Morgunblaðið - 17.12.2002, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 ÞRIÐJUDAGUR 17. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÍBÚAR á minni þéttbýlisstöðum eru óánægðir
með sameiningu sveitarfélaga og myndu fella
sameiningu ef atkvæði væru greidd um hana í
dag. Íbúar í stærri þéttbýlisstöðum og í sveit-
um eru hins vegar nokkuð ánægðir með sam-
eininguna.
Þetta kemur fram í rannsókn sem dr. Grétar
Þór Eyþórsson, stjórnmálafræðingur og for-
stöðumaður Rannsóknastofnunar Háskólans á
Akureyri (RHA), og Hjalti Jóhannesson, MA í
landafræði og sérfræðingur hjá RHA, gerðu á
sameiningu sjö sveitarfélaga víða um land.
Rannsóknin er komin út í bók sem heitir „Sam-
eining sveitarfélaga. Áhrif og afleiðingar“. Hún
er gefin út í tilefni 10 ára afmælis Rannsókna-
stofnunar Háskólans á Akureyri.
Í rannsókninni eru skoðaðar afleiðingar sjö
sameininga sveitarfélaga á árunum 1994 og
1998. Sameiningin er skoðuð með hliðsjón af
fimm meginatriðum; lýðræði, þjónustu, stjórn-
sýslu, fjárhag og byggðaþróun. Sveitarfélögin
sem um ræðir eru Árborg, Borgarfjarðarsveit,
Dalabyggð, Snæfellsbær, Vesturbyggð, Skaga-
fjörður og Fjarðabyggð.
Óánægja á Eyrarbakka,
Stokkseyri og Bíldudal
Í bókinni kemur fram sú meginniðurstaða að
íbúar þeirra gömlu sveitarfélaga sem eru hlut-
fallslega stór innan hins nýja sveitarfélags, en
eru ekki í svokölluðum kjarna sveitarfélagsins,
telja sig hafa tapað á sameiningunni. Þetta á
hins vegar ekki við um íbúana í sveitahrepp-
unum. Þeir eru mun sáttari við sameininguna.
Árborg er ágætt dæmi um þessi viðhorf. Íbú-
ar á Eyrarbakka og Stokkseyri eru frekar
ósáttir við sameininguna og telja að þjónustan
við þá hafi minnkað og lýðræðisleg áhrif þeirra
á stjórn sveitarfélagsins séu minni í dag en fyr-
ir sameiningu. Íbúar á Selfossi eru hins vegar
tiltölulega sáttir og telja að ekki hafi orðið mikl-
ar breytingar með sameiningu. Íbúar í Sand-
víkurhreppi, sem er sveitahreppur sem liggur á
milli Selfoss og Eyrarbakka, eru einnig nokkuð
sáttir. Í rannsókninni kemur fram að ef kosning
um samningu færi fram í dag myndu íbúar á
Eyrarbakka og á Stokkseyri fella tillögu um
sameiningu.
Svipuð viðhorf koma fram í öðrum sveitar-
félögum. Íbúar á Patreksfirði styðja í dag sam-
einingu fjögurra sveitarfélaga í Vesturbyggð
líkt og þeir gerðu 1993, en íbúar á Bíldudal
myndu fella tillögu um sameiningu með miklum
meirihluta. Reyndar er andstaða við samein-
ingu almennt meiri nú meðal íbúa í Vestur-
byggð en 1993.
Aukinn kostnaður
við félagsþjónustu
Í skýrslunni er fjárhagsstaða sveitarfélag-
anna skoðuð bæði fyrir og eftir sameiningu.
Kostnaður við félagsþjónustu hefur víðast auk-
ist, einkanlega í smáum dreifbýlum sveitar-
félögum. Að mati skýrsluhöfunda er ástæðan
fyrir þessu m.a. sú að ýmis félagsleg vandamál
hafi verið dulin í fámennum sveitarfélögum og
hafi ekki komið upp á yfirborðið fyrr en eftir að
fjarlægð við stjórnkerfið jókst. Fólk virðist
jafnframt vera tilbúnara til að leita eftir aðstoð
félagsþjónustu sem hefur yfir að ráða fagfólki.
Kostnaður við skólahald hefur aukist í öllum
sveitarfélögunum eftir sameiningu. Nokkuð
misjafnt er milli sveitarfélaga hversu ánægðir
íbúarnir eru með þróun skólamála. Á stærstu
þéttbýlisstöðunum (sem skýrsluhöfundar kalla
kjarna) hefur ánægja íbúanna með skólamál
aukist. Ekki er merkjanleg breyting á afstöðu
íbúa á minni þéttbýlisstöðum þegar á heildina
er litið.
