Morgunblaðið - 17.12.2002, Blaðsíða 38

UMRÆÐAN
38 ÞRIÐJUDAGUR 17. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ er þokkaleg jólagjöf sem fé-
lagsmálaráðherra færir fötluðum
íbúum á sambýlum. Þegar nýbúið er
að hækka örorkubætur þeirra um
7.000 kr. á mánuði þá geysist ráð-
herra fram og klípur hækkunina af
aftur og gott betur með því að skylda
þá til að greiða húsaleigu. Þegar búið
er að draga húsaleigubæturnar frá þá
standa eftir aukaálögur á einstakling
upp á 7–16.000 kr. á mánuði. Þessu
ætlar ráðherra að lauma í jólapakk-
ann hjá öryrkjum sem ekki geta borið
hönd fyrir sig.
Þetta er ótrúleg reikningslist sem
ráðherra notar til að ná aftur nýorðn-
um hækkunum örorkubóta hjá þess-
um einstaklingum. Ekki einungis
tekst honum að ná öllum krónunum
aftur heldur nær hann meiru af þeim
sem eru svo „óheppnir“ að lenda í
herbergi sem er stærra en 10m². Og
þeir sem hafa salernisaðstöðu í her-
berginu, þurfa að borga 18.000 kr. í
húsaleigu á mánuði. Þeir sem hafa
tvö herbergi til afnota þurfa að borga
23.000 kr. á mánuði
Sökum þekkingar minnar á heim-
ilisbókhaldi íbúa á sambýlum get ég
fullyrt að þessi reglugerð sem ráð-
herra hyggst koma á 1. janúar 2003,
mun valda því að margir íbúanna
munu einangrast. Það vantar ekki
fögru orðin um að fatlaðir eigi sama
rétt og aðrir í þessu þjóðfélagi.
Blöndun er oft nefnd í því sambandi.
Þ.e.a.s. að fatlaðir eigi að fá að búa í
nágrenni við ófatlaða og geta nýtt sér
ýmsa afþreyingu sem býðst í þéttbýli.
Ef þessar auknu álögur í formi húsa-
leigu verða lagðar á þá munu margir
íbúanna þurfa að skera niður allt sem
heitir dægrastytting; reiðnámskeið,
myndlist, bíó, Ævintýraklúbbur,
sumarleyfi, sumarbúðir, o.s.vfr. Ör-
orkubæturnar eru um 68.000 kr. eftir
skatt, af því skal fara samkvæmt
reglugerðinni 80% í heimilissjóð og
rekstur = 54.400 kr. Þá eru eftir
13.600 kr. til að kaupa fatnað, klipp-
ingu, reka heimilisbílinn, sumarleyfi,
afþreying osfr. Þetta er jólagjöfin í ár
frá félagsmálaráðherra.
Undirritaður hefur fundið fyrir
reiði foreldra og annarra vegna þess-
arar reglugerðar og hafði hugsað sér
að eiga orðastað við félagsmálaráð-
herra þar sem hann boðaði komu sína
í veislu sem haldin var í tilefni af 20
ára starfsafmæli sambýlisins. En það
tækifæri brást þar sem ráðherra stóð
ekki við gefin loforð um að mæta, né
heldur sá hann ástæðu til að láta vita
að hann væri hættur við. Virðingar-
leysi. Virðingarleysi er það orð sem
mér dettur í hug þegar ég hugsa um
þessi mál.
Þessi reglugerð er vanhugsuð eða
… þaulhugsuð. Hvort heldur, þá mun
hún skerða mjög frelsi fatlaðra íbúa á
sambýlum.
Jólagjöf
félagsmála-
ráðherra
Eftir Valdimar Leó
Friðriksson
Höfundur er stuðningsfulltrúi á
sambýli fyrir fatlaða.
