Morgunblaðið - 08.11.2002, Page 50

MINNINGAR
50 FÖSTUDAGUR 8. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Svava Bern-harðsdóttir
fæddist á Kirkjubóli
í Valþjófsdal í Ön-
undarfirði 3. nóvem-
ber 1914. Hún lést á
Landspítala – Há-
skólasjúkrahúsi í
Fossvogi, 29. októ-
ber síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
hjónin Járngerður
Eyjólfsdóttir, f. 2.
júní 1881, d. 13. jan.
1924, og Bernharður
Guðmundsson, f. 8.
sept.1881, d. 2. feb.
1969, bæði fædd í Önundarfirði
og bjuggu sín búskaparár á
Kirkjubóli. Þau eignuðust sjö
börn. Með Svövu eru þau öll
gengin. Svava giftist 25. okt.
1937 Guðmundi Bergmann
Magnússyni bifreiðastjóra, f. á
Hrygg í Árnessýslu 28. apríl
1913, d. 19. jan. 1990. Þau eign-
uðust fjögur börn, þau eru: 1)
Bernharður Garðar, rektor í
Skálholti, f. 28. jan. 1937, kvænt-
ur Rannveigu Sigurbjörnsdóttur
hjúkrunarfræðingi, f. 28. feb.
1936. Þau eiga þrjú börn, þau
eru: Svava, Magnús Þorkell og
Sigurbjörn og þrjú barnabörn. 2)
Margrét Pálína, kennari, f. 6. feb.
1940. Var gift Eyvindi P. Eiríks-
syni, cand. mag. og rithöfundi, f.
13. des 1935. Þau eiga fjögur
börn, þau eru: Eiríkur Guðmund-
ur, Gunnvör Rósa,
Eyjólfur Bergur og
Erpur Þórólfur og
þrjú barnabörn. 3)
Kristján Helgi fram-
kvæmdastjóri, f. 10.
sept. 1943, kvæntur
Margréti Hjalta-
dóttur kennara, f. 1.
sept. 1944. Þau eiga
þrjú börn, þau eru:
Halla Karen, Svava
og Hjalti og tvö
barnabörn. 4) Þór-
hallur Frímann
framkvæmdastjóri,
f. 25. nóv. 1952,
kvæntur Herdísi Pálsdóttur upp-
eldisfræðingi, f. 9. ágúst 1950.
Þau eiga þrjár dætur, þær eru:
Dóra, Björg og Svava Kristín.
Svava ólst upp á Kirkjubóli við
almenn sveitastörf. Undir tvítugt
fer hún til náms í Kvennaskólann
á Blönduósi. Þaðan lá leiðin suð-
ur og bjuggu þau Guðmundur
lengst af í Reykjavík, m.a. land-
nemar í Vogahverfi. Svava sinnti
fyrst og fremst húsmóðurstörf-
um um ævina þó vann hún ýmis
störf utan heimilis, m.a. matráðs-
kona í sumarbúðum þjóðkirkj-
unnar. Hún stundaði nám í vefn-
aðardeild Handíða- og
myndlistaskólans hátt á fimm-
tugsaldri.
Útför Svövu verður gerð frá
Langholtskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 15.
Við höfum átt samleið í yfir fjöru-
tíu ár. Það er langur tími og margs
er að minnast þegar litið er yfir far-
inn veg. Ég man það eins og það
hefði gerst í gær þegar ég hitti hana
í fyrsta sinn. Það var auðvitað kvíða-
blandið augnablik fyrir okkur báðar.
Hún horfði á mig með djúpri athygli
andartak, tók í hönd mína og eins og
dró mig að sér og inn fyrir dyrnar.
Það fór ekki á milli mála að um leið
tilheyrði ég henni og hennar húsi og
þannig var það ævinlega síðan.
Svava var mikil perla, stundum
falin inni í skel. Það var ekki öllum
ljóst hvað leyndist þar fyrir innan.
