Morgunblaðið - 13.10.2002, Side 21

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13. OKTÓBER 2002 21
Þjónustuhús
fyrir fullorðna
Heilsustofnun NLFÍ í Hveragerði hefur, í samvinnu við
byggingaverktaka, áhuga á að reisa allmörg þjónustu-
hús fyrir fullorðna á landi sínu við Heilsustofnun. Hús-
in verða 60 til 120 fermetrar að stærð, með eða án
bílskúrs. Eigendur húsanna munu eiga kost á alhliða
þjónustu frá Heilsustofnun, m.a. vöktun, sólahrings-
þjónustu lækna og hjúkrunarfólks, ræstingu, þvotti,
matarþjónustu og aðgangi að göngudeild; böðum,
nuddi og fleiru. Einnig er gert ráð fyrir að þeir eigi að-
gang að nýju baðhúsi, sem verður tekið í notkun á
næsta ári, en þar verða innilaugar, gufu- og leirböð,
nuddpottar og fleira. Einnig aðgang að útilaug.
Heilsustofnun NFLÍ vill með þessari auglýsingu kanna
áhuga fólks á þessum þjónustuhúsum. Nánari upp-
lýsingar veitir Anna Pálsdóttir, kynningarfulltrúi HNFLÍ,
í síma 483 0300. Netfang hennar er anna@hnlfi.is
Heilsustofnun NLFÍ.
Það skiptir ekki máli.
grenningarkremið
Silhouette
er alltaf lausnin
• Ertu með of stóra húð?
• Ertu með appelsínuhúð?
• Ertu með slappa húð eftir megrun eða meðgöngu?
...ferskir vindar í umhirðu húðar
Það eina sem þú þarft
að gera er að bera það
á þig.
Silhouette vinnur líka á
undirhöku, styrkir háls
og stinnir slappan
maga og upphandleggi.
www.forval.is
gera alls ekki.“ Jóhann bendir á
rannsókn sem birtist í norska lækna-
blaðinu fyrir skömmu þar sem fram
kemur að erlend síðdegisblöð seljast
vel þegar á forsíðu er að finna fréttir
úr heimi læknavísindanna. „Á for-
síðu VG fyrir nokkru ráðleggur yf-
irlæknir við Ríkisspítalann í Ósló
fólki að taka Dispril barnamagnýl
áður en farið er að sofa á sunnudags-
kvöldum til þess að þynna blóðið.
Þýðir það þá að við eigum að gera
einn sjöunda af lífi fólks, það er
mánudaga að hættulegum dögum.“
Eðlilegt er að mati Jóhanns, að
lyfjaiðnaðurinn komi skilaboðum að
á frjálsum markaði en ekki er þar
með sagt að læknisfræðin eigi að
taka við þeim skilaboðum mjög hrátt.
„Menn verða að líta í eigin barm og
skoða gögn með meiri nákvæmni. Ég
tel einnig mjög mikilvægt að fjöl-
miðlaheimurinn átti sig á hvernig
hann er notaður og almenningur átti
sig á hvernig eigi að túlka niðurstöð-
ur.“
Þegar 2+2 verða 40
Í fjölmiðlum og á faglegum fund-
um er oft skýrt frá því að ákveðið lyf
eða meðferð lækki dánartíðni um 30–
40% borið saman við viðmiðunarhóp.
„Þekkt dæmi er árangur af blóðfitu-
lækkandi lyfjameðferð, statín-lyfj-
um. Tölunar virka sannfærandi fyrir
lærða sem leikna en þær segja ekki
nema hluta sannleikans Margir
halda því fram að slíkar tölur, einar
og sér, séu blekkjandi og gefi til
kynna meiri árangur en raun ber
vitni. Hvernig getur almenningur til
dæmis áttað sig að því að meðferð
með lyfinu A sem lækkar dánartíðni
um 30% þýði það sama og að segja að
lífslíkur verði um 0,6% meiri. Mun-
urinn er sá að í fyrri nálguninni er
notuð svonefnd hlutfallsleg lækkun
áhættu en í þeirri síðarnefndu er
stuðst við raunverulega lækkun
áhættu.
