Morgunblaðið - 12.04.2002, Qupperneq 10

FRÉTTIR
10 FÖSTUDAGUR 12. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÞINGMENN gagnrýndu þaðað ekki væru veittar nægj-anlegar upplýsingar umfjárhagslega stöðu Ís-
lenskrar erfðagreiningar ehf. í fyrstu
umræðu um frumvarp ríkisstjórnar-
innar sem heimilar fjármálaráðherra
að ábyrgjast útgáfu skuldabréfa
vegna fjármögnunar Íslenskrar
erfðagreiningar ehf. á lyfjaþróunar-
fyrirtæki sem stefnt er að því að reist
verði á Íslandi. Fyrsta umræðan um
frumvarpið hófst skömmu fyrir mið-
nætti á miðvikudagskvöld og stóð
fram á fjórða tímann um nóttina.
Fyrr um daginn hafði forseti þings-
ins, Halldór Blöndal, leitað afbrigða,
eins og það er kallað til að koma mál-
inu á dagskrá þingsins því of skammt
var liðið frá útbýtingu þess, þ.e. ekki
voru liðnar tvær nætur eins og gert
er ráð fyrir í þingsköpum. Afbrigði
frá þingsköpum fékkst samþykkt
með 53 samhljóða atkvæðum. Þing-
menn stjórnarandstöðunnar gagn-
rýndu reyndar í upphafi umræðunn-
ar að þingmálið skyldi rætt svo seint
um kvöld og ennfremur tóku nokkrir
þeirra fram að þeir hefðu vilja lengri
frest til að kynna sér málið áður en
það yrði tekið til umræðu. Í umræð-
unum sagði Össur Skarphéðinsson,
formaður Samfylkingarinnar, að
þingmenn flokksins myndu ekki
bregða fæti fyrir afgreiðslu frum-
varpsins, miðað við þær upplýsingar
sem lægju fyrir núna, en í máli þing-
manna Vinstrihreyfingarinnar
–græns framboðs, kom fram að þeir
teldu of litlar upplýsingar liggja fyrir
og því væri erfitt fyrir þá að taka af-
stöðu að svo komnu máli.
Sverrir Hermannsson, formaður
Frjálslynda flokksins, lýsti hins veg-
ar andstöðu við frumvarpið en eng-
inn þingmaður Framsóknarflokksins
tók til máls í umræðunni.
Geir H. Haarde fjármálaráðherra
mælti fyrir frumvarpinu og skýrði
frá því að með frumvarpinu væri lagt
til að fjármálaráðherra verði heimilt,
í þeim tilgangi að stuðla að upbygg-
ingu hátækniiðnaðar á sviði lyfjaþró-
unar hér á landi, að veita einfalda
ábyrgð vegna útgáfu móðurfélags Ís-
lenskrar erfðagreiningar ehf., de-
CODE Genetics Inc., á skuldabréf-
um að fjárhæð allt að 200 milljónir
Bandaríkjadala, eða tæplega 20
milljörðum íslenskra kr., til fjár-
mögnunar nýrrar starfsemi Ís-
lenskrar erfðagreiningar ehf. á sviði
lyfjaþróunar. Í lok fyrstu greinar
frumvarpsins segir: „Fjármálaráð-
herra veitir ábyrgðina að uppfylltum
þeim skilyrðum sem hann metur
gild.“ Í máli fjármálaráðherra kom
fram að kostnaður ríkissjóðs af þess-
ari ábyrgð verði heimildin nýtt væri
óviss. „Í eðli sínu er lyfjaþróun
áhættusöm starfsemi og Íslensk
erfðagreining starfar á hátæknisviði
þar sem breytingar geta verið mjög
örar. Hins vegar er gert ráð fyrir
umbreytingu skuldabréfanna í hluta-
bréf í deCODE Genetics ef gengi
bréfa þess fer yfir ákveðin mörk og
mun gildistími ríkisábyrgðarinnar þá
styttast að sama skapi þar sem
skuldabréfin teljast uppgreidd ef þau
breytast í hlutafé og ríkisábyrgð þar
með niðurfallin. Ekki liggur fyrir á
þessu stigi hvernig gjaldtöku fyrir
ábyrgðina verður háttað.“
Geir sagði að með því að veita ein-
falda ábyrgð á skuldabréfunum
gengi ríkissjóður í bakábyrgð fyrir
deCODE Genetics Inc. „Ef skulda-
bréfin gjaldfalla verður að ganga að
eignum félagsins áður en ábyrgð rík-
issjóðs verður virk. Ávinningur fyr-
irtækisins af ábyrgðinni er fyrst og
fremst auðveldari aðgangur að
lánsfé og lægri vaxtakostnaður.