Svava flíkaði lítið sínum tilfinning-
um, en hún var næm á tilfinningar
annara. Börn hændust að henni, hún
hafði alveg einstakt lag á börnum.
Það var ekki ónýtt að koma í eldhús-
ið hjá ömmu, fá svuntu og stól til að
standa á, uppþvottaburstann í hönd
og fá síðan að sulla að vild. Hún
leyfði þeim að leika sér í geymslunni
inn af eldhúsinu, þar var mikið æv-
intýraland fyrir litlu krakkana. Æv-
inlega var amma Svava vakandi fyrir
hættum í umhverfinu og kenndi
þeim aðgætni á sinn hljóðláta hátt.
Ég man til dæmis þegar Magnús
Þorkell fékk lítinn dálkhníf til að
festa í beltið, sem hann var yfir sig
stoltur af. Þá kenndi hún honum að
tálga spýtu með því að snúa aldrei
egginni að sér og sat yfir honum,
spjallaði við hann og beið á meðan
hann náði tökum á þessu nýja við-
fangsefni. Hún vissi að það var engin
leið að halda litlum strákum frá
svona verkfærum og því eins gott að
kenna þeim að umgangast þau af
varfærni og öryggi.
Þau voru ófá hollráðin sem hún
gaf mér sem hafa komið sér afar vel
enda hugsa ég einatt til hennar með
þakklæti þegar ég vinn hin ýmsu
heimilisstörf.
Annað eftirminnilegt atvik sem
lýsir henni vel var þegar hún sat inni
á flugstöð í Addis Ababa ein síns liðs
og beið eftir fluginu heim. Þar í flug-
stöðinni var sænsk kona með nokkur
eþíópísk kornabörn sem áttu að fara
til ættleiðingar í Svíþjóð. Þau grétu í
þessu ókunnuga umhverfi og voru
óhuggandi. Þá sá Svava að þarna sat
við borð og snæddi ungur Eþíópi
með þjóðarréttinn fyrir framan sig.
Hún vissi að bæði brauðið og mat-
urinn höfðu sérstaka lykt. Henni
tókst með táknmáli að fá unga
manninn til að gefa sér smábita af
brauðinu, og fór síðan með það og
setti við vit hinna örvæntingarfullu
litlu barna, sem fundu sig allt í einu á
heimavelli og róuðust, – eða var það
bara nærvera Svövu? Um árabil tók
Svava að sér að vera ráðskona í sum-
arbúðum þjóðkirkjunnar. Hún var
þar ómetanlegur starfsmaður. Með
ráðdeildarsemi í innkaupum og
vinnubrögðum sparaði hún stórfé
fyrir vinnuveitandann. Hún bjó til
ákaflega bragðgóðan mat, íslenskan
hversdagsmat og sunnudagsmat, bjó
til slátur, bakaði brauð og nýtti allt
vel. Ef einhverju barni leiddist eins
og oft var í byrjun, þá fékk Svava
þau í eldhúsið til sín og leyfði þeim
að hjálpa sér við að baka lummur og
auðvitað að smakka um leið. Leiðinn
var fljótt úr sögunni.
Hún var fyrsta matráðskona Skál-
holtsskóla eftir stofnun hans í hús-
næði Skálholtsbúða áður en núver-
andi skóli var byggður. Fylgdist hún
ávallt með starfinu þar af miklum
áhuga.
Svava var mikill fagurkeri. Það er
minnisstætt hve fallega hún lagði á
borð og skreytti matarborðið með
lifandi blómum. Þannig voru bréfin
hennar og kveðjur fallega skrifuð og
skreytt.
