Morgunblaðið - 05.09.2002, Blaðsíða 24

LISTIR
24 FIMMTUDAGUR 5. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
* Spennandi jazzballett-og freestyle-námskeið fyrir
6- 7 ára
8- 9 ára
10-12 ára
13-15 ára
16-18 ára
*Krefjandi og skemmtilegt jazzballettnámskeið
fyrir eldri og lengra komna.
Kennsla hefst 7. september.
Dugguvogi 12










JAZZBALLETT
JAZZBALLETT
(Leið 4 stoppar stutt frá)
Innritun í síma
553 0786
eftir kl. 14.00.
CONSTANT A. Nieuwenhuis
þekkja flestir listunnendur sem einn
af höfuðpaurunum í Cobra-hreyfing-
unni, þeim merkilegu en skammlífu
bræðingssamtökum sem belgíska
skáldið Christian Dotremont setti
saman í París á eftirstríðsárunum.
Þar tókst að sameina expressjóníska
abstraktlistamenn frá Kaupmanna-
höfn, Brussel og Amsterdam –
CoBrA – undir einum hatti og hrinda
af stað áhrifamikilli listbylgju í álfu
sem enn var sundurtætt eftir nær
fimm ára styrjöld.
Constant, sem nú hefur tvo um átt-
rætt, er hollenskur og einhver seig-
asti meðlimur hópsins, þótt hann hafi
stundum staðið í skugga félaga sinna
og samlanda, þeirra Karel Appel og
Corneille. Saman stofnuðu þeir Hol-
lenska tilraunahópinn, árið 1948, áður
en allir þrír gerðust félagar í Cobra.
Stíll Constant þótti bæði hrár og
léttur, ekki ósvipaður tjáningarmáta
spænska málarans Joan Miró að
andagift og bernskum grallaraskap,
nema hvað Hollendingurinn var auð-
vitað mun expressjónískari en hinn
suðræni kollega hans. Barnslegt krot
með fuglum, furðuskepnum, skor-
kvikindum og jurtum fyllti stundum
allan flötinn. Constant gat tekið
sveiflu með penslinum svo að liturinn
hlóðst upp í spíral, sem hann krotaði
gjarðir ofan í eða stiga sem reistu sig
til himins.
Ekkert benti til þess að Constant
hygðist söðla um og leita út fyrir mál-
verkið að nýjum tjáningarmáta þegar
hann skaut allt í einu Asger vini sín-
um Jorn ref fyrir rass, sem og
franska hugmyndafræðingnum Guy
Debord – forvígismanni svokallaðra
Alþjóðlegra sitúasjónista – með
teikningum, málverkum og módelum
af því sem hann kallaði hina Nýju
Babýlóníu.
Constant hafði komið inn í Cobra–
samtökin sem eins konar eldgos, og
sett fram málverk sín með óvenju-
miklum eldmóði. Sem fylgisveinn
Jorn inn í Sitúasjónistasamtök Deb-
ord sýndi hann að hann gat skapað
fútúrískan arkitektúr fyrir nýja teg-
und manna. Debord, Jorn og hann
dreymdi um frjálsara og sjálf-
sprottnara samfélag en þeir þekktu
og töldu að hefði í innilokun sinni og
ótta hrundið af stað hildarleiknum í
lok fjórða áratugarins. Constant vildi
leggja sitt af mörkum og velta upp
nýjum hugmyndum varðandi hýbýli
og borgarskipulag, því hann taldi ein-
sýnt að frjálslegt samfélag gæti ekki
þrifist í sömu skúmaskotunum og
kveikt höfðu hina misheppnuðu þjóð-
ernishyggju þriðja og fjórða áratug-
arins.
Það er þessi hlið á ævistarfi
Constant sem nú er til sýnis í Kult-
urbahnhof, gömlu járnbrautarstöð-
inni í Kassel. Það er vægt til orða tek-
ið að módel hans af húsum og
borgarhverfum hafi komið sýningar-
gestum í opna skjöldu því fæstir veg-
farendur í Kassel í sumar vissu af
þessari hliðarbúgrein listamannsins.
Allt frá 1956 til 1974 vann Constant
ótrauður að hugmyndum sínum um
hina Nýju Babýlóníu, borgina þar
sem menn áttu ekki að þurfa að vinna
sér til húðar heldur gætu lifað og leik-
ið sér í lífi og starfi. Þótt Homo ludens
þeirra Debord og Constant yrði ef til
vill ekki annað en draumsýn standa
þrekvirki listamannsins á sviði húsa-
gerðarlistar eftir sem minnisvarði um
það að hver listamaður er margfalt
stórbrotnari og víðfeðmari en sögu-
bækurnar geta um.
