Morgunblaðið - 27.03.2002, Page 34

34 MIÐVIKUDAGUR 27. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Davíð Oddsson forsætis-ráðherra sagði í ræðu áársfundi Seðlabankans ígær að kaflaskipti hefðu
orðið í efnahagsmálum og nú horfði
vel í íslensku efnahagslífi. Gott
jafnvægi væri að myndast í hag-
kerfinu og tekist hefði að festa í
sessi kaupmáttaraukningu undan-
farinna ára. „Innviðir hagkerfisins
eru betri og traustari en áður og
komi ekki til óvæntur andbyr má
ætla að framundan sé tímabil hag-
vaxtar og áframhaldandi kaup-
máttaraukningar.“
Davíð sagði efnahagsþróunina
undanfarið ár hafa fært okkur
heim sanninn um hversu miklu það
skipti fyrir Íslendinga að búa við
sveigjanlega hagstjórn sem gæti
tekið mið af þeim aðstæðum sem
hér væru uppi. Þjóðhagsstofnun
spáði nú að verðbólgan yrði um
2,6% frá upphafi til loka ársins og
gengi sú spá eftir, sem allt benti til,
hefði tekist að stýra efnahagsmál-
unum á þann veg að þrátt fyrir erf-
iða aðlögun hagkerfisins héldi
kaupmáttur enn áfram að vaxa,
áttunda árið í röð.
Tæplega 9% atvinnuleysi
í evrulöndum en 2% hér
Forsætisráðherra vék því næst
að Evrópumálum og evrunni og
sagði m.a.: „Evran kann að end-
urspegla ágætlega aðstæður á
meginlandi Evrópu og taka mið af
efnahagsþróuninni í Þýskalandi og
Frakklandi og þeim væntingum
sem gerðar eru til hagkerfa þess-
ara helstu bandalagsríkja. Það þarf
á hinn bóginn mjög frjótt ímynd-
unarafl og yfirgripsmikið þekking-
arleysi til að komast að þeirri nið-
urstöðu að evran geti nokkru sinni
endurspeglað íslenskt hagkerfi og
íslenskan veruleika. Það er stað-
reynd að íslenska efnahagslífið
sveiflast ekki í fullum takti við
efnahagslíf Evrópulandanna, og
þau meginöfl sem ráða framvindu
mála hér á landi eru ekki þau sömu
og ráða för á evrusvæðinu. At-
vinnuleysi í evrulöndum er nú tæp
níu prósent og er þar þó miðað við
miklu lægri starfslokaaldur en
gildir hér á landi. Halda menn
virkilega að þetta mikla
leysi hafi ekki áhrif á ák
um stýrivexti? Við Íslend
um við 2% atvinnuleysi. E
að þessar ólíku aðstæður
sömu vexti eða er það
draumur þeirra sem hvað
ganga fram í að teyma þjó
Evrópusambandið að við
okkar málum þannig fyr
vinnuleysið verði svipað o
næðist fram aðlögun a
stefnu Evrópska seðla
Eða trúa menn því í fullri
þeir stýrivextir, sem nú er
löndunum, sem miðast vi
reyna að rífa upp hagvöxt
eins og Þýskalandi, hefð
hér á landi í þeirri baráttu
Davíð Oddsson forsætisráðherra fagnaði læk
Gott jafn
myndast
Davíð Oddsson forsætisráðherra sagð
myndast í hagkerfinu og fagnaði því
gæti nú hafist. Davíð sagði einnig að þ
ast að þeirri niðurstöðu að evran gæ
ÞRÓUN gengis að undan-förnu hefur verið hagstæðog tvær síðustu mælingarbenda til lítillar undir-
liggjandi verðbólgu. Þetta kom fram
í ræðu Birgis Ísleifs Gunnarssonar,
bankastjóra og formanns banka-
stjórnar Seðlabankans, á ársfundi
bankans í gær.