Svava var hlédræg manneskja, en
samt hafði hún mikið yndi af að um-
gangast fólk og vera á mannamót-
um. Hún las mikið meðan sjónin
leyfði henni það og sérstakt yndi
hafði hún af ljóðum og kunni mikið af
þeim. Hún hlustaði mikið á útvarpið
og naut þess að hlusta á upplestur
eftir að sjónin fór að bila. Hún fór í
vefnaðarkennaraskólann í kringum
1961–2 og hafði næstum lokið nám-
inu þegar hún fann að hún treysti
sér ekki til að fara í kennslu, en hún
hefur glatt marga með fallegum
mottum, borðdreglum og veggtepp-
um sem hún hefur ofið.
Hún hafði svo mikið yndi af að
ferðast, fór ein síns liðs til Malasíu
þegar Þórhallur og fjölskylda
bjuggu þar og okkur heimsótti hún
til Eþíópíu. Oftar en einu sinni fór
hún til dóttur okkar, alnöfnu sinnar,
og dvaldi hjá henni í Slóveníu, þeim
báðum til mikillar gleði og ekki síst
litlu langömmustelpunni. Hún naut
þess að fara til Noregs á vorin og
dvelja þar hjá Þórhalli og fjölskyldu.
Það var erfitt að horfa upp á það að
hún gat ekki lengur ferðast þegar
líkaminn var orðinn of þreyttur.
Svava var trúuð kona, hún kenndi
börnum sínum og barnabörnum
bænir og hún bað fyrir þeim öllum.
Það var henni mikið gleðiefni að son-
ur hennar skyldi verða prestur.
Hann er alnafni föður hennar sem
ævinlega bar mikla umhyggju fyrir
kirkjunni sinni heima á Kirkjubóli,
þar sem hann var meðhjálpari. Það
var eftirminnileg kvöldstund fyrir
mörgum árum, Bernharður gamli
var enn á lífi, orðinn vistmaður á
Hrafnistu en var staddur fyrir vest-
an hjá dóttur sinni Ágústínu. Við
vorum þá búsett í Súðavík þar sem
Bernharður yngri var þjónandi
prestur. Það var ákveðið að hafa
kvöldmessu á mánudagskvöldi í litlu
kirkjunni í dalnum og að þeir nafnar
þjónuðu þar saman. Guðmundur
heitinn Ingi Kristjánsson skáld frá
öðru Kirkjubóli í sömu sveit skrifaði
þessa vísu að messu lokinni í gesta-
bókina:
Kirkjukaffi við hlutum,
kenningar fyrst við nutum,
Bernharðar tveir talsins
töluðu í kirkju dalsins,
hér varð á Herrans vegi
heilagt á mánudegi.
Svava unni kirkjunni sinni Lang-
holtskirkju sem var hennar sóknar-
kirkja í áratugi og vann þar mikið
sjálfboðastarf. Það gladdi hana mik-
ið þegar hún var kjörin heiðursfélagi
kvenfélags kirkjunnar. Hún dvaldi
nokkrum sinnum á kyrrðardögunum
og fannst það dýrmæt reynsla. Hef-
ur nú verið stofnaður sjóður í minn-
ingu hennar, Svövusjóður, til þess að
efla kyrrðardaga í Skálholti og mun
styrkja þau til þátttöku sem minna
hafa milli handanna.
Svava fékk að búa í skjóli Krist-
jáns sonar síns og Margrétar konu
hans síðustu árin og bjuggu þau
henni einstaklega hlýlegt og gott at-
hvarf. Við erum þeim óendanlega
þakklát fyrir það. Það var friður yfir
henni og sátt þegar hún var að
kveðja þennan heim, hún var svo fal-
leg, björt og sviphrein að það var
augljóst að hún var þegar komin á
leið inn í eilífðina umvafin englum
Guðs. Hún fékk sér síðast sætan síð-
degisblund og fór alla leið þangað.
Svava tengdamóðir mín er farin í
ferðina miklu yfir landamæri lífs og
dauða inn í fögnuð himnanna, þar
sem kærleikurinn ríkir, friður og
fögnuður sem aldrei tekur enda. Ég
er henni innilega þakklát fyrir sam-
fylgdina og ég sakna hennar sárt.
