Morgunblaðið - 30.06.2002, Síða 20

20 SUNNUDAGUR 30. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
NORSKA húsið í Stykk-ishólmi var opnað fyr-ir sumargesti fyrirskömmu, en hinn 21.júní verða liðin 170 ár
frá því að bygging þess hófst.
Norska húsið hefur nú um nokkurt
skeið hýst byggðasafn Snæfells-
nes- og Hnappadalssýslu og í fyrra
var opnuð þar fastasýning þar sem
getur að líta heimili heldri fjöl-
skyldu í þéttbýli á 19. öld. Er
reynt að styðjast við allt það sem
til er um innbú og heimilishætti
Árna og Önnu Thorlacius, fyrstu
íbúa hússins. Auk fastasýningar-
innar verður boðið upp á margs-
konar aðrar sýningar í húsinu í
sumar.
Norska húsið er að mörgu leyti
mjög merkileg bygging. Á sama
tíma og flestir Íslendingar bjuggu
í torfhúsum ákvað Árni Ó. Thorla-
cius að láta reisa 500 fermetra
„höll“ í Stykkishólmi fyrir fjöl-
skyldu sína. Nafnið dregur húsið
af því að hann lét flytja viðina í
húsið tilsniðna frá Arendal í Nor-
egi. Yfirsmiður hússins var Jón
„snikkari“ Hjaltalín sem lært hafði
smíðar í Kaupmannahöfn, en hann
kvaddi Árni til Íslands til að reisa
húsið. Norska húsið var fyrsta tví-
lyfta íbúðarhúsið á Íslandi og eitt
af þremur stærstu húsum landsins
um áratuga skeið.
Heldri manna heimili
í Stykkishólmi
Eftir að Árni lést árið 1891 gekk
húsið úr eigu ættarinnar. Nokkrir
eigendur voru að húsinu á 20. öld
en lengst af var Norska húsið bæði
íbúðarhús og atvinnuhúsnæði.
Húsið gegndi ýmsum hlutverkum
og var þar meðal annars sauma-
stofa, pakkhús, gistihús og veit-
ingasala. Um skeið var það fjöl-
býlishús og bjuggu þá yfirleitt
fjórar fjölskyldur í því.
Árið 1970 ákvað sýslunefnd
Snæfellsnes- og Hnappadalssýslu
að kaupa Norska húsið í Stykk-
ishólmi fyrir byggðasafn sýslunnar
og jafnframt að færa húsið aftur
til þess horfs sem það var í þegar
Árni Thorlacius lét reisa það árið
1832.
Á jarðhæð hússins eru nú sýn-
ingarsalir auk kaffistofu og safn-
búðar. Á miðhæðinni er sýningin
Stássstofan, sem einnig var kölluð græna stofan. Setustofan gekk þá líka undir heitinu bláa stofan.
Fjölbreyttar sýningar í Norska
húsinu á 170 ára afmælinu
Norska húsið var fyrsta tvílyfta íbúðarhúsið á Íslandi og
eitt af þremur stærstu húsum landsins um áratuga skeið.
Húsið hýsir nú byggðasafn Snæfells- og Hnappadalssýslu
en, líkt og Ásdís Haraldsdóttir komst að, má þar m.a. sjá
heimili heldri fjölskyldu í þéttbýli á 19. öld.
Árni Thorlacius
UM ÞESSAR mundir erunær 20 ár síðan endur-hæfing hjartasjúklingahófst á Reykjalundi. Áþessum tíma hefur
margt breyst í meðferð sjúklinga,
bæði hvað snertir lyfjagjöf, aðgerðir
á hjarta og ekki síður hafa viðhorf
manna til endurhæfingar þessara
sjúklinga tekið miklum stakkaskipt-
um.
„Fyrstu tvö árin eftir að endur-
hæfing hófst á Reykjalundi innritað-
ist að jafnaði einn hjartasjúklingur á
viku, en nú eru þeir fimm til sex,“
segir Magnús B. Einarsson, yfir-
læknir hjartadeildar á Reykjalundi.
Hann tók við þessu starfi þegar end-
urhæfing hjartasjúklinga hófst á
Reykjalundi en hann hafði kynnst
slíkri meðferð í Noregi er hann
starfaði á Beitostölen Helsesport-
senter rétt vestan við Lillehammer.
„Þar sá ég hjartasjúklinga fyrst
stunda íþróttir af ýmsu tagi og þótti
það afar sérkennilegt í upphafi. En
fljótlega sá ég hve mikið gagn þetta
gat gert og fylltist áhuga,“ segir
Magnús.