„Þetta er
ótrúleg
reikningslist
sem ráð-
herra notar
til að ná aftur nýorðn-
um hækkunum örorku-
bóta …“
TILEFNI greinar þessarar er
nýlegt svar umhverfisráðherra við
fyrirspurn minni á Alþingi um að-
gerðir stjórnvalda til að hefta
notkun á nónýlfenól-etoxýlötum,
sem eru notuð í hreinsiefni og
rannsóknir hafa staðfest að hafi
neikvæð áhrif á frjósemi dýra,
einkum í sjó og vötnum. Það skal
líka tekið fram að til eru umhverf-
isvænni staðgenglar fyrir þessi
efni og er notkun þeirra því óþörf.
Það er mat mitt að svar ráð-
herrans lýsi dáðleysi stjórnvalda
hvað þetta aðkallandi verkefni
varðar og þær tilraunir sem gerðar
hafa verið til að sinna því séu afar
veikburða. Vilji íslensk stjórnvöld
að málflutningur þeirra um vernd-
un hafs og stranda sé trúverðugur
hljóta þau að geta rekið af sér
slyðruorðið og sett reglugerð sem
bannar notkun á nónýlfenól-etoxýl-
ötum, eins og margar nágranna-
þjóðir okkar hafa þegar gert.
Á vettvangi OSPAR
Þjóðirnar sem eiga strendur að
norðaustanverðu Atlantshafi hafa
ásamt Lúxemborg og Sviss gert
með sér samning um að vernda
umrætt hafsvæði gegn mengun.
Samningurinn gengur undir nafn-
inu OSPAR og af málefnum sem
samningurinn tekur til má nefna
losun geislavirkra efna, notkun á
tríbútýltini (TBT) og notkun á
nonýlfenól-etoxýlötum (NFE).
NFE efnin eru í flokki yfirborðs-
virkra efna og eru notuð í ýmis
hreinsiefni m.a. í tjöruhreinsiefni
fyrir bíla. Í náttúrunni brotnar
NFE niður í nónýlfenól (NF) sem
er fituleysanlegt og hefur neikvæð
áhrif á lífríki sjávar sökum horm-
ónavirkni þess. Árið 1992 gaf
OSPAR (þá PARCOM) út tilmæli
til aðildarríkjanna um að stöðva
notkun á NFE í áföngum og átti
átakinu að ljúka árið 2000. Í ljósi
þess hve miklir hagsmunir eru í
húfi þegar um verndun hafsins er
að ræða og í ljósi yfirlýsinga ís-
lenskra stjórnvalda á alþjóðavett-
vangi ber okkur auðvitað að sýna
gott fordæmi og fara í einu og öllu
að tilmælum sem þessum svo fljótt
sem auðið er. Það er hins vegar
dapurleg staðreynd að nú þegar
tvö ár eru liðin frá því að aðild-
arríkin áttu að vera búin að taka
efnin úr umferð eru þau enn í
notkun á Íslandi með fullri vitund
stjórnvalda, eins og kemur fram í
svari ráðherrans. Í tilmælum
samningsins var því beint til aðild-
arríkjanna að þau skiluðu skýrslu
um stöðu og gang málsins þrisvar
sinnum á framkvæmdatímanum.
Þegar svör ráðherra við fyrirspurn
minni á dögunum eru skoðuð má
gera ráð fyrir því að okkar
skýrslur séu heldur rýrar. Til þess
að fylgja málinu frekar eftir hef ég
óskað eftir því við umhverfisráðu-
neytið að ég fái afrit af íslensku
skýrslunum svo kanna megi betur
hvernig Ísland sinnir skyldum sín-
um gagnvart samningnum.
