Morgunblaðið - 26.09.2002, Page 29

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. SEPTEMBER 2002 29
Þar væru
og búast
ma tæki að
ál.
u Kol-
baks
ögsögunn-
ákváðu ís-
rímsey og
narpunkta
Íslands og
m viðmið-
n miðlínu
a. Dönsk
við þessa
nlands og
iðlínurnar
danna án
Þar með
væði, ann-
og Græn-
stærð, og
Færeyja,
afði legið í
upp á ný
skip hófu
svæðinu
lfarið hóf-
aviðræður
ds annars
reyja hins
mkomulag
s milli Ís-
lands og Grænlands. Í samkomulag-
inu, sem tók bæði til afmörkunar
efnahagslögsögu og landgrunns,
fólst viðurkenning á fullum áhrifum
Grímseyjar við afmörkunina, en um-
deilt hafsvæði vegna Kolbeinseyjar
skiptist þannig að Ísland fékk 30% í
sinn hlut og Grænland 70%. Fjöl-
margir þættir höfðu áhrif á niður-
stöðuna, en ljóst er að ör minnkun
Kolbeinseyjar hvatti mjög til lausn-
ar málsins af Íslands hálfu. Sam-
komulagið var fært í formlegan bún-
ing með samningi sem undirritaður
var í nóvember 1997 og nær hann til
allrar miðlínunnar milli Íslands og
Grænlands. Þar sem aðstæður á haf-
svæðinu milli Íslands og Færeyja
eru á margan hátt frábrugðnar að-
stæðum á hafsvæðinu milli Íslands
og Grænlands var tekið fram í samn-
ingnum að hann hefði ekki fordæm-
isgildi að því er varðar afmörkun
hafsvæðisins á mörkum Íslands og
Færeyjum.
Olíuhagsmunir Færeyinga
töfðu viðræðurnar
Af Íslands hálfu var þess freistað
að ná jafnframt samkomulagi um af-
mörkun hafsvæðisins milli Íslands
og Færeyja. Í ljós kom hins vegar að
Færeyingar voru ekki reiðubúnir að
ganga til raunhæfra samninga á
þessum tíma af ótta við hugsanleg
fordæmisáhrif á deilu þeirra við
Breta um afmörkun hafsvæðisins
milli landanna þar sem miklir olíu-
hagsmunir kynnu að vera í húfi. Eft-
ir að Færeyjar og Bretland náðu
samkomulagi í deilumáli sínu vorið
1999 hófust samningaviðræður milli
Íslands og Færeyja að nýju og hafa
þær staðið síðan með hléum. Tómas
H. Heiðar, þjóðréttarfræðingur í ut-
anríkisráðuneytinu, hefur farið fyrir
íslensku samninganefndinni en Árni
Olafsson í danska utanríkisráðu-
neytinu fyrir færeysku samninga-
nefndinni.
Samkvæmt mati Hafrannsókna-
stofnunarinnar eru fiskveiðihags-
munir Íslendinga á umdeilda svæð-
inu milli Íslands og Færeyja ekki
miklir. Orkustofnun hefur staðfest
að ekkert bendi til þess að auðlindir
sé að finna á landgrunni svæðisins.
gslögsögu landanna
ýting á
du svæði
tian Vang
omulag
 
 

  


