkimum. Það er að vísu engin leikin
uppákoma sem á sér stað í rými Libiu
og Ólafs Árna. Gestir eru látnir sjá
um að ganga þar um og ræða málin.
Galleríið við ofanverðan Hlemm er
ekki stórt, en það er merkilegt hve vel
þeim Libiu og Ólafi Árna tekst að
nýta það skipulagslega séð. Gólf innra
herbergisins er þakið leirkenndri
mold og gestir verða að setja á fæt-
urna spítalaplasthlífar áður en þeir
ganga inn í salinn. Inni eru ýmis
óvænt fyrirbæri á gólfi og veggjum
líkt og listamennirnir vildu gera um-
hverfið lífrænna. Eftirtektarverðast
eru ef til vill smálautir og syllur á
veggjum, með litríku litadufti. Þessi
atriði sýna betur en nokkru sinni fyrr
næman skilning listamannanna á
smáatriðum í miðri hringiðunni.
Gluggunum er breytt í hrein, gegn-
umlýst málverk. Þar til gerð hægindi
gefa gestum færi á að virða fyrir sér
landslagið í næði.
Til mótvægis er fremra herbergið,
eða forstofan, mun reglulegri, sett
speglum á allar hliðar, auk safnkúpuls
í lofti og á vegg. Þannig er gestum
boðið að ganga inn í verk sem liggur á
mörkum menningar og náttúru, um
leið og þeir upplifa sig sem hluta og
gerendur í margræðu og marg-
slungnu umhverfi þar sem undur og
ævintýri eru við hvert fótmál.
Morgunblaðið/Halldór B. Runólfsson
Frá opnun á umhverfisverki Libiu Pérez de Siles de Castro og Ólafs
Árna Ólafssonar í galleríi@hlemmur.is, Þverholti 5.
Inn í verkið
MYNDLIST
galleri@hlemmur.is
Til 2. mars. Opið fimmtudaga til sunnu-
daga frá kl. 14-18.
UMHVERFISVERK
LIBIA PÉREZ DE SILES DE CASTRO
& ÓLAFUR ÁRNI ÓLAFSSON
Halldór Björn Runólfsson
SUMT breytist hratt í unglinga-
heimum, annað alls ekki. Gaura-
gangur er góðu heilli að mestu um
aðalpersónuna, snillinginn og galla-
gripinn Orm Óðinsson, sem opnar
vart svo kjaftinn án þess að ein-
hvern svíði og áhorfendur hlæi.
Gauragangur sver sig í ætt við
margar leikgerðir skáldsagna í því
að atriði eru mörg og stutt og stytt-
ast ef eitthvað er eftir því sem verk-
inu vindur fram. Þetta gerir upp-
færslu verksins á hefðbundnu
félagsheimilissviði að torleystu
verkefni, og leggur leikurum erfiða
þraut á herðar að flytja orku og
innlifun frá einni senu til annarar.
Grundvallarlausn Unnars Geirs
Unnarssonar í þessari uppfærslu er
býsna snjöll. Stór pallur á hjólum er
heimili Orms, en myndar einnig
bakvegg fyrir aðrar senur. Skipt-
ingar ganga enda rösklega fyrir sig
og staðsetningar mynda skýrar og
oft sterkar myndir. Gott dæmi er
hvernig upphafs- og lokamynd sýn-
ingarinnar, ímyndaður dauði Orms
og raunveruleg jarðarför Hreiðars,
kallast á. Þessi skýrleiki ásamt
kraftmiklum og fagmannlegum tón-
listarflutningi eru sterkustu þættir
sýningarinnar. Á hinn bóginn verð-
ur hún á köflum óþarflega kyrr-
stæð, jafnvel í hópatriðum sem ættu
að vera kjörið tækifæri til að láta
mikið ganga á. Nokkur tónlistar-
atriðanna voru skemmtilega útfærð
í dansi, til dæmis gullgerðarsöng-
urinn, en óþarflega mörg þeirra fól-
ust einfaldlega í að lögin voru sung-
in án nokkurrar sviðsetningar. Ég
saknaði kraftsins sem meiri hreyf-
ing hefði leyst úr læðingi hjá leik-
hópnum.