Hann sagði að auknar líkur virtust
á að verðbólguspá bankans fyrir árið
í ár gengi eftir. Þá staðfestu nýjustu
upplýsingar Þjóðhagsstofnunar að
framleiðsluspenna hyrfi í ár. Af
þessum ástæðum hefði bankastjórn
Seðlabankans ákveðið að lækka
vexti í endurhverfum viðskiptum við
lánastofnanir, þ.e. stýrivexti. Aðhald
í peningamálum væri þó enn mikið,
enda nauðsynlegt til að tryggja við-
unandi verðbólgu.
Birgir Ísleifur sagði að við að-
stæður þær sem ríkt hefðu væri
álitamál hvenær rétt væri að grípa
til aðgerða í peningamálum. Í byrjun
febrúar hefði Seðlabankinn ekki tal-
ið tilefni til að lækka vexti að sinni í
ljósi aðstæðna. Bankinn sagði þá
einnig að forsendur gætu hins vegar
breyst tiltölulega hratt og þar myndi
þróun gengis og verðlags á næstu
mánuðum hafa mikið að segja.
Stýrivextir Seðlabankans voru
síðast lækkaðir um 0,8% í nóvember
á síðasta ári og þar áður um 0,5% í
mars. Viðskiptabankarnir tilkynntu í
síðustu viku að þeir myndu lækka
vexti á hluta af út- og innlánum sín-
um um 0,25-0,40%.
Tregða til vaxtalækkana
tengdist gengisþróuninni
Birgir Ísleifur sagði í ræðu sinni
að á liðnu ári hefði lengst af verið
lagt fast að bankanum að lækka
vexti meira en gert var. „Í þeirri
miklu umræðu var því meðal annars
haldið að Seðlabankanum að efna-
hagslægðin, eins og það var kallað,
væri senn að baki, framundan væri
stórfelldur samdráttur og jafnvel
kreppa og atvinnulífið ætti mjög í
vök að verjast. Allt reyndist þetta
mjög orðum aukið.“
Hann sagði að vaxtabreytingar
hefðu áhrif á verðbólgu bæði í bráð
og lengd, til skamms tíma í gegnum
gengi krónunnar, sem væri næmt
fyrir vaxtabreytingum, og til langs
tíma með því að hafa áhrif á eftir-
spurn og framleiðsluspennu. Rann-
sóknir Seðlabankans bentu til þess
að vextir hefðu svipuð áhrif á verð-
bólgu. Þeir slægju á han
bankar í stóru efnahagsu
svo sem í Bandaríkjunum
hags- og myntbandalagi
þyrftu ekki að hugsa mjög
ið þó að þeir gerðu það s
orði kveðnu. Ástæðan væ
þessar efnahagsheildir vær
sér nógar að verulegu leyti
isbreytingar hefðu sáralíti
verðbólgu.
„Seðlabanki Íslands ge
vegar ekki leyft sér að ho
hjá gengisþróun, svo mikil
hún hefur hér á verðlag
Seðlabankans til að lækka
ustu mánuði tengist ekki sís
um vegna gengisþróunarin
athuganir sýni að gengið m
til styrkjast frá upphafi til l
árs, sýnir reynsla unda
vikna að það er mjög viðkvæ
utanaðkomandi áhrifum
sveiflast nokkuð á allra síð
um. Samningar aðila á vinn
um rauðu strikin í maí hafa
Seðlabankastjóri tilkynnti um vaxtalækkun á árs
Hagstæð gen
þróun og lítil u
liggjandi verð
Morgunblað
Birgir Ísleifur Gunnarsson, bankastjóri Seðlabankans, sagði
fundi bankans að svo virtist sem auknar líkur væru á því a
bólguspá bankans fyrir árið í ár gengi eftir og meðal anna
vegna hefði bankastjórnin ákveðið að lækka stýrivextina
Bankastjórn Seðla-
bankans ákvað í gær
að lækka vexti í endur-
hverfum viðskiptum
við lánastofnanir, þ.e.
stýrivexti bankans,
um 0,5%.