Væntur kostnaður ríkissjóðs er fólg-
inn í þeirri áhættu sem felst í ábyrgð-
inni verði heimildin nýtt.“ Kom enn-
fremur fram í máli ráðherra að málið
hefði verið tekið strax á dagskrá til
þess að hægt yrði að vísa því til efna-
hags- og viðskiptanefndar þingsins
áður en svokallaðir nefndardagar
þingsins tækju við, en enginn þing-
fundur verður á Alþingi fyrr en í
næstu viku.
Ekki stefna ríkisstjórnarinnar
Sverrir Hermannsson, formaður
Frjálslynda flokksins, tók fram að
hann væri mikill áhugamaður um þá
starfsemi sem Íslensk erfðagreining
hefði með höndum. „Ég verð hins
vegar að játa að ég ætlaði ekki að
trúa mínum eigin augum og eyrum
þegar það kom á daginn hér í morg-
un [miðvikudagsmorgun] að ríkis-
stjórnin myndi stefna að þessu.“
Sverrir sagði að það hefði ekki verið
stefna ríkisstjórnarinnar að veita
slíka ábyrgð eins og hér væri rætt
um að gera. Hann gagnrýndi enn-
fremur, eins og margir aðrir þing-
menn sem til máls tóku, skort á upp-
lýsingum um Íslenska erfða-
greiningu í frumvarpinu eða með
athugasemdum þess. Þingmenn
þyrftu m.ö.o. að fá mun nákvæmari
upplýsingar um fyrirtækið en fram
kæmi í frumvarpinu.. Að endingu
sagði Sverrir: „Það kann að vera að
ég sé viðkvæmari en aðrir menn en
þetta mál vekur mér hroll. Þótt ég sé
allur af vilja gerður að reyna að líta á
það með jákvæðu hugarfari þá er
fjarri því að ég fái fest hendur á nein
þau rök sem að neinu leyti geta mælt
með því að þessi leið sé farin.“
Össur Skarphéðinsson, formaður
Samfylkingarinnar, tók fram í upp-
hafi máls síns að mikill styr hefði
staðið um Íslenska erfðagreiningu
frá því fyrirtækið hefði verið sett á
laggirnar. „Og þetta mál er klárlega
umdeilanlegt,“ sagði hann. „Það er
klárt að því fylgir nokkur áhætta en
það er líka jafnljóst að í því geta falist
mikilvæg sóknarfæri fyrir framtíð ís-
lensks atvinnulífs, mikilvæg sóknar-
færi fyrir litla þjóð sem geldur oft
landfræðilegrar einangrunar sinn-
ar.“ Síðan sagði Össur: „Auðvitað er
það svo að þetta mál þarf að skoða vel
og brjóta til mergjar en ég vil segja
það alveg skýrt að á þessu stigi er
málið þannig vaxið að Samfylkingin
mun ekki bregða fæti fyrir afgreiðslu
þess.“
Össur fór í ræðu sinni yfir þá
áhættu sem hann teldi að ríkið væri
að taka með umræddri ábyrgð. Benti
hann á að með nýju lyfjaþróunarfyr-
irtæki væri verið að skapa um 300 ný
störf. „Og ef að líkum lætur er líklegt
að það skapist önnur sex til níu
hundruð störf í tengslum við fyrir-
tækið.“ Sagði Össur því að það mætti
gefa sér að um þúsund manns fengju
störf vegna fyrirtækisins. Og væri
hver þessara manna að meðaltali
með þingmannalaun mætti ætla að
launavelta í samfélaginu í kringum
þau næmi árlega um 5 milljörðum
króna. „Ríkið fær strax þriðjung
þess í sínar tekjur,“ sagði hann og
bætti við að umrætt fyrirtæki þyrfti
ekki að starfa í mörg ár til þess að ís-
lenska ríkið fengi stóran hluta af
þeim 20 milljörðum sem um ræddi.