Í menntaskólauppfærslum á
Gauragangi eru hlutverk eldri kyn-
slóðarinnar stundum vandamál, en
svo er ekki hér. Unnar fer þá leið
að ýkja nokkuð persónueinkenni
eldra fólksins. Það er svolítið eins
og við sjáum þau í gegnum ofur-
raunsæisgleraugu Orms, og þetta
gefur leikurunum tækifæri til að
teikna skýrar skopmyndir. Mörgum
tekst þetta ágætlega, til að mynda
Hálfdáni Helga Helgasyni sem var
kennarablókin Arnór, Sigurði Borg-
ari Arnaldssyni sem gerði skóla-
stjórann ljóðelska að ótrúlegum eft-
irleguhippa og Steinunni Ingvars-
dóttur í hlutverki móður drauma-
dísarinnar Lindu. Engri hreyfingu
var ofaukið hjá Steinunni og kuld-
inn streymdi um salinn.
En það eru auðvitað krakkarnir
sem mest mæðir á. Andri Berg-
mann Þórhallsson og Ragnar Sig-
urmundsson eru hæfilega slöttólfs-
legir sem þeir fóstbræður Ormur og
Ranúr. Andri fer áreynslulaust með
hlutverk sitt, syngur vel og skilar
fyndni Orms prýðilega. Þá er
framabrautarbeibið Linda trúverð-
ug hjá Elísabetu Öglu Stefánsdótt-
ur.
Hljómsveitin fór örugglega í
gegnum tónlistina og sama er að
segja um velflesta söngvara.
Ánægjulegt er hvað textaframburð-
ur var skýr í söngvunum, nokkuð
sem oft verður fórnarlamb hljóð-
nema og hávaða. Hér voru bæði
hljóðnemar og nægur hávaði en
samt mátti skilja það sem sagt var.
Heildaryfirbragð Gauragangs
Menntaskólans á Egilsstöðum er
einfalt og skýrt. Með meiri krafti og
fjöri hefði sýningin náð meiri hæð-
um, en skilaboðin komast samt í
gegn; allir verða að finna sinn
þroskaveg, ekki í einrúmi heldur í
slagtogi við hina sauðina.
Vaxtar-
verkir
LEIKLIST
Leikfélag Menntaskólans
á Egilsstöðum
Höfundur: Ólafur Haukur Símonarson.
Tónlist: Ný Dönsk. Leikstjóri: Unnar Geir
Unnarsson. Tónlistarstjóri: Hafþór Snjólf-
ur Helgason. Danshöfundur: Steinunn
Ingvarsdóttir. Valaskjálf laugardaginn
16. febrúar 2002.
GAURAGANGUR
Þorgeir Tryggvason
ÞAÐ hefur verið heldur smátt um
djasskonserta sem af er árinu og
þeir tveir sem ég hef sótt báðir
tengdir Selfossi. Þó verður Krist-
jana Stefánsdóttir seint talin til
landsbyggðardjassara þótt frá Sel-
fossi sé, en Sýslumennirnir eru
sannarlega landsbyggðarsveit. Sel-
foss er heimabærinn, en afleggjarar
bæði til Þorlákshafnar og Skálholts.
Skúli Thoroddsen, saxófónleikari
og tónlistarkennari, hóaði þessum
piltum saman fyrir um þremur árum
og hefur sú breyting ein orðið á síð-
an að trommarinn er nýr af nálinni,
Árni Áskelsson, slagverksleikari
Sinfóníunnar, en hann er bróðir
Gests saxófónleikara úr Þorláks-
höfn. Þaðan er Hermann básúnu-
leikari og þar bjó einnig um hríð
Hilmar Örn Agnarsson, fyrrum
Þeysari og núverandi kantor í Skál-
holti. Bræðurnir Helgi og Smári eru
frá Selfossi og var Helgi þekktur
bassaleikari á árum áður og hljóðrit-
aði m.a. með Gunnari Ormslev. Þar
eru tónlistarkennarar Skúli og Jó-
hann, sem margir þekkja frá langri
veru hans í trompetsveit Stórsveitar
Reykjavíkur.
Ég held að þetta sé eina starfandi
djasshljómsveit landsbyggðarinnar
og er sá tími liðinn að þar iðaði allt
af djassi og stórmenni í hverjum
landsfjórðungi s.s. Eydalsbræður á
Akureyri, Guðni Hermansen í Vest-
mannaeyjum, Villi Valli á Ísafirði og
Árni Ísleifs á Egilsstöðum.
Sýslumennirnir eru dixilandsveit
en dixilandið hefur aldrei fest rætur
á Íslandi einsog í nágrannalöndum
okkar þar sem það hefur náð list-
rænum hæðum hjá Chris Barber í
Englandi og Papa Bue í Danmörku.
Kannski var Haraldur Guðmunds-
son trompetleikari einn fremsti dixi-
landspilari íslenskur, en hann lék
með hljómsveit Björns R. Einars-
sonar meðan dixilandið var á dag-
skrá þar. Helstu dixilandleiðtogar
íslenskir eru þó Þórarinn Óskarsson
og Árni Ísleifs.
