Morgunblaðið - 27.03.2002, Blaðsíða 31

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. MARS 2002 31
MÖRÐUR Árnason
og Ragnheiður Ásta
Jóhannesdóttir hafa á
Alþingi lagt fram
frumvarp til breytinga
á lögum um sóknar-
gjöld.
Sú umræða sem
frumvarp þeirra hefur
vakið er á margan hátt
gagnleg vegna þess að
hún vekur athygli á því
að ríkisvaldið metur
mikils starfsemi allra
trúfélaga í landinu
enda gera flestir sér
grein fyrir því að þar
fer fram mikilvægt for-
varnar-, sálgæslu- og
fræðslustarf sem samfélagið getur
ekki án verið.
Samkvæmt lögum um sóknargjöld
frá árinu 1987 skilar ríkissjóður
ákveðnum hluta tekjuskatts til þjóð-
kirkjusafnaða, skráðra trúfélaga og
Háskólasjóðs. Gjaldið er greitt til
safnaðar þeirra sem eru skráðir í
þjóðkirkjunni, til skráðs trúfélags
þeirra sem ekki eru í þjóðkirkjunni
og til Háskóla Íslands vegna ein-
staklinga sem standa utan trúfélaga
eða eru í trúfélagi sem ekki hefur
hlotið skráningu. Sóknargjöldin eru
einu tekjur safnaða utan þjóðkirkj-
unnar og standa þau undir launum
presta og annars starfsfólks, auk
annars reksturs og viðhalds á kirkju
og safnaðarheimili. Til samanburðar
má nefna að laun presta þjóðkirkj-
unnar eru ekki greidd af sóknar-
gjöldum. Þau eru greidd úr ríkis-
sjóði skv. sérstökum samningi þar
um og af sögulegum ástæðum.
Það er hins vegar annað sem rétt
er að benda á í þessu sambandi. Það
eru lög sem sóknargjöldunum tengj-
ast og kveða á um Jöfnunarsjóð
sókna. Samkvæmt þeim lögum
greiðir ríkisvaldið 18,5% viðbótar-
gjald fyrir alla einstaklinga 16 ára og
eldri sem eru í þjóðkirkjunni og læt-
ur í svokallaðan Jöfnunarsjóð sókna
sem yfirstjórn þjóðkirkjunnar hefur
til umsjónar og úthlutar úr til ein-
stakra kirkna. Þetta gjald er m.a.
hugsað til þess að styðja kirkjur
þegar um miklar framkvæmdir er að
ræða, kirkjubyggingar og endur-
bætur á gömlum kirkjum. Hefur
þessi sjóður komið mörgum kirkjum
víða um land að góðu gagni þegar
um kostnaðarsamar framkvæmdir
hefur verið að ræða sem viðkomandi
söfnuður hefur ekki ráðið við
óstuddur.
Söfnuðir sem starfa utan þjóð-
kirkjunnar fá hins vegar ekkert
sambærilegt gjald og hafa ekki
neinn sambærilegan aðgang að fjár-
magni til að standa undir kostnaðar-
sömum framkvæmdum á kirkjum
sínum og standa því oft illa þegar um
kostnaðarsamar framkvæmdir er að
ræða vegna þess að sóknargjöldin
duga þá skammt.
Fríkirkjusöfnuðurinn í Hafnar-
firði þurfti fyrir þremur árum að
fara í mjög kostnaðarsamar endur-
bætur á sinni gömlu
kirkju sem reist var ár-
ið 1913. Samkvæmt
lögum Alþingis um
húsafriðun er Fríkirkj-
an í Hafnarfirði friðað
hús og þurfti því að
vanda vel til verksins
og hafa samráð við
Húsafriðunarnefnd
ríkisins.
Verkið tókst afar vel
og hefur vakið verð-
skuldaða athygli.
Vandinn er hins vegar
sá að Fríkirkjusöfnuð-
urinn í Hafnarfirði sit-
ur uppi með meiri
skuldir en sambæri-
legur þjóðkirkjusöfnuður vegna þess
að söfnuðurinn fær ekki greiðslur,
stuðning né hefur rétt til að sækja
um styrk úr sambærilegum sjóði og
Jöfnunarsjóði sókna.
