Morgunblaðið - 05.09.2002, Blaðsíða 34

UMRÆÐAN
34 FIMMTUDAGUR 5. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
SENN líður að lok-
um ríkjaráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna
um sjálfbæra þróun. Í
Jóhannesarborg hefur
hugtakið sjálfbær
þróun verið á vörum
tugþúsunda fulltrúa
frá 190 þjóðum síð-
ustu daga. Hugtakið
er skilgreint strax á
annarri síðu í fram-
kvæmdaáætlun þeirri
sem liggur fyrir
þinginu og þjóðarleið-
togar undirrita vænt-
anlega á næstu dög-
um. Skilgreiningin er
skýr: Sjálfbær þróun
er samþætting þriggja þátta, efna-
hagsþróunar, félagslegrar þróunar
og náttúruverndar, eða eins og
stendur í framkvæmdaáætluninni:
„ – economic development, social
development and environmental
protection“. Hér hefur þessi skil-
greining ekki vafist fyrir neinum.
Efnahagsþróun
Á heimsþinginu í Jóhannesar-
borg fékk ég í hendur stefnu ís-
lenskra stjórnvalda um sjálfbæra
þróun frá 2002–2020. Það er ekki
laust við að maður hrökkvi í kút
við lestur á skilgreiningu þeirra á
hugtakinu. Þar er sjálfbær þróun
skilgreind sem samþætting efna-
hagsvaxtar, félagslegrar velferðar
og náttúruverndar eða eins og
stendur í íslensku skýrslunni:
„economic growth, social welfare
and environmental protection“.
Hér er á ferðinni greinilegur
áherslumunur, en hann þarf þó
ekki að koma neinum á óvart sem
fylgst hefur með stefnu ríkis-
stjórnarinnar í orkumálum og um-
hverfisvernd síðustu ár.
Afleiðing
Margt hefur verið sett hér fram
um sjálfbæra þróun í töluðu og rit-
uðu máli en hvergi hefur verið
lögð slík einhliða áhersla á „efna-
hagsvöxt“ sem hluta af hugtakinu.
Þvert á móti hefur ítrekað komið
fram að varast beri að taka efna-
hagslega þáttinn fram yfir fé-
lagslegu og umhverf-
islegu þættina. Sú
tilhneiging hefur ver-
ið eitt af vandamálun-
um við að koma sjálf-
bærri þróun í
framkvæmd og í
mörgum tilfellum
valdið stórskaða. Má
þar t.d. vitna í orð
Mikhails Gorbachevs
þar sem hann segir í
The Guardian í ágúst
2002: „Sem leiðtogi
þjóðar minnar sá ég
frá fyrstu hendi hvaða
áhrif það hefur þegar
langtímaumhverfisá-
hrif eru sett til hliðar
fyrir skjótfenginn pólitískan eða
efnahagslegan ávinning. Sovétrík-
in þurftu að taka afleiðingunum af
verstu umhverfisslysum í heimi,
sem voru bein afleiðing af rangri
ákvarðanatöku …“
Sovétstefna?
Spyrja má hvort íslensk stjórn-
völd séu ekki að falla í svipaða
gryfju og Sovétríkin með sinni
heimatilbúnu skilgreiningu á sjálf-
bærri þróun. Hver atlagan af ann-
arri hefur verið gerð að helstu
náttúruperlum landsins þar sem
illa ígrunduð og vafasöm efnahags-
sjónarmið eru tekin fram yfir óum-
deilanleg náttúruverndargildi.
Nægir þar að nefna Eyjabakka-
svæðið, sem tókst að bjarga á ell-
eftu stundu, og Kárahnjúkavirkj-
un, sem þegar hefur verið
samþykkt, þótt viðurkennt sé að
hún valdi gífurlegum og óaftur-
kræfum umhverfisáhrifum. Nú síð-
ast beinist atlagan að Þjórsárver-
um, sem eru á friðlýstu svæði og
njóta verndar samkvæmt RAMS-
AR-sáttmálanum og samningnum
um líffræðilega fjölbreytni sem Ís-
lendingar hafa staðfest. Ef heldur
sem horfir verður þess ekki langt
að bíða að réttlætanlegt þyki að
fórna Gullfossi á altari efnahags-
vaxtar.