Sleifarlag stjórnvalda
Í svari ráðherra kemur fram að
íslensk yfirvöld hafa ekki notað
þau úrræði sem tiltæk eru til að
hefta notkun efnanna, úrræði sem
stjórnvöld í nágrannalöndum okk-
ar hafa nýtt vel. Þannig hefur ekki
verið gert formlegt samkomulag
við fulltrúa atvinnulífsins um að
hætta notkun á NFE eins og gert
hefur verið í Danmörku og Svíþjóð
og ekki heldur tekin um það
ákvörðun að setja reglugerð sem
banni notkun efnanna líkt og gert
hefur verið í Noregi. Þá kemur
einnig fram í svarinu að umhverf-
isyfirvöld hafi ekki haft fyrir því að
láta meta umfang NFE-notkunar
hérlendis en slíkt mat var fyrsti
liðurinn af fimm í umræddum til-
mælunum frá OSPAR-samningn-
um. Hvað varðar heildarnotkun
hérlendis virðist ráðherra telja
okkur það til tekna að efnin finnist
tæplega í vörum frá okkar helstu
viðskiptalöndum innan EES þar
sem stjórnvöld þar hafi tekið á
málinu ýmist með setningu reglu-
gerða eða með samkomulagi við
fulltrúa atvinnulífsins. Það er ekki
mikil reisn yfir íslenskum stjórn-
völdum þegar þau skýla sér bak
við það að önnur lönd hafi staðið
sig betur en við í að fara að til-
mælum OSPAR-samningsins.
Þannig má gera ráð fyrir að þessi
hættulegu efni haldi áfram að
streyma út í umhverfið hér á landi
a.m.k. þar til umhverfisráðherra
tekur af skarið og fer að dæmi
kollega sinna á hinum Norðurlönd-
unum. Að lokum vil ég skora á um-
hverfisráðherra að ganga nú vask-
legar fram í framkvæmd OSPAR-
samningsins og minni á mikilvægi
þess að Ísland sýni gott fordæmi í
málum sem varða verndun hafsins
jafnt í orði sem á borði.
Vanrækir Ís-
land OSPAR-
samninginn?
Eftir Kolbrúnu
Halldórsdóttur
„Það er ekki
mikil reisn
yfir íslensk-
um stjórn-
völdum þeg-
ar þau skýla sér bak við
það að önnur lönd hafi
staðið sig betur en við í
að fara að tilmælum
OSPAR-samningsins.“
Höfundur er þingmaður Vinstri-
hreyfingarinnar – græns framboðs.
Sveit Birgis Björnssonar
vann í hraðsveita-
keppninni á Siglufirði
Mánudaginn 18. nóvember lauk
þriggja kvölda hraðsveitakeppni. Eft-
ir jafna og harða lokabaráttu stóð
sveit Birgis Björnssonar upp sem sig-
urvegari með 919 stig. Með Birgi
spiluðu Þorsteinn Jóhannsson,
Hreinn Magnússon og Friðfinnur
Hauksson. Í 2. sæti varð sveit Vil-
helms Friðrikssonar, Vilhelm-Elsa,
Anton-Bogi, og í því 3. sveit Jóhanns
Jónssonar, Jóhann-Ásbjörn, Kristín-
Guðrún Jakobína.
Hinn 25. nóvember hófst síðan
þriggja kvölda fyrirtækjakeppni sem
lauk 9. desember þar sem aðeins 1
stig skildi að tvær efstu sveitirnar eft-
ir mikla baráttu en úrslit réðust ekki
fyrr en í síðasta spili. Úrslit urðu þau
að Heldri borgarar, sem mætt hafa
undanfarin ár til þessa móts, héldu
titlinum frá því í fyrra, en nú aðeins
með minnsta mun.
Röð efstu sveita varð þessi:
Sveit Heldri borgara 1249
Sveit Sariskatts 1248
Sveit Heilbrigðisstofnunar Siglufjarðar 1170
Þá er baráttan um bronsstiga-
meistara komin á fullt, en sá sem flest
meistarastig hlýtur á starfsárinu fær
nafnbótina besti spilari félagsins auk
annarra viðurkenninga.