Óánægju gætir hins vegar hjá íbúum í sveita-
hreppunum, en sameining sveitarfélaganna
hefur sumstaðar leitt til þess að gripið hefur
verið til hagræðingar sem m.a. hefur falið í sér
lokun skóla. Dæmi um þetta er Steinsstaða-
skóli í Skagafirði, Laugaskóli í Dalasýslu og
breytingar á skólahaldi við Sólgarðaskóla í
Skagafirði og Örlygshöfn í Vesturbyggð.
Aukinn kostnaður við yfirstjórn
Í bókinni er kostnaður við yfirstjórn skoð-
aður sérstaklega og er niðurstaðan að hann
hefur almennt hækkað sé miðað við kostnað á
föstu verðlagi. Hafa ber í huga að laun hafa al-
mennt hækkað meira en verðlag á síðustu ár-
um. Í flestum sveitarfélögum kom fram aukinn
kostnaður við yfirstjórn fyrst á eftir að samein-
ing átti sér stað, en sums staðar dró síðan úr
kostnaðinum.
Sé einvörðungu horft á kostnað fyrir samein-
ingu og eftir sameiningu þá hækkaði kostnaður
við yfirstjórn í Árborg um 24% á föstu verðlagi.
Kostnaður við yfirstjórn Borgarfjarðarsveitar
lækkaði eftir sameiningu, en hafa ber í huga að
Jöfnunarsjóður sveitarfélaga greiddi laun
sveitarstjóra fyrsta kjörtímabilið eftir samein-
ingu. Kostnaður við yfirstjórn Dalabyggðar
hefur hækkað mikið og var árið 2000 19% hærri
en annarra sveitarfélaga af sambærilegri
stærð. Kostnaður við yfirstjórn Fjarðarbyggð-
ar hækkaði talsvert frá 1996 til 1998 en hefur
síðan lækkað aftur. Kostnaðurinn er samt meiri
en sveitarfélaga af sambærilegri stærð, en hafa
ber í huga að stjórnsýsla sveitarfélagsins er
dreifð á þá þrjá staði sem mynda sveitarfélagið.
Svipuð þróun varð í Skagafirði. Þar hækkaði
kostnaður við yfirstjórnina fyrst í stað en lækk-
aði árið 2000. Kostnaður Skagafjarðar við yf-
irstjórn er 30% hærri en annarra sveitarfélaga
sem eru með íbúa yfir 1.000 (fyrir utan Reykja-
vík).
Kostnaður Snæfellsbæjar við yfirstjórn var
árið 2000 52% hærri en meðaltöl sveitarfélaga
með 1.000 íbúa og fleiri fyrir utan Reykjavík
þrátt fyrir að kostnaðurinn hafi þá verið lægri
en hann var fyrir sameiningu.
Mestur er kostnaður við yfirstjórn hjá Vest-
urbyggð þar sem hann er rúmlega tvöfalt hærri
en hann er að meðaltali hjá sveitarfélögum með
yfir 1.000 íbúa. Kostnaðurinn hefur aukist frá
sameiningu um nálega 10 þúsund krónur á
íbúa, en ráðgjafi sameiningarnefndarinnar
taldi raunhæft að kostnaður við yfirstjórn
lækkaði um 7 þúsund krónur á íbúa við samein-
ingu.
Viðbrögð íbúa vegna rannsóknar á áhrifum sameiningar sjö sveitarfélaga víða um land
Óánægja á
minni þétt-
býlisstöðum
Nýlega kom út ítarleg skýrsla um árangur af samein-
ingu sjö sveitarfélaga og viðhorf íbúa til sameiningar.
Þótt þjónusta við íbúa hafi aukist eftir sameiningu er
óánægja sumstaðar með breytinguna.
TÓMAS Ingi Olrich, menntamálaráðherra, tilkynnti í
gær um fjögurra milljóna króna framlag til að
tryggja kennarastöðu við Fjölsmiðjuna, sem er sam-
starfsverkefni Rauða krossins, félagsmálaráðuneytis
og sveitarstjórna á höfuðborgarsvæðinu.
Í Fjölsmiðjunni leggja 36 ungmenni á aldrinum 16
til 24 ára stund á hagnýtt verknám samhliða vinnu
við trésmíði, matreiðslu, tölvuvinnslu, bílaþvott og
fleira, en með fastri stöðu kennara við Fjölsmiðjuna
verður hægt að veita námsaðstoð sem komið hefur í
ljós að skiptir verulegu máli fyrir þá nema sem
hyggja á framhaldsnám eða vilja ljúka grunn-
skólanámi.