Guð blessi minningu hennar.
Rannveig Sigurbjörnsdóttir.
Amma Svava hefur kvatt okkur.
Við höfum deilt öllu saman síðast-
liðin fjögur ár, er hún flutti til okkar
Kristjáns í Hrauntunguna. Áður bjó
hún snertispöl frá okkur í hlýlegu
öldrunarbyggðinni í Vogatungunni.
Þetta hafa verið dýrmæt og góð
ár. Amma Svava, eins og hún var
kölluð á okkar heimili, var einstak-
lega góður heimilismaður, lagði allt-
af eitthvað gott til málanna, þakklát
og auðvelt að þjóna henni. Hún var
tiltakanlega jákvæð, gekk hljóðlega
um og afar barngóð. Öll börn hænd-
ust að henni.
Amma Svava hafði mjög þægilega
nærveru. Það var notalegt að borða
saman á kvöldin og ræða um það
sem gerst hafði þann daginn. Og
ekki má gleyma ljóðaupplestrinum
úr bókinni Ljóð dagsins. Þetta voru
dýrðarstundir sem við nutum öll og
var orðinn snar þáttur í lífi okkar.
Þetta voru líka dýrmæt ár fyrir
börnin okkar þrjú og barnabörnin.
Oft hafði ég orð á því við ömmu
Svövu hve ótrúlegt það væri, að litla
stúlkan úr Valþjófsdalnum hefði far-
ið svo víða um lönd, til að heimsækja
afkomendur sína, börn og barna-
börn. Hún lagði upp í margar lang-
ferðir, s.s. Eþíópíu, Slóveníu, Malas-
íu, Ameríku og ótal ferðir til
Norðurlanda.
Vinir okkar hjóna og barna okkar,
voru einnig vinir ömmu. En nú er
þessari samleið lokið. Erfið veikindi
eru að baki. Eftir stöndum við hnípin
en þakklát fyrir öll þessi góðu ár og
þökkum af einlægni samfylgdina.
Vertu Guði falin.
Margrét Hjaltadóttir.
Amma er dáin. Fyrst var sorgin
óbærileg. Mig langaði að fá að halda
í hlýju kærleiksríku höndina hennar
og horfa inn í brosandi augun. Hún
var ekki bara amma mín, hún var svo
mikil vinkona. Þar var mikil vænt-
umþykja, gleði, kæti, skilningur. En
smám saman færðist yfir mig ró og
fullvissa um að nú væri allt gott. Hún
var komin til lausnara síns í gleðina
eftir langa og fallega lifaða ævi. Eftir
situr hjá okkur í hjartanu fallega
lífssýnin hennar: að taka hverri
mannveru eins og hún er með kær-
leika, gleði og útréttri hjálparhönd.
Og þau voru ófá sem hún snart þann-
ig og studdi áfram á lífsbrautinni.
Það má segja að amma hafi lifað
margar aldir á einni mannsævi. Hún
fæddist í torfbæ en flaug síðar í þotu
milli heimsálfa að heimsækja afkom-
endur sína. Aðlögunarhæf og úr-
ræðagóð var amma. Mér er hún
minnisstæð í heimsókn hjá okkur í
Slóveníu. Ekkert setti hún fyrir sig.
Hún lærði á nýjustu vélarnar í eld-
húsinu til að geta aðstoðað. Ekki
kunni hún tungumálið en talaði máli
hjartans og það skildu allir enda
eignaðist hún marga aðdáendur.