Það er meðal helstu afreka Docu-
menta-sýninganna – ekki síst þeirrar
sem nú er á döfinni í Kassel í Þýska-
landi – að þær bregða öðruvísi og
óvæntu ljósi á lífsstarf listamanna
sem margir héldu sig þekkja af ein-
hverju ákveðnu, án þess að kunna þó
skil á umfangi þeirra. Vissulega eru
þeir fleiri en Constant sem koma okk-
ur á óvart eftir margra áratuga þögn,
en það hlýtur ávallt að teljast himna-
sending í hvert sinn sem menn upp-
götva nýja og ferska hlið á löngu af-
greiddum listamönnum.
Málarinn
sem hélt framhjá
MYNDLIST
Documenta 11, Kassel
Til 15. september. Opið daglega frá kl.
10–20.
BLÖNDUÐ TÆKNI
CONSTANT
Halldór Björn Runólfsson
Morgunblaðið/Halldór B. Runólfsson
Módel af húsakynnum í draumaborginni þar sem menn áttu að geta lifað lífinu, frá því um 1960.
EKKI er langt síðan sú frétt barst
okkur til eyrna að spænski mynd-
höggvarinn Eduardo Chillida væri
allur, 78 ára að aldri. Chillida sem
gekk undir heitinu járnkarlinn, sök-
um dálætis síns á málmsmíði, fædd-
ist í San Sebastián, árið 1924.
Árinu áður fæddist annar merkur
listamaður, Antoni Tàpies, í Barce-
lona. Tàpies, sem er þekktastur fyrir
voldug málverk sín, einna líkust
múruðum lágmyndum, tók við kyndl-
inum sem merkisberi spænskrar list-
ar eftir andlát Joan Miró, árið 1983.
Núna stendur einmitt yfir tví-
menningssýning þessara ágætu
listamanna í Guggenheimsafninu í
Berlín, sem stendur við hina frægu
og glæsilegu breiðgötu, Unter den
Linden. Deutsche Guggenheim er
ekki mjög stórt, en afar notalegt
safn, með töluvert viðkunnanlegra
viðmóti en því sem ríkir meðal starfs-
manna Hamburger Bahnhof. Með
rúmgóðum, módernískum sölum sín-
um heldur það afar vel utan um sam-
sýningu þeirra félaga. Verk þeirra
eru líkt og sniðin fyrir safnið.
Uppistaðan í sýningunni eru ann-
ars vegar nokkur stór verk eftir Tàp-
ies og meðalstórar og smáar högg-
myndir eftir Chillida. Samnefnari
beggja eru svartlistarverkin sem
tengja listamennina í tíma og rúmi.
Það hefur oft verið bent á merki-
legan klofning spænsku þjóðarinnar
í Kastiljana annars vegar – búsetta á
hásléttunni – og allar hinar þjóðirnar
– Katalóna, Baska, Galéga og
Andalúsa – hverra lönd liggja að haf-
inu. Á meðan Kastilía virkaði í ald-
anna rás sem heftiplásturinn sem
heldur öllum hinum ólíku héruðum
Spánar undir einum hatti hneigðust
strandhéruðin til að hlaupast undan
sameiginlegum merkjum.
Það er því vissulega merkilegt að
sjá hvernig þeir Tàpies og Chillida
heitinn – sá fyrrnefndi Katalóni en
hinn síðarnefndi Baski – ríma saman
þótt Pýrenea-fjallgarðurinn, þau háu
og illkleifu öræfi, skilji að heimahér-
uð þeirra. Sýningin í Deutsche Gugg-
enheim minnir óneitanlega á kamm-
erspil – ef til vill sónötu fyrir selló og
píanó – þar sem litnum er stillt í al-
gjört hóf en forminu ýtt fram með
þungum, klassískum – A-B-A –
hætti.
Það er einkum svartlistin sem
tengir stóru verkin saman og mynd-
ar það leiðarstef sem sýning þessara
tveggja íberísku heiðursmanna hvílir
á. Verk Chillida eru alltaf afmarkaðri
og hreinni, í merkingunni klippt og
skorin, enda var hann myndhöggv-
arinn í hópnum. Tàpies er mýkri og
óræðari, meira fljótandi en járnkarl-
inn burtkvaddi. Ætli megi ekki full-
yrða að hann sé sellóið í dúóinu.
Ef til vill verður sýningarinnar í
Deutsche Guggenheim minnst sem
svanasöngs Chillida þegar fram líða
stundir. Það eitt ætti að verða tölu-
verður trekkir fyrir safnið þann
mánuð sem eftir lifir af henni. Von-
andi eigum við hins vegar eftir að
njóta krafta Antoni Tàpies sem
lengst, hérna megin móðunnar
miklu.