„Þetta skulu menn líka hugsa um
þegar talað er um áhættuna.“
Vekur óhug
Ögmundur Jónasson, þingmaður
Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs, gagnrýndi eins og sam-
flokksmenn hans sérstaklega þá
meðferð sem málið hefði fengið á
þingi, þ.e. hann taldi m.a. að málið
væri of seint fram komið þar sem
stefnt væri að þingfrestun eftir tvær
vikur. „Það sem veldur óneitanlega
áhyggjum er hvernig þetta mál ber
að. Það er greinilegt að hæstvirtur
forsætisráðherra, Davíð Oddsson,
hefur gengið til samninga utan
þingsins; hann hefur heitið þessu fyr-
irtæki fyrirgreiðslu og síðan gerist
það að þingflokkum ríksstjórnarinn-
ar er stillt upp við vegg, þar sem
þeim er nánasta gert að fara að vilja
hæstvirts forsætisráðherra og ríkis-
stjórnarinnar í þessu máli. Það vekur
óhug.“ Ögmundur tók einnig fram að
þingmenn VG hefðu miklar efasemd-
ir um frumvarpið. Hann minnti þó á
að málið færi að lokinni fyrstu um-
ræðu til efnahags- og viðskipta-
nefndar þingsins en þar yrði látið
reyna á vilja stjórnarinnar til þess að
fjalla um málið á málefnalegan hátt.
Jóhanna Sigurðardóttir, þingmað-
ur Samfylkingarinar, sagði að um-
rætt mál snerist ekki um það hvort
þingmenn væru á móti þekkingar-
iðnaði, Íslenskri erfðagreiningu eða
hátækniiðnaði hér á landi. „Málið
snýst um hvort aðkoma ríkisvaldsins
að þessu máli sé eðlileg og hvort sér-
tækar aðgerðir fyrir einkafyrirtæki
séu réttlætanlegar,“ sagði hún og
bætti því við að í sínum huga væri
það spurning hvort stjórnvöld gætu
leyft sér fyrir hönd skattgreiðenda
„að taka þá miklu áhættu sem felst í
að veita þessa ríkisábyrgð,“ eins og
hún orðaði það. „Og á því hef ég allan
fyrirvara,“ sagði hún. „Það er alveg
ljóst að skattgreiðendur geta tapað
gífurlegu fé með þeirri ríkisábyrgð
sem hér á að veita.“
Pétur H. Blöndal, þingmaður
Sjálfstæðisflokksksins, tók fram í
upphafi ræðu sinnar að hann væri
eindreginn andstæðingur frum-
varpsins. Minnti hann á að fyrir tíu
árum hefði verið tilkynnt að ríkið
myndi hverfa frá sértækum aðgerð-
um eins og þessum og taldi hann því
að um stefnubreytingu væri að ræða.
Sagði hann að áhættan ykist með því
að veita einu fyrirtæki ábyrgð eins
og gera ætti með frumvarpinu en
áhættan dreifðist hins vegar ef
ábyrgðin væru ætluð mörgum fyrir-
tækjum.
Steingrímur J. Sigfússon, formað-
ur VG, sagði að gögnin sem sett væru
fram í málinu væru ekki ýkja mikil.
„Og þingskjalið sjálft er ekki mikið.
Það er tíu blaðsíður á 20 milljarða
með stóru letri. Það eru tveir millj-
arðar á blaðsíðu hér í þessu litla þing-
skjali sem málið snýst um,“ sagði
hann. Bætti hann því við að þar með
væri ekki auðvelt að glöggva sig á því
hvað væri í húfi. Sagðist hann þó hafa
trú á því að efnahags- og viðskipta-
nefnd myndi fara rækilega ofan í
saumana á málinu og kalla m.a. eftir
bókhaldslegum gögnum frá Íslenskri
erfðagreiningu. Að öðrum kosti væri
algjörlega „glórulaust“ að veita um-
rædda ábyrgð.
Kolbrún Halldórsdóttir, þingmað-
ur VG, sagði m.a. að hún væri alls
ekki örugg um það hvernig hún ætti
að „fóta sig áfram í málinu“, eins og
hún orðaði það. „Og finnst mér það
mjög miður hversu hér er ýtt eftir
þessu máli.“ Árni Steinar Jóhanns-
son, þingmaður VG, sagðist ekki
andvígur því að veita ríkisábyrgð
eins og þá sem hér væri til umræðu,
en hann yrði þó að staldra við og sjá
hvernig málið þróaðist.