Sýslumennirnir eru ekki skapandi
dixilandhljómsveit, til þess eru
burðir liðsmannanna til spuna of litl-
ir og efnisskráin samanstendur af
dixilandhúsgöngum í erlendum út-
setningum, utan hvað Skúli Thor-
oddsen útsetti Tiger Rag. Piltarnir
eru nokkuð misjafnir hljóðfæra-
leikarar, en nefna má að Helgi er
pottþéttur banjóleikari og Jóhann
sterkur á trompetinn, en án góðs
trompetleikara þýðir lítt að leika
dixiland. Það er hann sem er í for-
svari fyrir sveitina.
Tveir fyrstu ópusarnir sem Sýslu-
mennirnir léku gáfu góða mynd af
sveitinni. Fyrst var blús King Oliv-
ers og Armstrong: Dippermouth
blues, sem bar í efnisskrá nafnið
sem Fletcher Henderson notaði er
hann útsetti hann fyrir stórsveit
sína: Sugar Foot Stomp. Til þess að
leika þennan ópus þarf blústilfinn-
ingin að vera á hreinu og sveiflan
leikandi létt. Hvorugt er fyrir hendi
hjá Sýslumönnunum, en aftur á móti
fóru þeir vel með Alexander’s Rag-
time Band eftir Irving Berlin. Þar
er lúðrasveitarandinn ríkjandi og
þar var hljómsveitin á heimavelli.
Það var líka ansi gaman að Maple
Leaf Rag eftir Scott Joplin þar sem
Hilmar Örn var að sjálfsögðu í aðal-
hlutverki og hamraði á Steinway-
flygil djassklúbbsins Múlans, sem
kominn er í Kaffileikhúsið, þar sem
klúbburinn mun hefja starfsemi sína
í mars.
Aðal Sýslumannanna er leikgleðin
og þó Basin Street Blues og Wolf-
erine Blues færu fyrir lítið var túlk-
un þeirra á Livery Stable Blues,
sem var annað tveggja laga á fyrstu
djassplötu veraldar, skemmtileg og
Jóhann hneggjaði í trompetinn al-
veg einsog Nick LaRocca árið 1917.
Leikglaðir
Sýslumenn
DJASS
Kaffileikhúsið
Jóhann Stefánsson trompet, Hermann
Jónsson básúnu, Skúli Thoroddsen sópr-
ansaxófón, Gestur Áskelsson tenór-
saxófón, Helgi E. Kristjánsson banjó og
gítar, Hilmar Örn Agnarsson píanó, Smári
Kristjánsson bassa og Árni Áskelsson
trommur. Föstudagskvöldið 22. febrúar
2002.
SÝSLUMENNIRNIR
Vernharður Linnet
AÐRIR tónleikar í nýrri röð,
„15:15“, á vegum CAPUT-hópsins
og píanó-selló dúós Sigurðar Hall-
dórssonar og Daníels Þorsteins-
sonar fóru fram í Nýjum sal Borg-
arleikhússins á laugardaginn var
við frekar fámenna aðsókn. Leik-
hússalurinn fer með þessari tón-
leikaröð að taka út sína fyrstu
hljómburðarreynslu. Virtist heyrð
hans skýr og ívið skárri en stóra
sviðsins þar eð vottaði fyrir smá
eftirhljómi, þótt varla verði talinn
eftirsóknarverður fyrir söng. Tón-
leikarnir voru jafnframt liður í
„Ferðalaga“-prógrammi Sigurðar
og Daníels er hófst fyrir ári og
byggir á tónlist síðustu aldar fyrir
selló og píanó, sönglögum og ann-
arri kammertónlist bæði með og án
söngs, með hjálp gestaflytjenda.
Tónskáld dagsins voru að þessu
sinni öll frá Bæheimi. Tvö þeirra
lifðu tvenna tíma – Benda frá síð-
barokk í vínarklassík og Martinu
frá síðrómantík í módernisma.
Bohuslav Martinu (1890–1959) bjó
í París 1923–40 en flúði vestur um
haf 1940. Hann var afkastamikið
tónskáld, enda
hugmyndafrjór, þó
að þyki stundum
hafa mátt endur-
skoða eða vinna
betur ýmislegt
sem frá honum
kom – ólíkt
Brahms, sem
brenndi miskunn-
arlaust allt sem
hugsanlega gæti
mætt afgangi. Verk Martinus hafa
að sama skapi elzt misvel, og bar
fyrri sónata dagskrár fyrir selló og
píanó frá 1941 nokkuð þess merki.