Þótt sjónin væri tekin að dofna lét
hún ekki dag líða án þess finna sér
bók og lesa eitthvað uppbyggilegt
með þykku gleraugun og bókina þétt
við andlitið. Hún var einstaklega lag-
in við börn. Mér er ógleymanlegt
þegar hún þurfti að passa tveggja
ára dóttur okkar inni á litlu, leik-
fangalausu hótelherbergi á tónleika-
ferðalagi. Það hefði ekki þurft að
hafa áhyggjur af því, langamma fann
upp ýmsa „vatnssullsleiki“ og sú litla
hafði aldrei skemmt sér eins vel.
„Þetta er langamma að segja ha
hæ og brosa til okkar og klappa sam-
an höndunum og við að koma í heim-
sókn,“ útskýrir dóttir mín teikningu
handa afa sem nú á enga mömmu.
Hjá langömmu fékk hún að vefa í
vefstólnum og læra að spinna í „her-
berginu þar sem við erum svo ham-
ingjusöm“ eins og sú stutta orðaði
það. Það er einmitt það, hjá ömmu
var maður hamingjusamur og fór
betri maður af hennar fundi. Guð
blessi minningu hennar.
Svava Bernharðsdóttir yngri.
Það er erfitt að trúa því að okkar
elskulega amma Svava sé ekki leng-
ur með okkur.
En við vorum heppin að fá að
kynnast henni svo vel. Árin með
ömmu voru okkur öllum ákaflega
dýrmæt og við lærðum svo margt af
henni, hvernig hún gerði aldrei upp á
milli fólks og var góð við þá sem
minna meiga sín.
Við systkinin áttum með henni
margar góðar stundir og aldrei mun-
um við eftir því að hún hafi byrst sig
þegar við vorum óþekk, heldur talaði
hún okkur til.
Heima hjá ömmu í Barðavoginum
var margt brallað. Þar voru sagðar
sögur við kertaljós, spilað á spil og
bakaðar pönnukökur og lummur. Og
ekki má gleyma kompunni hennar,
þar sem allt var leyfilegt og margir
dýrindisréttir uppfærðir og hnall-
þórur bakaðar í öllum regnbogans
litum.
Við vorum öll miklir vinir hennar
og hvert okkar átti hana að einka-
vini. Hún var hlý og nærgætin og
ungir sem aldnir löðuðust að henni.
Hún var ung í anda, óhrædd við að
reyna eitthvað nýtt. Hún ferðaðst
heiminn endilangan til þess að heim-
sækja börn og barnabörn sín og hvar
sem hún kom eignaðist hún nýja
vini, þó að hún talaði ekki annað
tungumál en íslensku. Hún gerði sig
bara skiljanlega með því að brosa og
klappa fólki innilega, eins og hún
gerði svo oft.
Við eigum eftir að sakna hennar
sárt en minningunum góðu deilum
við hvert með öðru. Hve blíð hún var
til augnanna, hvernig hún spennti
greipar í kjöltunni og ruggaði í stóln-
um sínum fyrir framan sjónvarpið,
prjónarnir og garnið ósjaldan langt
undan.
Hún kenndi okkur þetta vers og
okkur finnst það viðeigandi að
kveðja hana elsku ömmu Svövu á
sömu lund nú þegar hún er sofnuð.
Vertu yfir og allt um kring
með eilífri blessun þinni,
sitji Guðs englar saman í hring
sænginni yfir minni.
(Sig. Jónsson frá Presthólum.)
Halla Karen, Svava og Hjalti.
„Flotta“ amma Svava, sem varð
bara fallegri og fallegri með aldrin-
um.
Þú varst eins og engill í röddinni
og þegar þú talaðir var sami kær-
leikur eins og í hverri einustu lykkju
í sokkunum og teppunum sem þú
prjónaðir með hjartanu svo okkur
yrði ekki kalt.
Þú varst eins og engill, alltaf hlý
og passaðir upp á alla sem þurftu
hjálp – börn sem grétu eða einhvern
sem gat ekki skúrað gólfið sitt. Bros-
andi augun þín til einmana sálar. Þú
varst alltaf til staðar og það vissi
hver sá sem var hjálparþurfi. Þú
gafst aldrei upp á að trúa á það góða
í manneskjunni þótt þú sjálf kynnt-
ist mörgu misjöfnu. Þú trúðir á það
góða og heimurinn varð betri með
þér sem íbúa hans.