Staða efstu spilara er nú þessi
Anton Sigurbjörnsson 175
Bogi Sigurbjörnsson 151
Guðlaug Márusdóttir 138
Gottskálk Rögnvaldsson 130
Hreinn Magnússon 117
Ólafur Jónsson 110
Spilarar félagsins hafa að undan-
förnu verið að gera það gott á Ís-
landsmótum nú í haust. Þannig varð
Stefanía Sigurbjörnsdóttir Íslands-
BRIDS
Umsjón Arnór G.
Ragnarsson
Í FRAMHALDI af viðtali sem
birtist í Morgunblaðinu sl. sunnu-
dag við Theódór R. Gíslason, starfs-
mann KPMG, um öryggismál í
tölvu- og netkerfum með yfirskrift-
ina „Ekkert er alveg öruggt“, vökn-
uðu hjá mér ýmsar hugleiðingar.
Ef fullyrðingar hans reynast rétt-
ar eru margir í vondum málum.
Hann fullyrðir í viðtalinu, þegar
hann er spurður hvort erfitt sé að
brjótast inn í tölvu- og netkerfi, að
„oftast sé (það) frekar auðvelt“!
Hann segir að „í rúmlega 90% til-
vika geti hann brotist inn í þau
tölvukerfi sem hann sé beðinn um
að skoða og í framhaldi af því geti
hann náð fullri stjórn á umræddum
kerfum“!
Áfram heldur hann og tekur sem
dæmi að hann geti á einfaldan hátt,
að ákveðnum skilyrðum uppfylltum,
brotist inn í SSL tengingu netbank-
anna og hlerað leyniorð og notenda-
nöfn. Þetta eru stór orð og ljótt ef
satt er, þar sem daglegt líf okkar er
orðið svo háð tölvum sem byggjast á
þessum kerfum. Alla vega hefur
heimsóknum mínum í útibú bank-
anna stórlega fækkað undanfarin ár
og netbankaheimsóknum fjölgað að
sama skapi.
En bíðum við – hvaða kerfi er
hann beðinn um að brjótast inn í?
Er hann að tala um tölvukerfi
banka og stórra fyrirtækja eða
stofnana? Getur hann með nokkuð
einföldum hætti brotist inn í net-
bankann og skoðað reikningana
okkar? Ef rétt reynist, hvað segja
þá forsvarsmenn bankanna um full-
yrðingar Theódórs? Þeir hljóta að
þurfa að svara viðskiptavinum sín-
um hvernig þeir ætli að tryggja ör-
yggi sinna viðskiptavina. Sjálfur hef
ég verulegar áhyggjur af þessu og
varla hafa hagsmunaaðilarnir, sem
varið hafa gríðarlegum fjárhæðum í
þessa tækni, minni áhyggjur. Þetta
hlýtur að hafa þau áhrif að við-
skiptavinir bankanna færa viðskipt-
in sín smám saman aftur til útibú-
anna og hætti hreinlega netbanka-
viðskiptum.
Leyniorð og notendanöfn eru ein-
faldlega ekki nægilega örugg aðferð
til að tryggja með öruggum hætti að
réttur aðili sé á ferð, þar sem þau
geta auðveldlega verið hleruð. Ýms-
ar leiðir eru til þess að komast yfir
leyniorð og notendanöfn. Ein leið til
þess er „maður-í-millum árás“ að-
ferðin sem Theódór lýsir í áður-
nefndu viðtali, en þá villir þrjótur-
inn á sér heimildir og þykist vera sá
sem notandinn ætlaði að heimsækja
og hlerar leyniorð og notendanafn-
ið. Önnur þekkt leið til þess að hlera
leyniorð og notendanöfn er að setja
upp vefsvæði með ókeypis þjónustu
(oftar en ekki klám!) þar sem kraf-
ist er að notandinn skrái sig inn á
svæðið, en í skráningarferlinu fær
þjónustuveitandinn afrit af leyni-
orðinu og notendanafninu. Þar sem
tölvunotendur eru fyrir löngu búnir
að gefast upp á því að muna mörg
leyniorð nota þeir í mörgum tilvik-
um svipuð eða jafnvel sömu leyniorð
og notendanöfnin á þau svæði sem
þeir vilja komast inn á. Með þessu
móti komast tölvuþrjótar yfir leyni-
orð og notendanöfn fólks og nota
þau til illvirkja.