Náttúran
Ljóst er að núverandi stjórnvöld
ætla ekki að staldra við í herferð
sinni gegn náttúru Íslands. Að
mínu mati er nú svo komið að það
eina sem bjargað getur Íslandi frá
áframhaldandi náttúruspjöllum er
einbeittur vilji þjóðarinnar. Mót-
mæli fólkið í landinu ekki kröft-
uglega er hætta á að þess verði
ekki langt að bíða að umræðan um
náttúruvernd verði marklaus. Það
má til sanns vegar færa að með
umskiptum umhverfisráðherra á
niðurstöðu Skipulagsstofnunar um
mat á umhverfisáhrifum Kára-
hnjúkavirkjunar hafi stjórnvöld
sett viðmið sem réttlætt geta allar
framkvæmdir ef þau sjá í þeim
efnahagslegan ávinning. Það er
sárgrætilegt að horfa á ráðamenn
misnota lýðræðislegt vald sitt með
slíkum hætti. Ég vil skora á ís-
lensku þjóðina að rísa upp og mót-
mæla virkjana- og stóriðjustefn-
unni, þar sem nú síðast er ráðist
inn á friðlýst svæði Þjórsárvera.
Einhvers staðar hljóta mörkin að
vera.
Ráðherrar
Hér í Jóhannesarborg hafa
margir unnið gott starf og lagt sitt
að mörkum við að leysa umhverf-
isvanda heimsins. Í því felst hins
vegar mótsögn að ráðherrar sem
standa fyrir hernaðinum gegn ís-
lenskri náttúru í skjóli efnahags-
legs ávinnings skuli mæta hér til
að skrifa undir yfirlýsingar og
áætlanir um sjálfbæra þróun, sem
eru í mikilli mótsögn við gerðir
þeirra heima fyrir.
Framtíðin í þínum höndum
Ólöf Guðný
Valdimarsdóttir
Umhverfi
Hver atlagan af annarri,
segir Ólöf Guðný Valdi-
marsdóttir, hefur verið
gerð að helstu nátt-
úruperlum landsins.
Höfundur er formaður
Landverndar.
ÞAÐ hefur verið
ánægjulegt að vera í
Samfylkingunni og
taka þátt í uppbygging-
arstarfi á vinstrivæng
íslenskara stjórnmála.
Ekki veitir nú af að
eiga öflugan flokk til
mótvægis við frjáls-
hyggjuflokkana tvo
sem eru um þessar
mundir að selja og selja
og einkavæða og einka-
væða.
Það er ekki langt síð-
an Samfylkingin var
stofnuð, en andstæð-
ingar hennar hafa gert
allt til að gera sem
minnst úr henni. Samfylkingin fékk
17 þingmenn í sínum fyrstu alþing-
iskosningum og var kynjaskiptingin
á þingflokknum þannig að við eigum
nú 9 konur á þingi og 8 karla. Við
getum verið ánægð með þetta og
stefnum hærra.
Fremstur meðal jafningja
Síðasta skoðanakönnun sem nú
birtist og var gerð af Gallup mælir
okkur í 26% og er það þriðji mán-
uðurinn í röð sem Samfylkingin hlýt-
ur það fylgi og er samkvæmt þessu
næststærsti flokkur landsins. Sam-
fylkingin er orðin traustur og ábyrg-
ur flokkur, sem fólk treystir fyrir
stjórn landsins. Það er greinilegt.
Frá síðustu kosningum hefur fólk-
ið í Samfylkingunni verið að slípa sig
saman og hefur það gengið allvel.
Við kusum okkur formann sem hefur
líka staðið sig mjög vel, verið fremst-
ur meðal jafningja og enginn vafi er
á að helsta ástæðan fyrir umskiptum
flokksins er þraut-
seigja hans. Hann hef-
ur stýrt Samfylking-
unni í gegnum þá
pólitísku ósjóa, sem
hún hefur hefur lent í
og stappað stálinu í
flokkinn og félagana.
Við finnum í honum
mann, sem þekkir til
aðstæðna fólksins í
sveitum landsins, fólks-
ins í sjávarplássunum,
bæjunum og borginni.
Ég bendi líka á að
þegar flokkurinn var
stofnaður, í miklum
öldudal eftir erfiðasta
árið í sögu hreyfingar-
innar, voru ýmsir nefndir til sögunn-
ar sem formenn, þar á meðal Ingi-
björg Sólrún borgarstjóri. Það kom
að lokum í hlut Össurar. Aðrir en
hann og Tryggvi lögðu ekki í áhætt-
una því það var hreinlega ekki víst að
flokkurinn lifði erfiðleikana af sem
hann var þá í.
Skýr stefna
Nú er svo komið að Samfylkingin,
sem áður var gagnrýnd fyrir óljósa
stefnu, er með langskýrustu pólitík-
ina. Hér hafa orðið gífurlega mikil
umskipti og tel ég að þeir sem fara
með forystu í Samfylkingunni hafi
lyft grettistaki. Nú vilja þeir líka
vera með sem ekki lögðu mikið á sig
til að koma flokknum og formann-
inum til aðstoðar þegar Samfylking-
in var að mælast í 11–14%. Þeir sem
stóðu á hliðarlínunni vilja ólmir kom-
ast í liðið. Menn flykkjast í framboð
fyrir Samfylkinguna um þessar
mundir. Þetta er mjög ánægjuleg
þróun og sýnir hversu vel okkur hef-
ur miðað.