  !" #


(
 

/

 
#
&
++ 0 +,,-
1# 
#
 2 +,3+
IBJ %F

   ?
<
KBJ %F

   F : <
@BJ %F

   ?
<
,  

>
<
@BJ %F

   F : <
,  

>
<
 









 
egol@mbl.is
JOSEPH Gleeson, aðstoð-arprófessor við heila- ogtaugadeild við University ofCalifornia í San Diego í
Bandaríkjunum, er staddur hér á
landi um þessar mundir í þeim til-
gangi meðal annars að rannsaka
börn sem talið er að séu með sjald-
gæfa heila- og taugasjúkdóma en
hafa ekki fengið nánari greiningu.
Þá mun Gleeson ræða við ís-
lenska sérfræðinga í heila- og
taugasjúkdómum auk þess sem
hann heldur fyrirlestur í Háskól-
anum í Reykjavík kl. 20 í kvöld um
heila- og taugasjúkdóma sem ætl-
aður er aðstandendum barna með
slíka sjúkdóma.
Fyrir rúmu ári fór Sigríður
Hrafnkelsdóttir, einstæð tveggja
barna móðir sem á dreng sem
greinst hefur með sjaldgæfan heil-
agalla, á fjölskylduráðstefnu í
Bandaríkjunum hjá bandarískum
samtökum foreldra barna með
sjaldgæfa heilagalla. Þar komst hún
í kynni við Dr. Gleeson sem sýndi
strax mikinn áhuga á að koma hing-
að til lands til að afla upplýsinga um
heilagalla í börnum á Íslandi. Glee-
son er hingað kominn fyrir til-
stuðlan íslenskra sérfræðinga í
heila- og taugasjúkdómum barna,
Íslenskrar erfðagreiningar og Ein-
stakra barna, félags til stuðnings
börnum með sjaldgæfa og alvarlega
sjúkdóma. Þess má geta að sex ára
gamall sonur Sigríðar, Hrafnkell, er
eina barnið hér á landi sem greinst
hefur með svokallað polymicro-
gyria- afbrigði af sléttheila sem er
mjög sjaldgæfur heilagalli og veld-
ur alvarlegri fötlun. Hrafnkell er í
hjólastól og getur sig lítið hreyft og
þarfnast stöðugrar umönnunar
móður sinnar og annarra.
Hafa fundið gen sem valda
ýmsum göllum í heila
Að sögn Dr. Joseph Gleeson, sem
starfar með hópi sérfræðinga sem
fæst við rannsóknir á sjaldgæfum
heilagöllum, er hópurinn þegar
kominn áleiðis í vinnu við að greina
ólíkar tegundir gallans.
Að hans sögn hefur þegar tekist
að finna hin ýmsu gen sem valda
ýmsum göllum í heila og vonast
hann til að hugsanlega megi finna
gen hér á landi sem orsaka heila-
galla í fóstrum. Bendir hann á að
sökum fámennis og einsleitni í
genasamsetningu hér á landi sé leit
að tilteknum genum auðveldari en
annars staðar og vonast hann til að
geta borið saman gögn héðan við
gögn sem tekist hefur að afla í
Bandaríkjunum.
Gleeson lauk læknisfræðisnámi
frá Háskólanum í Chicago og lagði
stund á barna- og taugalækningar
við Harvard-læknaháskólann. Hann
segist fljótlega hafa orðið þess að
áskynja að lítið var vitað um heila-
galla í börnum sem auk þess deyja
mjög ung að árum. Hann ákvað að
snúa sér að rannsóknum og reyna
að grafast fyrir um orsakir heila-
galla. Í fjögur ár starfaði hann á
rannsóknarstofu í Harvard-háskóla
áður en hann flutti sig yfir á rann-
sóknarstofu við Háskólann í Kali-
forníu þar sem hann starfar nú.
Að sögn Gleeson gengur vinna
hans út á að finna fjölskyldur þar
sem heilagalli hefur komið upp.
Venjulega eru slík tilfelli greind
með aðstoð MRI-heilaskanna. Afla
þarf DNA-sýna frá aðstandendum
sem koma að notum við nákvæmari
greiningu á heilagalla.
„Það er margir ólíkir heilagallar
sem börn geta fengið. Við þurfum
að komast að raun um hvaða galla
viðkomandi barn er með því það er
mikilvægt í tengslum við ráðgjöf,
rétta greiningu og meðferðar-
úrræði.“
Rannsóknarhópuinn sem Gleeson
starfar með rannsakar nú náið fimm
tegundir heilagalla þar sem alls
staðar koma við sögu flogaveiki og
þroskaheftun. Börn með heilagalla
hafa öll samskonar ytri sjúkdóms-
einkenni. Með nákvæmri mynda-
töku af heila má hins vegar greina
ólíkar tegundir af göllum. Eitt ein-
kennanna er að í heila barna með
heilagalla skortir misfellur sem
finna má hjá heilbrigðum börnum
og er yfirborðið þar af leiðandi slétt-
ara.
Að sögn Gleeson munu frekari
rannsóknir á heilagöllum á næstu
árum leiða í ljós hvort hægt verði að
greina orsakir gallans og hugsan-
lega þróa meðferðarúrræði á síðari
stigum með aðstoð lyfja. Vonir
standa til að með lyfjum verði unnt
að hafa áhrif á vöxt taugafrumna í
börnum sem hafa greinst með sjúk-
dóminn og bæta þannig lífsgæði
þeirra. Hann segir að aldrei verði
hægt að komast fyrir sjúkdóminn
þar sem hann komi upp strax á
fyrsta þriðjungi meðgöngunnar.
Hugsanlega verði þó hægt að þróa
aðferð til að greina hann strax á
meðgöngu.
Þess má geta að tvö prósent
mannkyns eru flogaveik og þrjú til
fimm prósent eru þroskaheft.
Í samstarf við Íslenska
erfðagreiningu
Sem fyrr segir mun Gleeson hitta
18 börn hér á landi sem talið er að
hafi heila- eða taugasjúkdóma og er
