Morgunblaðið - 29.05.2002, Blaðsíða 23

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. MAÍ 2002 23
meginstefi Wagners úr Hollend-
ingnum fljúgandi sem sumum
tónleikagestum var enn í fersku
minni. Í verkinu skiptust á ljóð-
rænt leitandi rúbató og púlsryt-
mískt ákveðnari kaflar, stöku
sinni með undirliggjandi bordún.
Hvorki hér né í síðari samleik bar
þó á notkun eiginlegra akkorða.
Hins vegar fló manni fyrir hvort
ört flýtandi eða seinkandi sam-
tónstremóló framsækinnar vest-
rænnar tónlistar gætu fyrrum
hafa verið undir áhrifum frá eldri
japanskri tónlist, þar sem fyrir-
bærið virðist algengt frá fornu
fari.
Kolbeinn og Fukuda frumfluttu
saman fjögur ný japönsk tónverk
fyrir flautu og sjakúhatsjí í Tókýó
JAPANSKIR tónlistarmenn
hafa afar sjaldan lagt leið sína
hingað á undanförnum áratugum,
og kveikti það ugglaust forvitni
margra á sunnudagskvöldið var
og jafnvel umfram væntingar að-
standenda, miðað við hvað þurfti
að fjölga sætum á síðustu stundu.
Efalítið mun nýstofnað sendi-
herrasamband við eyríkið í austri
hafa greitt fyrir komu Seiho Kin-
eya og Teruhisa Fukuda á
Listahátíð, enda kom fram neðst
á dagskrárblaði að tónleikarnir
væru styrktir af Japan Foundat-
ion.
Engar aukaupplýsingar voru á
nefndu blaði, en í staðinn komu
haldgóðar og skýrmæltar munn-
legar kynningar Kolbeins Bjarna-
sonar. Tónlistaratriðunum var
raðað niður eftir aldri og upp-
runa, sjö japönsk verk í fyrsta
hluta og miðju, en rúmenskt og
íslenzkt verk síðast. Í upphafi
voru þrjú hefðbundin japönsk ein-
leiksverk eftir ókunna höfunda.
Fyrstu tvö voru fyrir sjakúhatsjí,
hina ævafornu japönsku lóðréttu
bambusflautu sem blásin er frá
enda (líkt og hin persneska nay
og búlgarska (kaval) og hefur
fylgt íhugun Zen-búddismans frá
alda öðli. Fukuda er í aðalskrá
Listahátíðar sagður einn helzti
núlifandi meistari hljóðfærisins.
Hann hóf leik sinn á hægri inn-
göngu og hélt áheyrendum föngn-
um frá upphafi til enda
með sérkennilega klökkva-
blendnum „kamí-kantílen-
um“ austursins. Auðheyrt
var, að fegurðarviðmið
hljóðfærisins voru töluvert
ólík vestrænum flautuleik.
T.a.m. fylgdu oft áberandi
lofthviss sem til skamms
tíma hafa þótt miður æski-
leg aukahljóð héðra. Á hinn
bóginn var litaskalinn
breiðari en á Böhm-flautu,
þrátt fyrir minna tónsvið
og aðeins sex fingurgöt, og
tjáningarmátturinn mikill
að sama skapi.
Sérstakur gestur var
Seiho Kineya. Hún lék Kyorai,
ljoðræna tónlýsingu á þjóðarfugli
Japana, trönuna, af agaðri en
sterkri undirlægri tilfinningu á
sjamísen, japanska þriggja
strengja langhálslútu sem sögð
var mikið notuð í kabúkí-leikhúsi.
Tónninn minnti í fljótu bragði
mest á fágað banjó, enda bæði
bak og bringa ómkassans klædd
hríspappír eða bókfelli (heimild-
um ber misvel saman). Ef þá ekki
upphaflega kattarskinni – þótt
langsótt væri í meira lagi að leita
tengsla við fornnorræna Freyju-
dýrkun, jafnvel þótt sjamísenið
hafi verið eftirlætishljóðfæri
geisja. Silkistrengirnir heyrðust
stilltir í rísandi ferund og fim-
mund og leiddu strax hugann að
í hitteðfyrra og voru þrjú
þeirra endurflutt hér.