STRÆTÓ OG SÍMINN
ORÐSPORI STEFNT Í HÆTTU
Nokkrar vonir hafa verið bundn-ar við það meðal sauðfjár-bænda að takast mætti að efla
útflutning lambakjöts og selja það sem
gæðavöru á erlendum mörkuðum.
Hafa menn þá m.a. horft til þess góða
orðspors sem Ísland nýtur sem fram-
leiðandi hreinna og hollra matvæla, en
það hefur sjávarútvegurinn fyrst og
fremst byggt upp.
Því orðspori er augljóslega í hættu
stefnt með vinnubrögðum af því tagi,
sem lýst var í frétt á baksíðu Morg-
unblaðsins síðastliðinn sunnudag. Þar
kemur fram að vegna ófullnægjandi
umbúða, merkinga og vottorða hafi yf-
irvöld í þremur ríkjum Evrópusam-
bandsins hreinlega eytt íslenzku
lambakjöti áður en það komst á neyt-
endamarkað. Dýralæknayfirvöld í
Danmörku, Hollandi og Englandi hafa
tilkynnt um málið til höfuðstöðva ESB
í Brussel og segir Halldór Runólfsson
yfirdýralæknir íslenzk stjórnvöld hafa
af því áhyggjur. Þá hafi þurft að senda
menn til Danmerkur í byrjun marz til
að „vinna traust yfirvaldanna þar aft-
ur“ því að þau hafi verið komin á
fremsta hlunn með að stöðva innflutn-
ing frá Íslandi. Halldór greinir aukin-
heldur frá því að fyrr í mánuðinum hafi
íslenzk stjórnvöld stöðvað gám með
lambakjöti í Hafnarfirði vegna áður-
nefndra galla, en hefði hann farið á
áfangastað „hefði útflutningur til ESB
væntanlega heyrt sögunni til“.
Aðeins fimm aðilar hér á landi stand-
ast þær kröfur, sem Evrópusambandið
gerir til matvælaframleiðenda svo þeir
fái leyfi til að flytja inn kjöt til ríkja
sambandsins. Af þessum fimm hefur
eingöngu einn, þ.e. Sláturfélag Suður-
lands, fullnægt öllum kröfum við út-
flutning á lambakjöti.
Þetta mál vekur ýmsar spurningar.
Hvernig stendur á því að íslenzkur
landbúnaður stendur sjávarútveginum
svona langt að baki hvað varðar gæða-
eftirlit? Íslenzk fiskvinnsla flytur út af-
ar viðkvæma vöru til mjög kröfuharðra
markaða. Hún hefur getið sér orð fyrir
gæðavöru og uppfyllir ströngustu
kröfur stjórnvalda í viðskiptalöndum
okkar, þar á meðal í Evrópusamband-
inu. Hins vegar hafa fá íslenzk slátur-
hús og kjötvinnslur fengið gæðavottun
ESB og nú kemur í ljós að jafnvel þeir,
sem fengið hafa leyfi til að selja vöru
sína innan sambandsins, standa ekki
undir þeim kröfum sem gerðar eru til
þeirra. Það er augljóslega full þörf á að
gera hér bragarbót; annars geta út-
flutningsmöguleikar landbúnaðarins
spillzt til frambúðar. Það breytir engu
þótt sumir talsmenn sláturhúsa bendi
á að útflutningur sé kvöð á þeim; það er
ekki afsökun fyrir því að spilla framtíð-
artækifærum til að stækka markaðinn
fyrir íslenzkt lambakjöt.
Það er líka önnur hlið á þessu máli.
Reglur á borð við þær, sem Evrópu-
sambandsríkin hafa sett, eru hugsaðar
til verndar neytendum. Íslenzk yfir-
völd gera gífurlegar kröfur til þeirra,
sem vilja flytja hingað erlendar land-
búnaðarvörur, raunar svo miklar að
ýmsar landbúnaðarafurðir sem eru al-
gengar í nágrannalöndunum sjást
aldrei á borðum íslenzkra neytenda.