Ný tækni hefur rutt sér til rúms
sem leysir leyniorð og notendanöfn
af hólmi. Tæknin byggist á því að
notandinn býr sjálfur til lyklasett
(tvo einkvæma lykla) á tölvunni
sinni eða á snjallkorti/snjallkubbi,
sem hann notar með sérstökum
búnaði til að auðkenna sig á Netinu.
Þessi aðferðafræði er í sjálfu sér
svipuð hefbundnum lykli og skrá,
t.d. á íbúðarhúsnæði, þar sem not-
andinn notar lykilinn sinn til að
opna þær dyr sem hann þarf að fara
um. Sem dæmi notar Tollstjóra-
embætti ríkisins þessa aðferð til
auðkenningar við veftollafgreiðslu,
en þar geta inn- og útflytjendur
gert tollskýrslur sínar með örugg-
um hætti.
Kerfið sem þessu nýja tækni
byggist á er kallað dreifilyklakerfi
og nýtist einnig til rafrænna undir-
skrifta og dulritunar skjala og
tölvupósts. Það sem gerir þessa að-
ferð svo trausta og örugga sem raun
ber vitni er vottunarferlið sem við-
urkennd dreifilyklakerfi byggjast á.
Vottunarferlið og undirliggjandi
vinnu- og öryggishögun tryggir að
notandinn getur með öruggum
hætti auðkennt sig, en um það snýst
þetta mál – að vera viss um hver
bankar á dyrnar. Ef viðurkenndar
dreifilyklalausnir eru notaðar geta
tölvuþrjótar ekki hlerað samskiptin
eða komist yfir einkalykil notenda
og hafa því enga möguleika á að
villa á sér heimildir.
Sem betur fer eru til leiðir til að
koma í veg fyrir að tölvuþrjótar
komist upp með illvirki og notendur
hljóta að gera þá kröfu til fyrir-
tækja og stofnana að þau varðveiti
með öruggum og áreiðanlegum
hætti persónuleg gögn og upplýs-
ingar. Aðilar sem veita viðkvæma
þjónustu á Netinu, t.d. fjármála- og
heilbrigðisþjónustu, verða að geta
tryggt gagnaöryggi og persónu-
vernd gagna.
Það er gott til þess að vita að ís-
lenskar ríkisstofnanir ganga fram
með gott fordæmi er kemur að ör-
yggismálum á Netinu. Ég veit að
mörg íslensk fyrirtæki og stofnanir
(þ.á m. fjármálafyrirtækin) nota
viðurkenndar öryggislausnir sem
byggjast á vottaðri SSL dulritunar-
tækni. Slíkar lausnir eru góðar, en
duga ekki einar og sér. Eins og
fram kemur í viðtalinu, sem ég áður
vitnaði í, búa tölvuþrjótar yfir mik-
illi þekkingu og eiga æ auðveldara
með að lauma sér inn á læst svæði.
Það verður að gera þá kröfu til
þeirra sem veita viðkvæma þjón-
ustu á Netinu, að þeir tryggi með
öruggum hætti persónuleg gögn,
því notendur treysta þeim í blindni
– eða hvað?
Það er öruggt að ekk-
ert er alveg öruggt!
Eftir Jóhann
Kristjánsson
„Sem betur
fer eru til
leiðir til að
koma í veg
fyrir að
tölvuþrjótar komist upp
með illvirki …“
Höfundur er rekstrarhagfræðingur
og þróunarstjóri hjá Skýrr hf.