Chromosphere (Litahvolf)
eftir Choji Kaneta (f. 1948)
var blanda af fornu og nýju,
ýmist kraumandi vakurt
eða á líðandi tenútói; einna
fallegast í síðasta hluta
þegar Kolbeinn skipti yfir á
bassaflautu. Síðan léku þeir
eftir jafnaldrann Atsuki
Sumi Breath on calligraphy
(Andað á skrautskrift),
dæmigert loftkennda tón-
lýsingu á einbeitingunni
sem viðhöfð er í japanskri
ljóðagerð þar sem hárrétt
lögun myndleturs er jafn-
mikið atriði og hugsunin að baki,
enda stílvopni fyrst brugðið á
blað á hinu eina sanna augnabliki.
Eftir hlé birtist langt en fallegt
ljóðrænt verk eftir Sumi frá 1997
fyrir sjakúhatsjí og sjamísen,
Fish on horizon – þ.e. um „fiska
sem féllu ofan úr vötnum himins-
ins“ og væntanlega varla eins-
dæmi í landi tæfúna og hvirf-
ilbylja. Andstæður milli líðandi
legatóblásturs og „secco“
strengjaplokks juku mjög á vídd
og spennu, auk þess sem sjam-
ísenleikarinn brá fyrir sig ang-
urvært þokkafullum söngstrófum
í einum kafla. Kage (Skuggar,
2000) fyrir sjakúhatsjí og flautu
eftir Ken Nunokawa (f. 1967),
fjallaði um að „skyggja á hljóð,
eða hvor á annan“, þar sem þeir
Kolbeinn máluðu ýmist draum-
flöktandi eða egghvassa tónmynd
með hárnákvæmum samleik. Eftir
rúmensku tónskáldkonuna Doinu
Rotaru, sem að sögn mun vel
þekkt í Japan enda undir veruleg-
um áhrifum frá japanskri tónlist,
léku þeir félagar Over time (1992)
fyrir sjakúhatsjí, bassaflautu og
rúmensku hjarðblístruna fluir
sem minnir mjög á írska tin-
flautu. Verkið var hugsað sem
brú milli ólíkra tíma, austurs og
vesturs og var þar að auki í boga-
formi með hápunkt í miðju.
Þrátt fyrir góða spretti á köfl-
um greip rúmenska verkið mann
einhverra hluta vegna miður en
hin undangengnu, og skal ósagt
látið hvort þreyta eftir langt og
athyglikrefjandi prógramm eða
fjöldi dæmigerðra en fullþvældra
nútímaeffekta gerðu útslagið. Það
var því þakklætisvert happ harmi
gegn hvað lokaverkið reyndist
hafa mikið þanþol til hlustunar.
Frumflutt var Grand duo concert-
ante IV eftir Atla Heimi Sveins-
son fyrir sjakúhatsjí, flautu, bas-
saflautu og tónband.
Tónbandshliðin hafði að vanda í
þessum verkaflokki Atla að
geyma barnaraddir og rafhljóð,
en einnig flaututóna af vörum Ás-
hildar Haraldsdóttur. Ólíkt GDC
V fyrr í vor var tónbandið, þar
sem stök barnsleg „Hey!“-köll
skildu á milli efniskafla, að þessu
sinni ávallt á samleiksvænum
styrk og líka blessunarlega fjöl-
breytt. Þá helgaðist áðurnefnt
þanþol ekki sízt af bærilegri
lengd (16 mín.), enda kom verkið í
heild skemmtilega út í virtúósum
og litríkum meðblæstri Fukudas
og Kolbeins.
Tónröst milli
austurs og vesturs
TÓNLIST
Listahátíð
Hafnarhúsið
Verk eftir Kaneta, Sumi, Nunokawa,
Rotaru og Atla Heimi Sveinsson
(frumfl.). Seiho Kineya, sjamísen; Ter-
uhisa Fukuda, sjakúhatsjí; Kolbeinn
Bjarnason, flautur. Hljóðstjórn: Guðni
Franzson. Sunnudaginn 26. maí kl. 20.
KAMMERTÓNLEIKAR
Teruhisa Fukuda Kolbeinn Bjarnason
Ríkarður Ö. Pálsson