Sáðkornin, sem flokkurinn hefur
sáð á síðustu misserum, hafa spírað,
skotið frjóöngum, og eru tekin að
vaxa upp úr moldinni. Fólkið í land-
inu er ánægt með uppskeruna. Það
er ánægt með okkur.
Össur og Ingibjörg
Ég álít Össur Skarphéðinsson
einn seigasta stjórnmálamann lands-
ins. Sóknarfærin sem Samfylkingin
á birtast í könnun Kremlar.is sem
sýnir að kæmi Ingibjörg borgar-
stjóri til liðs við forystusveitina gæti
fylgi Samfylkingarinnar farið úr 26%
í 34%. Þetta eru líka mjög góðar
fréttir. Forystusveit, þar sem Össur
og Ingibjörg Sólrún færu fremst í
hópi jafningja, væri líkleg til að ná
mjög góðum árangri. Þau hafa líka
unnið vel saman frá dögum stúd-
entapólitíkurinnar. En stjórnmálin
eru þess eðlis að þau þola ekki bið og
óvissu. Það gæti skaðað flokkinn ef
skapaðar væru væntingar, sem ekki
ganga eftir. Skýrar línur eru jafn
mikilvægar í landsmálunum og í
borginni. Það veit ég að borgarstjóri
skilur.
Styrkur Samfylkingarinnar
Karl V.
Matthíasson
Stjórnmál
Stjórnmálin eru þess
eðlis, segir Karl V.
Matthíasson, að þau
þola ekki bið og óvissu.
Höfundur er alþingismaður.
ALKUNN er sagan
um manninn, sem var
kallaður þjófur, eftir að
stolið var frá honum.
Hún kemur í hugann,
þegar litið er til þess,
hvernig Alfreð Þor-
steinsson, borgar-
fulltrúi R-listans og
stjórnarformaður
Orkuveitu Reykjavíkur
(OR), kýs að fjalla um
mig og nýjar höfuð-
stöðvar fyrir OR.
Dæmi um það birtist í
Morgunblaðinu 4. sept-
ember.
Í fyrsta lagi kvartar
Alfreð undan því, að
fjölmiðlar hafi ekki fjallað nægilega
mikið um úrslit borgarstjórnarkosn-
inganna í vor með tilliti til Sjálfstæð-
isflokksins. Spurning er, hvort nægi-
lega mikið hafi verið fjallað um þá
staðreynd, að aðeins munaði örfáum
atkvæðum, að Alfreð nyti stuðnings
til framboðs innan eigin flokks og
ekki var strikað oftar yfir nokkurt
nafn á kjördag en hans.
Í öðru lagi leggur Alfreð endur-
reisn Þjóðminjasafnsins að jöfnu við
þá ákvörðun að reisa OR höfuðstöðv-
ar. Er það fráleitt. Ekki er ágrein-
ingur um nauðsyn þess að endur-
reisa Þjóðminjasafnið. Leysa hefði
mátt húsnæðismál OR án þessara
dýru stórframkvæmda.
Þegar Alfreð nefnir fjárhæðir og
ár vegna framkvæmda við Þjóð-
minjasafnið, birtir hann tölur, sem
ég þekki ekki. Upphaf endurreisnar
Þjóðminjasafns má rekja til áramóta
1990–1991. Ef litið er á heildarfjár-
hag þessa verkefnis, kostnað fram á
síðasta vor og áætlaðan kostnað til
loka þess, þ.m.t. frágang lóðar, hönn-
un sýningar og gerð ytra byrðis sýn-
ingarinnar og búnaðarkaup vegna
þess, auk kostnaðar safnsins vegna
flutnings og framkvæmda í Vestur-
vör í Kópavogi, þar sem hinar nýju,
traustu geymslur safnsins eru, og að
Lyngási í Garðabæ, þar sem skrif-
stofur safnsins eru tímabundið,
ásamt framkvæmdakostnaði, sem til
féll við safnhúsið, áður en endur-
bygging þess hófst, var áætlaður
heildarkostnaður 1.287 milljónir
króna sl. vor. Heildarkostnaður við
endurbyggingu safnhússins við Suð-
urgötu var í vor áætlaður 890 millj-
ónir króna, en í frumáætlun bygg-
inganefndar Þjóðminjasafns Íslands
frá júní 1990 um endurbætur á húsi
safnsins var gert ráð fyrir að kostn-
aður næmi 675 milljónum króna.
