Morgunblaðið - 05.09.2002, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 5. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
VIÐ reynum eftir bestugetu að gæta öryggisokkar án þess að kastafyrir róða helstu gildum
lýðræðis og mannlegra samskipta,
þau skipta okkur miklu. Verkefnið
er erfitt við aðstæðurnar sem við
búum við en við gerum okkar
besta,“ segir sendiherra Ísraels á
Íslandi, Liora Herzl. „Ísraelar eiga
ekkert sökótt við venjulega Palest-
ínumenn, það eru hermdarverka-
mennirnir sem við berjumst gegn.
Báðar þjóðirnar eru fórnarlömb í
þessum átökum.“
Sendiherrann, sem hefur aðsetur
í Ósló, er í heimsókn hér á landi en
Herzl tók við embætti í ársbyrjun.
Mikla athygli og gagnrýni hefur
vakið undanfarna daga að Ísr-
aelsher hefur nú með fulltingi
hæstaréttar landsins rekið tvö
systkin látins hryðjuverkamanns af
Vesturbakkanum í tveggja ára út-
legð á Gaza vegna þess að þau veittu
manninum aðstoð við hermdarverk-
in meðal annars við að útbúa
sprengjur fyrir sjálfsmorðingja.
Herzl er spurð hvort verjandi sé að
beita slíkri refsingu og hvort Ísrael-
ar hafi yfirleitt lögsögu á hernumdu
svæðunum.
„Við segjum að fólkið hafi verið
flutt af staðnum á annan og þetta er
liður í baráttu gegn sjálfsmorðs-
sveitunum,“ svarar hún. „Liðsmenn
þeirra hafa aðeins eitt markmið: að
drepa óbreytta borgara. Stjórn okk-
ar stendur andspænis því verkefni
að auka öryggi borgaranna.
Við vitum að það er nær útilokað
að stöðva sjálfsmorðingjana þegar
þeir eru búnir að spenna sprengju-
beltið um mittið og á leið til Ísraels
til að sprengja sig þar. Annaðhvort
þurfum við að finna verkstæðin þar
sem þeir fá búnaðinn eða fólkið
sjálft sem stendur fyrir þessu. Og
einnig er hægt að hræða almenning,
fá hann til að hætta að hjálpa
sprengjumönnunum.
Mannréttindi að fá að lifa
Málin sem þú nefndir eru þrjú,
tveir Palestínumenn voru fluttir til
Gaza en hæstiréttur komst að þeirri
niðurstöðu að sá þriðji hefði brotið
svo lítið af sér að ekki bæri að refsa
honum með þessum hætti. Metið
var hve bein afskipti fólksins hefðu
verið þegar hermdarverkamennirn-
ir voru aðstoðaðir. Sannað þótti að
systkinin tvö hefðu fyllilega vitað
hvað sprengjumennirnir ætluðu sér
að gera. Sá þriðji rétti líka hjálp-
arhönd en rétturinn taldi að hann
hefði ekki vitandi vits stuðlað að
hryðjuverki. Dómararnir þurfa að
vega og meta tvennt, annars vegar
mannréttindi Palestínumannanna
og hins vegar öryggi gagnvart
hryðjuverkum. Niðurstaða okkar er
að rétturinn til að fá að lifa sé einnig
hluti af mannréttindum og ef til vill
undirstaða allra mannréttinda.
Og ákvæði í alþjóðalögum eru
skýr, framferði hryðjuverkamanna
telst til stríðsglæpa og brota gegn
mannkyninu.“
– Hvað með þá sem æsa til
hryðjuverka, verða þeir líka reknir
af heimilum sínum?
„Þetta er góð spurning. Hvers
konar hjálp fellur undir hugtakið að
aðstoða við hryðjuverk og hve mikil
þarf hún að vera? Ég er ekki hæsta-
réttardómari. En tvímenningarnir
hjálpuðu sjálfsmorðingjunum við að
fremja þessi verk. Ég held að rétt-
urinn njóti viðurkenningar sem
sjálfstæður aðili, eins og venjan er í
lýðræðislöndum og Palestínumenn
hafa oft áður látið hann úrskurða í
sínum málum og oft hafa þeir unnið.