Okkurlitað brot á brúnum
grunni og svörtum, Númer 83,
frá 1958, eftir Antoni Tàpies.
Verkið er 81 x 130 cm, unnið
með blandaðri tækni á striga.
Íberísk kammerlist
MYNDLIST
Deutsche Guggenheim, Berlín
Til 27. september. Opið daglega frá kl.
11–20; fimmtudaga til kl. 22.
BLÖNDUÐ TÆKNI
EDUARDO CHILLIDA &
ANTONI TÀPIES
Halldór Björn Runólfsson
MENNINGARSTOFNUN
Hartwig Piepenbrock í Osnabrück í
Þýskalandi heldur meðal annarra
umsvifa úti þekktustu myndhöggv-
araverðlaunum sem veitt eru í Evr-
ópu. Annars vegar eru það mynd-
höggvaraverðlaunin svokölluðu
sem veitt hafa verið árlega frá
1964, en í ár hlaut Bretinn Tony
Cragg þá eftirsóttu viðurkenningu.
Flestir íslenskir áhugamenn hljóta
að þekkja til Cragg og verka hans,
en Gallerí i8 skartaði sýningu á
verkum hans fyrir fáeinum árum á
Listahátíð í Reykjavík. Eflaust vita
þó færri að Cragg er búinn að vera
búsettur í Þýskalandi, að meira eða
minna leyti, frá árinu 1977.
En Piepenbrock lætur ekki ein
myndhöggvaraverðlaun duga, því
auk aðalverðlaunanna heldur stofn-
un hans úti verðlaunum til handa
skærustu voninni af ungu kynslóð-
inni, svokölluðum Piepenbrock
Nachwuchspreis für Bildhauerei. Í
ár hlaut þau Thomas Rentmeister,
fæddur 1964, og búsettur í Köln.
Hamburger Bahnhof, hið nafntog-
aða samtímalistasafn í Berlín, hef-
ur í sumar haldið úti stórri sýningu
á verkum Rentmeister, undir heit-
inu Werk Raum 10.
Rentmeister stendur á mörkum
margra ólíkra leiða í höggmynda-
listinni. Athygli áhorfandans bein-
ist ósjálfrátt að gerð verkanna og
áferð sem segja má að sé jafn
margvísleg og verkin eru mörg.
Notkun Rentmeister á gervi- og
plastefnum verður að teljast snilld-
arleg á köflum. Risastór, fagurgljá-
andi harðplasthöggmynd hans,
einna líkust hitapoka, er hrópleg
andstæða súkkulaðiverka hans sem
gerð eru úr Nutella-hnetunúggat-
bráði. En það togast jafnframt á við
gegnsætt plexíverk, þar sem allt
gerist innan í höggmyndinni.
Enn önnur hlið á sérstæðri efnis-
tilfinningu Rentmeister birtist í röð
af ísskápum – whiteware, frá 2002 –
sem smurðir eru Penaten-barna-
kremi. Þetta eru tuttugu og einn ís-
skápur, sem raðað er í ferhyrning,
þrjá skápa á breidd og sjö á lengd.
Eitt andartak verður áhorfanda
hugsað til gifs- og viðarhúsgagna
kólumbísku listakonunnar Doris
Salcedo og málningarhúðaðra
skápa franska myndhöggvarans
Bertrand Lavier.
Kremuð Ísskáparöð Rentmeister
býr þó yfir eiginleikum sem ekki
verður líkt við neitt í verkum áð-
urnefndra listamanna. Hún er til
dæmis öldungis laus við allar hug-
myndlegar áherslur. Það er ekki
laust við að Rentmeister hafi tekist
að gæða þetta verk sitt áþekkum
efniseiginleikum og skópu hreinum
og beinum málverkum Bandaríkja-
mannsins Robert Ryman sína róm-
uðu sérstöðu. Nái menn ekki sýn-
ingu þessa hæfileikaríka mynd-
höggvara í Hamburger Bahnhof
áður en henni lýkur geta þeir
kynnst verkum hans – meðal ann-
ars Ísskáparöðinni frábæru – í
Amsterdam, hjá Ellen de Bruijne
Projects, við Rozengracht. Sú sýn-
ing hefst 14. september næstkom-
andi.
Efniskenndin blífur
MYNDLIST
Hamburger Bahnhof, Berlín
Til 8. september. Opið þriðjudaga til
föstudaga frá kl. 10–18, en fimmtudaga
til kl. 22; og laugardaga og sunnudaga
frá kl. 11–18.
HÖGGMYNDIR
THOMAS RENTMEISTER
Halldór Björn Runólfsson
Ónefnt, úr polyester, frá 2000. Verkið er 79 x 242 x 127 cm.