Hvaðan Alfreð hefur upplýsingar um
að kostnaður við endurbyggingu
safnhússins fari yfir 1400 milljónir
kemur ekki fram í grein hans. Þá er í
raun ómarktækt að bera áætlunina
frá 1990 saman við það, sem nú er
verið að gera eða hefur verið gert í
þágu safnsins.
Í þriðja lagi gerir Alfreð því skóna,
að ég megi ekki gagnrýna áform um
líkamsræktarstöð í höfuðstöðvum
OR vegna þess að í sömu byggingu
og hýsir menntamálaráðuneytið séu
sturtur og gufubað fyrir starfsmenn
stjórnarráðsins. Má draga þá álykt-
un af orðum hans, að ég hafi tekið
ákvörðun um þessa aðstöðu í þessari
stjórnarráðsbyggingu, vegna þess
að ég vann í húsinu sem mennta-
málaráðherra. Ég hafði einfaldlega
engin afskipti af þess-
um kjallaraherbergj-
um, þau voru í húsinu,
þegar ég kom þar til
starfa og eru undir
forsjá umsýslumanna
fasteigna ríkisins.
Í fjórða lagi segist
Alfreð tilbúinn að hitta
mig í umræðuþáttum,
hvar og hvenær sem er,
en ég hafi ekki verið á
lausu fyrir Rás 2, þegar
honum hentaði. Enn
veit ég ekki til hvers
Alfreð er að vísa. Haft
var samband við mig í
síðustu viku af Rás 2 og
ég beðinn að ræða við
Alfreð. Ég var að búa mig undir að
gera það en þá sagði þáttarstjórn-
andi mér, að Alfreð vildi ekki hitta
mig í umræðum. Eftir að grein Al-
freðs birtist í Morgunblaðinu varð
hún tilefni til þess, að Rás 2 hafði
samband við mig með tölvupósti og
skýrði ég bréfritara frá því, að ég
mundi svara Alfreð í Morgun-
blaðinu.
Eins og lesendur Morgunblaðsins
sjá, eiga þessi skrif í raun ekkert er-
indi í umræður um höfuðstöðvar OR,
frekar en ef ég færi að ræða störf Al-
freðs við sölu varnarliðseigna. Verið
er að þyrla upp ryki í stað þess að
ræða efni málsins.
Athyglisvert er, að Alfreð hefur
vaðið fyrir neðan sig, þegar hann
ræðir um kostnað við þetta mikla
mannvirki. Hann kemst þannig að
orði, að samkvæmt „síðustu áætlun“
sé kostnaður við OR-húsið 2.485
milljónir króna. Í orðunum felst, að
fleiri áætlanir komi, því að Alfreð
veit sem er, að ekki eru öll kurl enn
komin til grafar, til dæmis er ekki í
þessari áætlun gert ráð fyrir kostn-
aði við að leggja hita í bílastæði við
höfuðstöðvarnar.
Inn í heildardæmið vegna höfuð-
stöðvanna vantar einnig kostnað við
kaup á húsi fyrir framkvæmdasvið
OR undir verkstæði, skrifstofur og
vinnuflokka, það er 4⁄5 hluta af Rétt-
arhálsi 4 fyrir 395 milljónir króna, en
starfsmannaaðstaða í nýju höfuð-
stöðvunum á að nýtast fyrir þá, sem
vinna að Réttarhálsi 4. Ekki hefur
verið lokið við að innrétta húsnæðið
að Réttarhálsi 4 eða tengja húsin, en
kostnaður við þær framkvæmdir
hefur að sögn forstjóra OR einungis
verið gróflega áætlaður um 150
milljónir króna.
Séu þessar tölur, sem allar eru op-
inberar frá OR, lagðar saman kemur
í ljós, að kostnaður við nýjar höfuð-
stöðvar er að minnsta kosti kominn í
3.030 milljónir króna.
Alfreð og
dýru höfuð-
stöðvarnar
Björn
Bjarnason
Höfundur er alþingismaður og borg-
arfulltrúi og situr í stjórn Orkuveitu
Reykjavíkur.
Stjórnmál
Þyrlað er upp ryki, seg-
ir Björn Bjarnason, til
að fela meira en þriggja
milljarða króna kostnað
við höfuðstöðvar OR.
VERSLUNIN
Laugavegi 52, s. 562 4244.
Brúðhjón
A l l u r b o r ð b ú n a ð u r - G l æ s i l e g g j a f a v a r a - B r ú ð h j ó n a l i s t a r