Þeir vita að rétturinn er ekki undir
stjórn stjórnmálamanna og flokka. Í
þessum málum var niðurstaðan sú
að fullnægjandi vísbendingar væru
um raunverulega sekt. Hvert mál
fyrir sig er kannað.“
– Hvað gerið þið ef palestínskur
almenningur svarar með því að ögra
hernum, t.d. með því að þúsundir
manna fari að búa til sprengjubelti
fyrir opnum tjöldum, ætlið þið þá að
reka þúsundir manna burt?
„Ekkert af þessu mun gerast. Ég
held að þróunin verði allt önnur, við
höfum þegar séð dæmi, að vísu of fá,
um að Palestínumenn séu farnir að
líta svo á að intifada-uppreisnin hafi
verið mistök. Glæpir sjálfsmorð-
ingjanna gegn mannkyninu muni
ekki færa þjóðinni neitt. Gert var
ráð fyrir að ísraelskt samfélag væri
svo veikt að það myndi hrynja þeg-
ar sjálfsmorðssveitinar færu að
herja í borgum okkar en þeim sjálf-
um til furðu komust þeir að því að
samfélagið býr yfir miklum, innri
styrk. Og þegar okkur finnst að
sjálfri tilveru okkar sé ógnað erum
við fús að berjast. En meirihluti
Ísraela vill ekki aðeins stöðva
sjálfsmorðsárásirnar heldur einnig
að samskiptin við Palestínumenn
batni og friðarviðræður hefjist á ný.
En því miður fá hermdarverka-
menn of mikinn stuðning frá sam-
félagi sínu og þann stuðning verður
að stöðva. Og þeir fá líka stuðning
frá leiðtogum þjóðarinnar. Við höf-
um ekki enn séð neina umtalsverða
stefnubreytingu í þeim efnum frá
Arafat eða undir-
mönnum hans, þeir
reyna ekki að
stöðva hryðjuverk.
Reglur um hern-
að brotnar
Fylgt er
ákveðnum leik-
reglum í stríði en
hryðjuverkamenn hunsa þær allar.
Þeir eru ekki í einkennisbúningi
hermanna, starfa leynilega, koma
sér fyrir innan um óbreytta borg-
ara.“
– Ekki í einkennisbúningi, seg-
irðu. En ef þeir reyndu að stofna
her með öllum ytri einkennum
slíkra stofnana myndu Ísraelar þá
sætta sig við það?
„Ég átti við að lög um vopnuð
átök hafa yfirleitt verið samin með
það í huga að tveir herir berðust,
herir þar sem tiltölulega auðvelt er
að greina á milli deiluaðila. Við eig-
um í stríði. Annars vegar er her
sem allir sjá að er á staðnum, sjón-
varpsmenn taka myndir af liðs-
mönnum hans. Hins vegar eru
hermdarverkamenn, þeir lát
taka myndir af sér við að
vopnin, sprengjubúnaðinn og
Það eina sem almenningur
niðurstaðan: Sprengingar í
sjálfsmorðin, drápin á óbre
borgurum.“
– Palestínumenn segjast
hernumin þjóð. Hafa menn
teknu landi ekki oft barist me
um aðferðum en viðurkennda
lögum um stríðsrekstur,
skemmdarverkum og hryðju
um? Það gerðu menn í
heimsstyrjöld gegn Þjóðverju
„Palestínumenn eru ekk
numin þjóð, þeir eru núna
stjórn annarra. Deilt er um y
landsins þeirra, fyrir 1967
Jórdanir
Egyptar
Vesturbak
um og
Leysa þar
una um yfi
og eina
sem ekki g
er ofbeldi.
Þegar
ópumenn bera ástandið sam
hernám í heimsstyrjöldinni
kolranga samlíkingu að ræð
amska Jihad, Hamas og j
Arafat eru ekki eins og gyði
seinni heimsstyrjöld.“
– Palestínumenn segja að
vilji ræða við ykkur en fyrst
þið að draga herinn burt af sv
þeirra.