Gerum við minni kröfur eða höfum
slakara eftirlit með innlendum fram-
leiðendum en erlendum? Hvað eiga ís-
lenzkir neytendur að halda þegar
svona mál koma upp?
Í borgarstjórn Reykjavíkur var í síð-ustu viku hart deilt um samning,
sem borgarritarinn í Reykjavík gerði á
síðasta ári við stjórnarformann Strætó
bs. um greiðslur „vegna vinnuframlags
umfram hefðbundna stjórnarfor-
mennsku“ á fyrstu mánuðunum í starfi
fyrirtækisins. Samningurinn var gerð-
ur fyrir hönd allra eigenda fyrirtæk-
isins, sem eru sveitarfélögin á höfuð-
borgarsvæðinu, og námu greiðslur
samkvæmt honum um 4,5 milljónum
króna án virðisaukaskatts á 8 mánaða
tímabili. Stjórn fyrirtækisins, sem
skipuð er fulltrúum sveitarfélaganna,
frétti hins vegar ekki af samningnum
fyrr en eftir að Guðlaugur Þór Þórð-
arson, borgarfulltrúi Sjálfstæðis-
flokksins, hafði sent fyrirtækinu fyrir-
spurn um greiðslur til
stjórnarformannsins.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir borgar-
stjóri hefur sagt að samningurinn hafi
verið gerður samkvæmt ákvörðun
framkvæmdastjóra sveitarfélaganna
sem eiga fyrirtækið, en í ummælum
annarra bæjarstjóra í fjölmiðlum hefur
komið fram að þeim hafi ekki verið ná-
kvæmlega kunnugt um efni samnings-
ins og hann hafi ekki komið inn á borð
viðkomandi sveitarstjórna.
Það eru augljósar hliðstæður með
þessu máli og þeim greiðslum til fyrr-
verandi stjórnarformanns Landssíma
Íslands fyrir ráðgjafarstörf í þágu fyr-
irtækisins, sem umdeildar urðu fyrir
nokkrum vikum þótt málin séu ekki
sambærileg að öllu leyti. Í báðum til-
fellum er fremur deilt um form en upp-
hæðir; í báðum tilfellum hefur það kom-
ið fram að stjórn viðkomandi
fyrirtækja vissi ekki af samningi um
„óvenjulegar“ greiðslur til stjórnarfor-
mannanna. Þessi tvö mál, sem upp hafa
komið, hljóta að verða til þess að bæði
hjá ríki og sveitarfélögum verði mót-
aðar skýrari reglur um ákvarðanatöku í
tengslum við greiðslur til einstaklinga,
sem tengjast stjórnum fyrirtækja sem
fara með fjármuni almennings. Slíkt
stuðlar að því að eyða tortryggni í
tengslum við slíka samninga og er jafn-
framt vernd viðkomandi einstaklinga
fyrir óvægnum umræðum í fjölmiðlum.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur að ýmsu
leyti verið í erfiðri stöðu vegna þeirrar
gagnrýni, sem fram hefur komið um
málefni Landssímans. Málið hefur háð
borgarstjórnarflokki sjálfstæðismanna
að því leyti að þeir hafa átt örðugt um
vik að halda áfram gagnrýni sinni á
meðferð á peningum skattgreiðenda í
Reykjavík í tengslum við uppbyggingu
fjarskiptafyrirtækisins Línu.nets. Þeir
hafa mátt eiga von á að þegar þeir
tækju það mál upp, myndi Reykjavík-
urlistinn rifja upp Landssímamálið á
móti.
Með þeim umræðum, sem fram hafa
farið um fyrirkomulag greiðslna til
stjórnarformanns Strætó bs., er aug-
ljóst að talsmenn Reykjavíkurlistans
eru komnir í varnarstöðu í þeim hörðu
átökum, sem framundan eru á vett-
vangi borgarstjórnar. A.m.k. verða
málefni Landssímans nú trauðla notuð
til að valda Línu.net og gera má ráð fyr-
ir að sjálfstæðismenn taki málefni síð-
arnefnda fyrirtækisins upp af fullum
krafti.