Í þessu sambandi má einnig benda
á það að ef einstaklingur hefði verið
að gera endurbætur á eigin húsnæði
hefði viðkomandi einstaklingur átt
rétt á endurgreiðslu á hluta virðis-
aukaskatts vegna vinnu við verkið.
Kirkjusöfnuður á ekki rétt á slíkri
endurgreiðslu. Þegar upp er staðið
er því ljóst að ríkisvaldið hefur haft
verulegan hagnað af þessum fram-
kvæmdum við Fríkirkjuna í Hafn-
arfirði með skattheimtu sinni þar
sem ekki sitja allir við sama borð.
Með því að setja lög um húsafriðun
hefur Alþingi lagt byrðar á söfnuð-
inn og gerir síðan upp á milli safnaða
með ákvæðum laga um Jöfnunarsjóð
sókna þar sem þjóðkirkjunni er aug-
ljóslega séð fyrir hærri sóknargjöld-
um.
Tillaga mín er sú að söfnuðir utan
þjóðkirkju fái sambærilegt viðbótar-
gjald við sóknargjöldin til þess að
geta með sama hætti staðið undir
þeim miklu kröfum sem ríkisvaldið
gerir um verndun gamalla húsa.
Um sóknar-
gjöldin
Einar
Eyjólfsson
Höfundur er fríkirkjuprestur
í Hafnarfirði.
Kirkjan
Ríkisvaldið hefur haft
verulegan hagnað af
þessum framkvæmdum
við Fríkirkjuna í Hafn-
arfirði með skattheimtu
sinni, segir Einar Eyj-
ólfsson, þar sem ekki
sitja allir við sama borð.
Ókeypis lögfræðiaðstoð
öll fimmtudagskvöld milli kl. 19.30 og 22.00 í síma 551 1012
Orator, félag laganema
IKEA er opið: Virka daga kl. 10-18.30
Laugardaga kl. 10-17 Sunnudaga kl. 12-17
Blómlegt verð.
Býður einhver betur?
ÍS
LE
NS
KA
AU
GL
ÝS
IN
GA
ST
OF
AN
EH
F/
SI
A.
IS
IK
E
17
21
8
03
.2
00
2
Páskaliljur
195kr.
495 kr.
Begonía
ÞJÓÐIN sameinað-
ist nýlega með miklum
myndarbrag um úr-
bætur í málefnum geð-
sjúkra. Það var vel
unnið átak, borið uppi
af fræðslu og pistlum í
fjölmiðlum. Sumir virð-
ast ekkert hafa lært af
því. Það er ljóst að það
þarf að lyfta fleiri
Grettistökum til að ná
til útkjálkabúa.
Þekktur fjölmiðla-
maður, Jónas Krist-
jánsson, ritaði grein í
Fréttablaðið 20. mars
um álit sitt á geðdeyfð
og lyfjameðferð. Til-
gáta hans er sú að þúsundir Íslend-
inga séu undir áhrifum sjónvarps-
ímynda og taki inn þunglyndislyf til
að falla að henni.
Aldrei hef ég orðið vitni að því að
ráðist sé á annan hóp sjúklinga með
þessum hætti. Hvenær höfum við
séð kransæðasjúklinga niðurlægða á
síðum dagblaðanna? Er einhver
mótfallinn meðferð krabbameins-
sjúklinga? Sumir deyja af völdum
þunglyndis. Hvers lags kaldlyndi og
grimmd er það að vilja meina sjúku
fólki um árangursríka meðferð?
Greinarhöfundur leggur í mikla
kenninga- og orðasmíð. Það fer hins
vegar ekki nema á einn veg þegar
menn reisa merkisturn ef engar eru
undirstöðurnar. Hann setur fram þá
tilgátu að þessi sjúklingahópur þjá-
ist af hressuskorti vegna ósamræmis
við „síhressuímyndir“ fjölmiðla og
bryðji því „geðbreytilyf“. Sem betur
fer finnst honum allt í lagi að fólk sé
óhresst. Það ætti því að gefa þung-
lyndissjúklingum smugu til að
smeygja fæti inn um dyrnar á þröng-
sýni hans.