ætlunin að þau fái nánari sjúkdóms-
greiningu. Upplýsinga um þessi
börn var aflað af Pétri Lúðvíkssyni,
sérfræðingi í heila- og taugasjúk-
dómum barna hjá Landspítala–
háskólasjúkrahúsi, og Stefáni
Hreiðarssyni, yfirlækni á Grein-
ingar- og ráðgjafarstöð ríkisins,
sem þeir unnu upp úr MRI-
myndatökum sem teknar hafa verið
af börnum hér á landi frá því
snemma á níunda áratugnum.
Þá vonast Gleeson til þess að
finna samskonar tilfelli sjúkdóms-
ins og greinst hefur hjá Hrafnkatli,
syni Sigríðar.
„Ég mun einnig reyna að fá ís-
lenskar fjölskyldur til að taka þátt í
því verkefni sem við erum að vinna
að í tengslum við leit á genum sem
hugsanlega orsaka sjúkdóminn og
nota gögn sem Íslensk erfðagrein-
ing býr yfir og bera saman við okk-
ar eigin gögn,“ segir hann.
Að sögn Sigríðar hafa ýmsir að-
ilar lagt hönd á plóginn til að gera
heimsókn Gleeson hingað til lands
mögulega og má þar nefna að heil-
brigðis- og tryggingamálaráðu-
neytið styrkti félagið Einstök börn
við að fá Gleeson hingað til lands.
Þá styrktu bandarísk samtök að-
standenda barna með sléttheila
komu Gleeson hingað til lands. Þá
leggur Háskólinn í Reykjavík mál-
efninu lið með því að lána fundar-
aðstöðu undir fyrirlesturinn sem
haldinn er í kvöld.
Bandarískur sérfræðingur í heila- og taugasjúkdómum barna staddur á Íslandi
Leitar að gen-
um hér á landi
sem orsaka
heilagalla
Morgunblaðið/Kristinn.
Dr. Joseph Gleeson mun í ferð sinni hitta 18 börn hér á landi sem talið
er að séu með sjaldgæfa heila- eða taugasjúkdóma.
BEINN innflutningur á lambakjöti
frá Íslandi til Færeyja er hafinn á
ný, en vegna samnings um dýra-
heilbrigði milli Evrópusambands-
ins og Færeyinga á síðasta ári
neyddust útflytjendur lambakjöts
til að flytja kjötið til Færeyja í
gegn um Danmörku. Samkomulag
hefur nú tekist um að hollenskt fyr-
irtæki, sem sér um landamæraeft-
irlit, taki að sér heilbrigðiseftirlit
með innflutningnum. Færeyingar
hafa hins vegar óskað eftir að regl-
ur um innflutning á færeyskum
landbúnaðarvörum til Íslands verði
rýmkaðar.
Samningur Færeyja og ESB um
dýraheilbrigði, sem tók gildi 1.
febrúar á síðasta ári, hafði í för
með sér umtalsvert óhagræði og
kostnað fyrir þá sem flytja út
lambakjöt til Færeyja. Færeyingar
hafa verið stærstu kaupendur
lambakjöts frá Íslandi, en þeir
keyptu 384 tonn af kjöti í fyrra fyr-
ir 132 milljónir króna.
Sú lausn kom upp á fundum full-
trúa landanna að hollenskt fyrir-
tæki, sem nýlega tók í notkun
landamærastöð í Kollafirði, 17 km
norður af Þórshöfn, tæki að sér
skoðun á innfluttu lambakjöti frá
Íslandi, en meginverkefni stöðvar-
innar er að hafa eftirlit með fisk-
afurðum. Fyrir skömmu fóru tveir
gámar af lambakjöti frá Íslandi til
Færeyja og komu ekki upp nein
vandamál við innflutninginn.
Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra sagðist vera ánægður
með að það skyldi finnast farsæl
lausn á þessu máli. „Ég er mjög
þakklátur fyrir hvernig Færeying-
ar hafa brugðist við í þessu máli.“
Færeyingar óska eftir aukinni
fríverslun með búvörur
Í tengslum við lausn þessa máls
óskuðu færeysk stjórnvöld eftir því
að frelsi í viðskiptum þjóðanna yrði
aukið. Samkvæmt fríverslunar-
samningi Íslands og Færeyja hafa
Færeyingar einungis heimild til að
flytja inn vatn, gos og bjór án
nokkurra tolla. Ísland nýtur hins
vegar fullrar fríverslunar með allar
vörur nema 11 vörutegundir. Fær-
eyingar hafa óskað eftir viðræðum
sem hafi það að markmiði að auka
jafnræði milli samningsaðila.
Anfinn Kallsberg, lögmaður
Færeyja, sagði að íslenskt lamba-
kjöt væri eftirsótt í Færeyjum og
Færeyingar vildu auka viðskipti
milli landanna m.a. með landbún-
aðarvörur.
„Það er vilji til þess að auka
frjálsræði í viðskiptum milli land-
anna og það hefur orðið samkomu-
lag um að fela embættismönnum
landanna að fara yfir það mál,“
sagði Kallsberg.
Halldór sagði að óskir Færey-
inga sneru m.a. að auknu frjálsræði
í viðskiptum með landbúnaðarvör-
ur. „Þessar óskir eru til skoðunar í
landbúnaðarráðuneytinu. Ég tel
sjálfsagt að það sé sem mest frelsi í
viðskiptum milli Færeyja og Ís-
lands. Það gagnast báðum þjóðum.
Það sem við þurfum að hafa í huga í
því sambandi eru alþjóðlegar regl-
ur sem við erum bundnir af. En á
fundi okkar Kallsbergs í dag [í
gær] urðum við sammála um að
stefna að því að milli landanna
verði sem mest frelsi á öllum svið-
um,“ sagði Halldór.
Þurft hefur að flytja lambakjöt til Færeyja með millilendingu í Danmörku
Beinn innflutningur á
lambakjöti heimilaður á ný
Morgunblaðið/Ómar