Einar Oddur Kristjánsson, þing-
maður Sjálfstæðisflokksins, sagði
eins og Pétur H. Blöndal að umrætt
þingmál væri stefnubreyting miðað
við það að fyrir um tíu árum hefði því
verið lýst yfir að tími sértækra að-
gerða væri liðinn. Kvaðst hann þó
geta verið tilbúinn til þess að fylgja
þeirri stefnu. Það þýddi hins vegar
að hin nýja stefna þyrfti að vera skýr.
Þingmenn í óþægi-
legri aðstöðu
Jón Bjarnason, þingmaður VG,
kvartaði eins og margir aðrir þing-
menn yfir því hve litlar upplýsingar
fylgdu frumvarpinu um t.d. rekstur
Íslenskrar erfðagreiningar. „Í frum-
varpinu kemur hvergi fram í raun
hver greiðslugeta eða fjárhagsleg
staða fyrirtækisins er,“ sagði hann.
„Það er því eiginlega ekki hægt að
svo stöddu að taka afstöðu til þessa
máls.“
Lúðvík Bergvinsson, þingmaður
Samfylkingarinnar, sagði það setja
þingmenn í nokkurn vanda að þurfa
að ræða fyrirtæki á borð við Íslenska
erfðagreiningu, fyrirtæki sem væri
skráð á Nasdaq-markaði. Velti hann
því m.a. fyrir sér hver staða ÍE yrði
ef Alþingi myndi ekki samþykkja að
veita umrædda ríkisábyrgð. „Hér
eru því íslenskir alþingismenn settir
í mjög erfiða stöðu. Þeir þurfa að
fjalla um fyrirtæki sem þeir hafa
ekki tæmandi þekkingu á. Umræðan
getur haft veruleg áhrif á orðstír fyr-
irtækisins og ef að það frumvarp sem
hér um ræðir nær ekki fram að
ganga þá eru það mjög sérstök skila-
boð út á markaðinn.“
Lúðvík tók einnig fram að til að
geta tekið ákvörðun um það hvort
veita eigi ÍE ríkisábyrgð þyrftu þing-
menn að hafa meiri þekkingu á fyr-
irtækinu en raun bæri vitni. Kallaði
hann því eins og aðrir eftir frekari
upplýsingum t.d. eftir ársreikning-
um og nánari upplýsingum úr bók-
haldi fyrirtækisins. „Það er stór
ákvörðun að taka ákvörðun um það
að binda almenning upp á 20 millj-
arða,“ sagði hann, „og mér þykir
sjálfum mjög óþægilegt að standa í
þessum sporum án þess í raun og
veru að hafa mikla þekkingu á því
sem ég á að taka afstöðu til.“
Svanfríður Jónasdóttir, þingmað-
ur Samfylkingarinnar, tók undir það
með Lúðvík að litlar upplýsingar
fylgdu frumvarpinu. Síðan sagði hún:
„En mér finnst eðlilegt að þegar
tækifæri sem þetta bjóðast að menn
horfi til þess jákvætt – að menn leiti
þeirra leiða sem færar eru til þess að
það sé mögulegt að fá erlenda fjár-
festingu inn í landið sem leiðir af sér
störf og verkefni sem byggjast á
þekkingu, sem byggjast á mannauði
og sem geta leitt til meiri fjölbreytni í
okkar atvinnulífi.“
Eins og fyrr sagði lauk umræðunni
á fjórða tímanum í fyrrinótt en morg-
uninn eftir, í gær, fór fram atkvæða-
greiðsla um það hvort vísa ætti frum-
varpinu til annarrar umræðu og til
efnahags- og viðskiptanefndar. Var
það samþykkt með 42 atkvæðum
gegn einu atkvæði Péturs H. Blön-
dal. Tveir greiddu ekki atkvæði, þeir
Sverrir Hermannsson og Guðjón A.
Kristjánsson, þingmenn Frjálslynda
flokksins.
Fyrstu umræðu um frumvarp um ríkisábyrgð til handa Íslenskri erfðagreiningu lokið
Þingmenn kalla eft-
ir frekari upplýsing-
um um fyrirtækið
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Geir H. Haarde fjármálaráðherra fylgdi frumvarpinu úr hlaði.
Fyrsta umræða um frumvarp til laga sem
heimilar fjármálaráðherra að ábyrgjast út-
gáfu skuldabréfa vegna fjármögnunar nýrr-
ar starfsemi Íslenskrar erfðagreiningar
ehf. fór fram á Alþingi í fyrrinótt. Arna
Schram gerir hér grein fyrir umræðunum.