Verið er að segja sama hlutinn en
með mismunandi aðferðum. Við
þetta bætist sú staðreynd að allar
rannsóknir eru gerðar á hópum og í
raun ekki hægt að yfirfæra þeir beint
yfir á þann sem kemur til læknis til
að leita ráða.“
Rannsóknir hafa sýnt að almenn-
ingur og fagfólk skilur sömu skilaboð
með mismunandi hætti eftir því
hvernig upplýsingarnar eru fram-
reiddar, að sögn Jóhanns. „Fólk vill í
meira mæli taka sjálfstæðar ákvarð-
anir og bera einhverja ábyrgð og þar
með áhættu á eigin lífi eða lífsstíl.
Meðferð við áhættu krefst oft vissrar
fyrirhafnar og því er eðlilegt að fólk
vilji vita hvað það fær fyrir sinn snúð.
Ræður þá miklu hversu alvarlegt
ástandið er sem verið er að glíma
við.“
Takmarkanir erfðafræðirannsókna
Flestir hafa áttað sig á takmörk-
unum erfðafræðirannsókna, að mati
Jóhanns, einkum fjárfestar. „Í huga
margra er gert ráð fyrir að vísinda-
menn í genarannsóknum finni bráð-
lega próf til að uppgötva flesta kvilla
og unnt verði að kanna hverjir eru í
mikilli áhættu fyrir tilteknum sjúk-
dómum. Þessar uppgötvanir muni
síðan bæta meðferð svo um munar.
Því miður er það svo að genetísk próf
hafa sömu vankanta og önnur lækn-
isfræðileg próf og gefa aðeins töl-
fræðilegar upplýsingar um líkur.
Þau gen sem skipta mestu máli í þró-
un sjúkdóma hafa enn ekki verið
uppgötvuð og þaðan af síður er vitað
um hlutverk þeirra. Litlar líkur eru
því á að niðurstöður genaprófa geti
með einhverri vissu sagt til um ár-
angur meðferðar. Þau hafa því lítið
klínískt gildi.“
Hvað gerir okkur hamingjusöm?
Því meiri áhersla sem lögð er á
fríska einstaklinga því meiri hætta er
á að hinir veiku komist ekki að í kerf-
inu, að mati Jóhanns. „Afleiðingarn-
ar verða þær að heilbrigðisþjónustan
stendur ekki undir væntingum sem
leiðir til vaxandi krafna um þjónustu
og með tímanum vaxandi óánægju
meðal almennings og fagfólks.
Umhverfi okkar er fullt af áróðri
um áhættur. Í stað þess að einblína á
þær væri æskilegra að horfa á hvað
það er sem gerir okkur hamingjusöm
og heilbrigð. Hætta er einnig á að
áhugi á genetískum úrlausnum beini
athyglinni um of frá nærtækari úr-
lausnum svo sem lífsstílsbreyting-
um. Hér hef ég til dæmis í huga
hvernig við þurfum að höndla vanda-
mál svo sem offitu, áfengisneyslu,
reykingar og umferðaslys svo eitt-
hvað sé nefnt.“
Óskandi væri að lýðræðisleg um-
ræða færi fram til að auðvelda for-
gangsröðun, til dæmis hvað varðar
heilsueflingu fyrir unglinga, að mati
Jóhanns. „Vegvísar segja okkur að of
margir unglingar komast ekki klakk-
laust í gegnum gelgjuskeið án þess
að nota geðlyf.
Kannski eru menn að vakna upp
við vondan draum þegar sýnt þykir
að opinber útgjöld til heilbrigðismála
geta ekki aukist endalaust. Við verð-
um að forgangsraða með því að vega
og meta kostnað miðað við ávinning.
Ljóst er þó að kerfið breytist ekki
svo glatt. Að baki liggja gríðarlegir
efnahagshagsmunir, en einnig
menningarlegir og háskólasamfé-
lagið hefur sína hagsmuni sem teng-
ist meðal annars vísindasjóðum.“
álitamál
hrma@mbl.is
alltaf á föstudögum