„Það er rétt, þeir segja þet
þeir vilja að herinn fari án þ
búið sé að leysa öryggisvand
in. Þeir vilja ekki gefa neina
ingu fyrir því að hætt verði á
á Ísrael. Engin ábyrg ríkis
gæti kvatt herinn heim án þ
búið sé að semja um slíkt og
um landamærin.“
Báðar
þjóðirnar
fórnar-
lömb
Sendiherra Ísraels, Liora Herzl, segi
samtali við Kristján Jónsson að liðsme
Palestínustjórnar séu farnir að gera
umbætur og draga úr spillingu. En þe
geri enn engar umtalsverðar tilraun
til að stöðva hryðjuverkamenn.
Morgunblaðið/Kristinn Ingva
Liora Herzl: „Hvort eigum við að trúa Arafat þegar hann segi
milljón „píslarvotta“ muni ráðast á Jerúsalem eða Arafat þe
hann harmar að sjálfsmorðingjar skuli hafa drepið Ísraela?“
’ Þeir vilja ekkigefa neina trygg-
ingu fyrir því að
hætt verði árás-
um á Ísrael. ‘
ENGIN STÆÐI
Það fer ekki framhjá neinum þeimsem ekur framhjá skólabygg-
ingum á höfuðborgarsvæðinu að
skólastarf er hafið á nýjan leik. Yf-
irfull bílastæði, bílar á gangstéttum
og umferðarhnútar að morgni dags
þegar nemendur og starfsmenn
mæta í skólann eru ótvíræð merki
þess að haustið er komið. Á mal-
arvöllunum fyrir neðan háskóla-
svæðið standa bílarnir þétt í röð eft-
ir röð.
Það er svo sem ekki nýtt vanda-
mál að bílastæði framhaldsskóla á
höfuðborgarsvæðinu séu þéttsetin.
Með hverju árinu virðist þetta
vandamál fara vaxandi eftir því sem
algengara verður að nemendur
koma akandi í skólann.
Þetta vandamál má líklega að
miklu leyti rekja til aukinnar vel-
megunar í samfélaginu. Þótt bíla-
eign framhaldsskólanema hafi ekki
verið almenn fyrir tuttugu til þrjátíu
árum er hún að verða það í dag.
Raunar er þetta vandamál ekki ein-
ungis bundið við skólabyggingar.
Oft virðist vegakerfi höfuðborgar-
svæðisins eiga erfitt með að anna
umferð þegar hún er hvað mest.
Það er engin einföld lausn til á
þessu vandamáli. Gjaldtaka á bíla-
stæðum við framhaldsskólana kem-
ur ekki í veg fyrir að bílum sé lagt
ólöglega á gangstéttum eða grasböl-
um. Líklegt er að gjaldtaka muni
auka á vandann á sumum stöðum í
stað þess að draga úr honum og að
fleiri nemendur muni sækja í bíla-
stæði við íbúðarhús og verslanir og
koma þannig í veg fyrir að íbúar og
þeir, sem eiga erindi í viðkomandi
verslanir, geti lagt bílum sínum.
Hugsanlega má leysa hluta vand-
ans með bættum almenningssam-
göngum. Reynslan sýnir hins vegar
að margir munu eftir sem áður kjósa
að ferðast um á einkabílnum.
Varla verður því hjá því komist að
gera auknar kröfur um fjölda bíla-
stæða við skólabyggingar og þjón-
ustustofnanir. Ef til vill er skynsam-
legasta lausnin sú að fjölga bíla-
stæðahúsum í stað þess að láta
bílastæðin breiða úr sér endalaust
út um borgarlandið. Það gæti eflaust
létt á vandanum víða, s.s. við Há-
skóla Íslands. Þannig hyggst Versl-
unarskólinn reisa bílastæðahús sam-
hliða því að þriðja skólabyggingin
verður reist á skólalóðinni. Þegar
upp er staðið blasir hins vegar við að
aldrei verður hægt að tryggja að all-
ir geti lagt við dyr stofnana og fyrir-
tækja. Við Íslendingar verðum því
líklega að venja okkur á það í aukn-
um mæli að þurfa að ganga örlítinn
spöl til að komast á leiðarenda.