Fjölsmiðjan var stofnuð á síðasta ári með það fyrir
augum að gefa ungu fólki, sem ekki hefur fundið sig
í hefðbundnu skólanámi, tækifæri til verkþjálfunar
og þátttöku í atvinnulífinu.
Rauði kross Íslands átti frumkvæði að stofnun
Fjölsmiðjunnar og greiðir kostnað vegna unglinga á
aldrinum 16 til 18 ára. Forstöðumaður Fjölsmiðj-
unnar er Þorbjörn Jensson, fyrrverandi landsliðs-
þjálfari í handknattleik, en Guðlaug Teitsdóttir,
kennari, Inga Dís Þorsteinsdóttir, nemi, Tómas Ingi
Olrich, menntamálaráðherra, og Sigrún Árnadóttir,
framkvæmdastjóri Rauða kross Íslands, fylgdust
með jólakortagerð þar í gær.
Fjölsmiðjan fær fjögurra
milljóna króna framlag
LÖGREGLAN í Vestmanna-
eyjum lagði hald á 40 grömm
af hassi á sunnudagskvöld og
handtók þrjá menn í
tengslum við málið. Grunur
hafði verið um fíkniefnabrot í
íbúðarhúsi í bænum og fylgd-
ist lögreglan með því uns hún
réðst til inngöngu og fann
hassið.
Er þetta áttunda fíkniefna-
málið frá því á Þjóðhátíð og
lætur nærri að lögreglan hafi
fengið tvö fíkniefnamál á
mánuði að undanförnu. Tíu
manns hafa verið handteknir
vegna málanna átta og hefur
sami maðurinn komið við
sögu í fjórum þeirra.
Strangt eftirlit
Fjöldi fíkniefnamála er
óvenjumikill um þessar
mundir í Vestmannaeyjum en
ekki er vitað hverju það sæt-
ir. Lögreglan nefnir að hugs-
anlega sé strangara eftirlit að
skila sér með þessum hætti.
Stærsta málið varðar 250
grömm af hassi, sem lögregl-
an lagði hald á í september.
Alls hefur lögreglan tekið
tæplega hálft kg af hassi í öll-
um málunum og í flestum
þeirra hefur fíkniefnahundur-
inn Tanja átt stóran þátt.
Tíkin hefur verið notuð frá
því í fyrra og segir lögreglan
að hún sé án efa einn vinsæl-
asti ferfætlingurinn í Eyjum
þessa dagana.
Vestmannaeyjar
Tæplega
hálft kg
af hassi
í átta
málum
HÉRAÐSDÓMI Suðurlands
þótti fjarstæðukennt að maður
sem ók bíl sínum út af Suður-
landsvegi í Rangárvallasýslu
hafi drukkið áfengi eftir að
akstri lauk. Hann var því
dæmdur til að greiða 130.000
krónur í sekt og sviptur öku-
réttindum í eitt ár.
Í dómnum kemur fram að
hlið bílsins lenti af miklu afli á
stórum steini, bíllinn kastaðist
áfram upp hlíð og aftur að
veginum þar sem hann valt
heila veltu. Þegar hann stað-
næmdist hafði hann borist 150
metra frá þeim stað sem hon-
um var ekið út af. Við þetta
brotnuðu flestar rúður bílsins
og hann stórskemmdist. Öku-
maðurinn slasaðist alvarlega,
hlaut m.a. mikla áverka á
höfði og missti mikið blóð.
Drykkjan gekk ekki upp
Að mati dómsins var sá
framburður mannsins fjar-
stæðukenndur að hann hefði
við þessar aðstæður brugðist
við með því að ná sér í áfeng-
isblöndu, sem hann hefði
geymt í hanskahólfi bílsins, og
haft getu til að drekka það
magn áfengis sem niðurstaða
rannsóknar á áfengismagni í
blóði hans hefði leitt í ljós. Þá
fékk frásögn hans ekki stoð í
framburði vitna.
Ingveldur Einarsdóttir kvað
upp dóminn, Jóhann Péturs-
son hdl. var skipaður verjandi
og Þórhallur Haukur Þor-
valdsson, fulltrúi, sótti málið
f.h. lögreglustjórans á Hvols-
velli.
Fjarstæðu-
kenndur
fram-
burður
ökumanns