Engu að síður þykja sellósónötur
hans þrjár í efra gæðakanti. Nr. 2
var örvandi orkurík og þjóðleg í I.
þætti (7/8 áberandi meðal taktteg-
unda) og II. hljómaði eins og dul-
úðug bæn í tónum. Hinn hrynvak-
urt rondókenndi III. þáttur
(Allegro commodo), sem m.a.
skartaði líflegri einleikskadenzu
fyrir sellóið, bar af í smellandi inn-
lifuðum leik þeirra félaga, sem
framan af hafði verið heldur hlut-
laus og hitnaði fyrst að ráði í lok I.
Í samanburði virtist Nr. 3 (1952),
sem leikin var eftir hlé, bæði tær-
ara verk að yfirbragði og frum-
legra í sér. I. þáttur notaðist við
pentatónísk stef, í II. skiptust á
blíða og stríða, og III. var borinn
uppi af dansandi strákslegu fjöri
og ertnislegum húmor à la Walton
í Façade. Georg Benda (1722–95)
varð í samtíðinni þekktastur fyrir
söngleiki sína (Singspiele) og meló-
drömu, e.k. píanótónatjöld við
ljóðaupplestur sem náðu að hrífa
engan verri en Wolfgang A. Moz-
art staddan í Mannheim. Hvenær
nr. 7 í c-moll var samin fékkst ekki
gefið upp, en eftir „galöntum“ rit-
hætti að dæma gæti það hafa verið
á svipuðum tíma (1778). Mest skildi
eftir hægur miðþátturinn, íhugult
skapgerðarstykki með blómstrandi
skrautfrávikum. Daníel Þorsteins-
son lék af snyrtilegum þokka, en
kannski heldur blóðlaust, einkum
þar sem mest vottaði fyrir tilfinn-
ingasömum stíl í anda C. P. E.
Bachs.
Einhverra hluta vegna gaf tón-
leikaskráin engar aðrar upplýsing-
ar um Sígaunalögin sjö eftir Dvor-
ák en ópusnúmerið 55, en þau
munu vera frá árinu 1880 og hafa
e.t.v. kynt undir „Zigeunerlieder“
kórverkabálki Brahms frá 1887.
Líkt og með Tyrki ofarlega á 18.
öld voru sígaunar í tízku í Vínar-
borg á hinni 19., og „villt“ tónlist
þeirra gegndi ekki ósvipuðu góð-
borgaraertandi hlutverki á kaffi-
húsum og djassinn í byrjun nýlið-
innar aldar. Sungið var á
tékknesku og því eins gott að
prósaþýðingar Ragnars Axelsson-
ar fylgdu með á prenti. Flokkurinn
stappaði nærri meistaraverki, enda
afar fjölbreyttur í anda og sérlega
hugmyndaríkur að lagferli, sem
vísaði stundum furðumikið fram á
veg. Lá m.a.s. við að væna mætti
Morricone um lagstuld úr upphafi
hins „dollara“kvikmyndalega 1.
lags (Söngur minn hljómar), og nr.
4 (Þegar móðir mín gamla) hefði
auðveldlega getað hljómað ofan af
söngleikhúsfjölum Broadways
kringum 1950. Viðfangsefnið henti
vel hljómmikilli mezzorödd Önnu
Sigríðar Helgadóttur, sem fór með
ólíkar stemmningar laganna af
smekkvísri tilfinningu við kattlið-
ugan undirleik Daníels. Auk hins
bráðfallega dollaralags var eftir-
minnileg kyrrð yfir 3. (Og skóg-
urinn er þögull allt um kring), safa-
ríkur czárdas-blær yfir 5.
(Strengurinn er stilltur) og gáska-
full stríðni sveif yfir nr. 6. (Víðar
ermar). Hinn skáldlegi óður til
frelsisins í lokalaginu (Þótt þú gef-
ir fálkanum) bauð fram hæstu nót-
ur dagsins og var tekinn með brav-
úr, þótt hann hefði að skaðlausu
mátt gæða meira hamsleysi en
gert var.
Þrjú tónskáld frá Bæheimi
Ríkarður Ö. Pálsson
TÓNLIST
Borgarleikhúsið
Martinù: Sellósónötur nr. 2 og 3. Dvor-
ák: Sígaunaljóð. Benda: Píanosónata
nr. 7 í c. Anna Sigríður Helgadóttir
mezzósópran; Sigurður Halldórsson,
selló; Daníel Þorsteinsson, píanó. Laug-
ardaginn 23. febrúar kl. 15:15.
EINSÖNGS- OG KAMMERTÓNLEIKAR
Anna Sigríður
Helgadóttir
Daníel
Þorsteinsson
Sigurður
Halldórsson