Ég legg til að pistil-
ritari geri tilraun á
sjálfum sér. Fyrst Jón-
as telur að læknar séu
svo ófaglegir og áhrifa-
gjarnir að þeir láti
lyfjafyrirtæki stýra út-
gáfu lyfseðla á „lækna-
dóp“ ætti hann að finna
sér einn ávísunarglað-
an læknadópsdíler til
að skrifa upp á skammt
af þunglyndislyfi, taka
það inn samkvæmt fyr-
irmælum og fylgjast
svo með áhrifunum.
Það ætti víst að vera
auðsótt mál, að mati
Jónasar, að fá uppá-
skrift á þunglyndislyf að óþörfu.
Ég, leikmaðurinn, get fullvissað
hann um að þar sem hann er heil-
brigður finnur hann ekki fyrir nein-
um hressuauka. Þunglyndislyf
hressa ekki upp á heilbrigt fólk. Þau
hressa heldur ekki upp á veikt fólk.
Þau stuðla að því ásamt annarri með-
ferð að það nái heilsu á ný.
Aukaverkanir reynast mörgum
mjög erfiðar, svo sem slen, svitaköst,
munn- og augnþurrkur, meltingar-
truflanir, stinningar- og fullnæg-
ingarerfiðleikar. Ekki sérlega hress-
andi. Margir þunglyndissjúklingar
gefast upp á lyfjameðferð vegna
lyfjakvilla. Hvaða heilbrigður maður
léti sér detta í hug að leggja það á
sig? Ég skora á Jónas að prófa að
taka inn þunglyndislyf að óþörfu og
fylla þannig þann flokk Íslendinga
sem hann fullyrðir að sé að sóa al-
mannafé af því að þá langar svo að
vera hressir eins og fólkið í sjónvarp-
inu.
Það gerir lítið úr alvöru sjúkdóms-
ins að segja að þeir sem hafi hann
séu bara ekki nógu hressir. Í raun er
hann að segja að við séum ekki veik.
Það svíður verulega undan slíkum
aðdróttunum. Ég ber fyllsta traust
til læknanna minna. Mér misbýður
að þeim sé skipað á bekk með dópdíl-
erum.
Þunglyndislyf eru ekki fíknvekj-
andi, ekki ávanabindandi og valda
ekki vímu. Þau leiðrétta boðefna-
röskun í heila. Líkt og blóðþrýst-
ingslækkandi lyf gera fólki kleift að
lifa eðlilegu og ábatasömu lífi án há-
þrýstings, gera þunglyndislyf þeim
sem þeirra þarfnast fært að vera
nýtir þjóðfélagsþegnar í stað þess að
verða öryrkjar eða ganga fyrir ætt-
ernistapa.
Hann fullyrðir að sjónvarpsefni
komi inn hjá okkur breyttri skil-
greiningu á geðheilbrigði og þar fari
fremstir í flokki síhressir stjórnend-
ur spjallþátta. Væri þá ekki nær að
banna sjónvarp með lagasetningu ef
það ruglar borgarana svona í rím-
inu? Það væri þá kannski vissara að
banna dagblöð líka svo fólk láti ekki
glepjast af fræðslu um einkenni og
meðferðarúrræði geðsjúkdóma, æði
til læknis og fari í gleðipillurús?
Prósak fyrir fýlupúka!
Ólöf I.
Davíðsdóttir
Geðheilbrigði
Hvers lags kaldlyndi
og grimmd er það,
spyr Ólöf I. Davíðs-
dóttir, að vilja meina
sjúku fólki um árang-
ursríka meðferð?
Höfundur stýrir heimasíðu um þung-
lyndi, www.christian-depression.
org/is, og hefur flutt fyrirlestra um
þunglyndi á kirkjulegum vettvangi.