UNGLINGAR OG FÍKNIEFNI
Áundanförnum árum hefur ver-ið lagt í fyrirferðarmiklarherferðir gegn neyslu ólög-
legra eiturlyfja og hefur þeim eink-
um verið beint til unglinga. Þrátt fyr-
ir þetta er því nú haldið fram að áhugi
unglinga á fíkniefnum hafi aldrei ver-
ið meiri en um þessar mundir. Í frétt
í Morgunblaðinu í gær er greint frá
því að á heimasíðu samtakanna SÁÁ
komi fram að áhugi unglinga birtist í
jákvæðum viðhorfum þeirra gagn-
vart neyslunni auk þess sem framboð
á fíkniefnum hafi vaxið stöðugt og úr-
valið orðið fjölskrúðugra: „Þegar
þetta tvennt fer saman, aukið fram-
boð og aukinn áhugi unglinga á vímu-
efnum, láta afleiðingarnar ekki á sér
standa. Vímuefnaneysla unglinga
hefur aldrei verið meiri og aldrei hafa
jafnmargir unglingar komið til með-
ferðar vegna vímuefnavanda.“
Þórarinn Tyrfingsson, yfirlæknir á
Vogi, segir í samtali við Morgunblað-
ið í dag að áhugi unglinga á fíkniefn-
um hafi verið að aukast jafnt og þétt
á undanförnum árum og sú þróun sé í
takt við það, sem sé að gerast víða um
heim.
„Við erum þátttakendur í alþjóð-
legri þróun sem hefur stefnt í eina átt
alveg frá Bítlaárunum, þ.e. að vímu-
efnaneysla hefur aukist,“ segir Þór-
arinn. „Það verður ekkert lát á því.
Hvað varðar okkar varnir má segja
að áhrif nýlegra átaka, sem gerð voru
hjá ríkisstjórn og sveitarfélögum og
er nú lokið, hafi verið á báða vegu.
Stofnanir og frjáls félagasamtök í
landinu sem fyrir voru og sinna for-
vörnum eru, að því er mér virðist,
veikari eftir þessi átök en þau voru
fyrir.“
Hvað sem því líður virðist ljóst að
þau átök, sem gripið hefur verið til,
hafa ekki skilað árangri þrátt fyrir
stór orð í upphafi.
Eiturlyf eru eitt alvarlegasta
vandamál íslensks samfélags. Það er
mikil ógæfa að ánetjast fíkniefnum
og getur kostað lífið. Ekki er nóg
með að fíkniefnaneysla hefur verið
að aukast, heldur hefur aukin harka
færst í fíkniefnaviðskipti eins og iðu-
lega hefur komið fram í fréttum.
Ekki er langt síðan Morgunblaðið
birti frásagnir af því að menn væru
beinlínis pyntaðir þegar verið væri
að rukka fíkniefnaskuldir. Þrælar
fíkniefnanna skemma ekki aðeins
sjálfa sig, þeir leggja fjöskyldur sín-
ar í rúst og leiðast oft út á glæpa-
brautina.
Áhugi á eiturlyfjum verður ekki til
í tómarúmi. Áhrif úr dægurmenn-
ingu samtímans eiga þar einhvern
hlut að máli, en unglingar komast
heldur ekki yfir eiturlyf nema hafa
aðgang að þeim og það er skelfilegt
til þess að hugsa að þeir, sem hagn-
ast á að flytja inn eiturlyf, skuli eiga
greiða leið að æsku landsins. Það er
erfitt að sjá hvernig það má vera að
viðhorf unglinga til eiturlyfja geti
verið jákvæð eftir þann linnulitla
áróður, sem dunið hefur á þeim um
skaðsemi eiturlyfja undanfarið, og sú
spurning vaknar hvort eitthvað hafi
farið úrskeiðis. Það ætti ekki að vera
mikill vandi að sýna fram á það hví-
líkur bölvaldur eiturlyf geta verið.
Málflutningurinn verður að vera í
samræmi við raunveruleikann þann-
ig að hann stangist ekki á við það,
sem unglingarnir hafa fyrir augun-
um, og þeir geti sett það í samhengi
við eigin reynslu. Forvarnarstarf
gegn eiturlyfjum verður ekki unnið í
skorpuvinnu. Því verkefni lýkur
aldrei og það þolir enga bið.