Þú varst eins og engill og nú ert
þú engill Guðs. Við vissum að við
máttum ekki eiga þig alltaf en þökk-
um Guði fyrir að hafa fengið þig að
láni svona lengi. Og þegar þú horfir
niður til okkar sérðu hvað kærleikur
þinn hefur stykt okkur og fengið
okkur til að trúa líka á það góða í
manneskjunni.
Takk góða amma fyrir að vera
engillinn okkar.
Dóra, Björg og Svava
Kristín í Lommedalen, Noregi.
Lófalestur er oftast stundaður til
að segja fyrir um framtíðina. En lín-
urnar í hendi manns eru þó frekar
vísbending um fortíðina. Hendurnar
hennar ömmu voru markaðar af því
lífi og þeim mörgu ólíku og krefjandi
störfum sem hún leysti af hendi.
Þær voru hraustar, hlýjar og hrjúf-
ar. Hún vann mörg erfiðisverk með
þessum höndum. Þetta voru hljóð-
látar hendur því að Svava amma mín
vann vel flest verk sín þegjandi og
hljóðalaust. Hún hafði sig ekki mikið
í frammi, vildi ekki vekja athygli á
sjálfri sér en veitti þess í stað öðru
fólki og þörfum þess athygli. Hún
var alveg sérstaklega tillitssöm og
úrræðagóð. Það eru væntanlega ófá-
ir sem amma mín hefur rétt hjálp-
arhönd með einum eða öðrum hætti.
Fyrir mér var hún sífellt á hreyf-
ingu, jafnvel þegar hún sat kyrr.
Hún var alltaf að vinna eða útrétta
að mér fannst. Þó að hún hlyti litla
formlega menntun og kynni þar af
leiðandi lítið í erlendum tungumál-
um lét hún það ekki aftra sér frá að
kynnast framandi samfélögum. Þeg-
ar hún var komin vel á fullorðins-
aldur ferðaðist hún eins síns liðs alla
leið til Eþíópíu og síðar til Malasíu til
að heimsækja syni sína. Hún kunni
ekki tungumálin þar. Samt sem áður
átti hún heilmikil samskipti og sam-
ræður við innfædda. Á sinn hljóðláta
hátt náði hún sambandi við fólk og
framkallaði viðbrögð.
Amma kunni semsé að nálgast
einstaklinginn og að tjá sig á sinn
hátt. Hún hvatti okkur til að leita að
einhverju nýju og fallegu sem gæfi
lífinu gildi. Það er sennilega ekki til-
viljun að óvenjuhátt hlutfall af
barnabörnum hennar er listhneigt
fólk og stendur framarlega í sínum
listgreinum. List er tjáning, oft án
orða, sem leitast við að snerta annað
fólk. Hún litaði líf okkar með nær-
veru sinni og elsku. Hendur hennar
tóku ávallt svo vel á móti okkur. Hún
strauk alltaf vangann minn með
þessum höndum þegar ég kom til
hennar til að undirstrika og fram-
kalla hlýjuna sem í henni bjó.
Hendurnar hennar ömmu eru nú í
faðmi skaparans. Hún var sátt við líf
SVAVA
BERNHARÐSDÓTTIR
Minningargreinum þarf að
fylgja formáli með upplýsing-
um um hvar og hvenær sá sem
fjallað er um er fæddur, hvar
og hvenær dáinn, um foreldra
hans, systkini, maka og börn og
loks hvaðan útförin verður gerð
og klukkan hvað. Ætlast er til
að þetta komi aðeins fram í for-
málanum, sem er feitletraður,
en ekki í greinunum sjálfum.
Formáli
minning-
argreina