„Fyrst var farið að tala um hjarta-
endurhæfingu á Reykjalundi árið
1979. Á blaðamannafundi sem hald-
inn var þá um haustið vegna happ-
drættis SÍBS var sagt frá fyrirhug-
aðri heilsuþjálfun, sem er endur-
hæfing í formi íþróttaiðkunar með
samvinnu sjúkraþjálfara og íþrótta-
kennara. Hins vegar var stofnkostn-
aður mikill svo ekki varð úr undir-
búningi í það sinnið. Árið 1980
gerðist það að Hjarta- og æðavernd-
arfélag Reykjavíkur ákvað að láta
hugmynd um endurhæfingu fyrir
hjartasjúklinga verða að veruleika,
en í lögum félagsins voru ákvæði í þá
veru. Menn í stjórn þess félags, sem
var eitt af stofnfélögum Hjarta-
verndar, litu á aðstæður á Vífilsstöð-
um, í Hveragerði og á Reykjalundi.
Úr varð samstarf við Reykjalund og
endurhæfingu fyrir hjartasjúklinga
var komið þar á. Reykjalundur tók
að sér rekstur og undirbúning en
stjórn Hjarta- og æðaverndarfélags
Reykjavíkur útvegaði tækjabúnað.
Var það gert með dyggilegri aðstoð
Lionsklúbba og fjárveitingarnefnd-
ar Alþingis. Keypt voru m.a. dýr
þrekhjól og búnaður til þess að fylgj-
ast með hjartslætti og blóðþrýstingi
ásamt tölvuskjám sem sýndu hjarta-
línurit hvers sjúklings. Einnig var
keypt tæki til þess að veita rafstuð.
Það hefur raunar aldrei komið fyrir
að komið hafi til hjartastopps við æf-
ingar eða þrekþjálfun, en þess utan
hefur tækið verið notað nokkrum
sinnum til að endurlífga sjúklinga á
Reykjalundi.
Allmarga mánuði tók að útvega
tæki, koma þeim fyrir og reyna þau,
en síðan var starfsemin formlega
opnuð 30. júní 1982.
Starfsemin tók kipp þegar
hjartaaðgerðir hófust á Íslandi
Árið 1986 hófst einnig endurhæf-
ing hjartasjúklinga á Landspítalan-
um er var ætluð nýskornum hjarta-
sjúklingum er voru þar á hjartadeild
og einnig voru nokkrir útskrifaðir
sjúklingar endurhæfðir þar á eins-
konar göngudeild. Árið eftir var
komið upp hjartaendurhæfingu á
Borgarspítalanum en þar voru aðal-
lega endurhæfðir sjúklingar sem
voru nýútskrifaðir eftir kransæða-
stíflu- eða hjartaaðgerðir erlendis.
Endurhæfingarstarfsemin á
Reykjalundi tók mikinn kipp þegar
farið var að gera kransæðaaðgerðir
á Íslandi árið 1986.
Árið 1989 var HL-stöðin stofnuð,
hún var ætluð hjarta- og lungnasjúk-
lingum sem höfðu farið í endurhæf-
ingu en fannst að þeim veitti ekki af
viðhaldsþjálfun.“
Þess má geta að Magnús B. Ein-
arsson var yfirlækir HL-stöðvarinn-
ar frá upphafi og um árabil.
„Þrátt fyrir þessa viðbót og stofn-
un HL-stöðvar á Akureyri fyrir
röskum tíu árum eru enn langir bið-
listar í endurhæfingarmeðferð á
Reykjalundi.
Þetta er vafalaust því tengt að
gagnsemi hjartaendurhæfingar er
núorðið hafin yfir allan vafa hvað
varðar aukið þrek til vinnu og einnig
Tuttugu ár síðan endurhæfing
hjartasjúklinga á Reykjalundi hófst
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Magnús B Einarsson, læknir á Reykjalundi, segir sjúklinga sem misst hafa mikið þrek hafa mikið gagn af endurhæfingu.
Tuttugu ár eru nú liðin síðan endurhæfing hjartasjúklinga
á Reykjalundi hófst. Magnús B. Einarsson, yfirlæknir
hjartadeildar Reykjalundar, segir hér Guðrúnu
Guðlaugsdóttur frá þeirri miklu framþróun sem orðið
hefur í þessu starfi á ýmsum sviðum.