Morgunblaðið - 17.12.2002, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 17. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FYRIRTÆKI og einstak-lingar lágmarka skatta áhverjum tíma en svigrúmvenjulegra launþega er þó
ákaflega lítið í þeim efnum. Með
lækkun tekjuskatts á hagnað fyrir-
tækja, úr 30% í 18%, samfara því að
mögulegt varð að færa einstaklings-
rekstur og eignir undir merki einka-
hlutafélags, gafst mönnum í sjálf-
stæðum atvinnurekstri á hinn
bóginn möguleiki á að lágmarka
skatta sína með löglegum hætti. Jað-
arskattur manns, sem getur tekið út
hluta af launum í formi hagnaðar hjá
einkahlutafélagi, er 26,2% en hjá
tekjuháuum launþega er jaðarskatt-
urinn aftur á móti 45,54%. Mismun-
urinn á skattbyrðinni af hverri millj-
ón umfram hátekjumörkin getur
verið um 192 þúsund krónur. Í hinu
upphugsaða dæmi af Jóni Jónssyni,
sem birt er neðst á síðunni, lækkar
skattbyrðin t.d. um 450 þúsund á ári
þótt í reynd hafi engin breyting orð-
ið á rekstrinum.
Eftir mestu að slægjast
fyrir hina tekjuhærri
Í sem grófustum dráttum má
segja að maður í sjálfstæðum
rekstri, sem hefur miklar tekjur af
vinnu sinni en hóflegan kostnað og
hefur nú aðstöðu til þess að taka út
laun í formi hagnaðar hjá eigin
einkahlutafélagi, greiði hlutfallslega
allmiklu lægri skatta en tekjuhár
launþegi eða tekjuhár einstaklingur
sem er með reksturinn í eigin nafni.
Munurinn á skattbyrðinni minnkar
hins vegar að öllu jöfnu í takt við
minnkandi tekjur/hagnað.
Þurfi báðir að greiða af námslán-
um til Lánasjóðs íslenskra náms-
manna (LÍN) eykst munurinn enn
frekar. Einstaklingur í sjálfstæðum
rekstri og launþeginn þurfa að
greiða 49,3–50,3% í skatt og afborg-
un af námslánum af hverri viðbót-
arkrónu umfram 3,8 milljónir í árs-
tekjur en maðurinn í ehf.-rekstri
greiðir að öllu jöfnu ekki nema
26,2%. Munurinn er hátt í fjórðung-
ur eða í kringum 240 þúsund af
hverri milljón umfram hátekju-
mörkin. Tekið skal fram að arður
greiddur úr einkahlutafélögum
myndar tekjuskattsstofn til útreikn-
inga á vaxta- og barnabótum, þ.m.t.
til skerðingar á þeim.
Greinilegt er miðað við snarauk-
inn fjölda nýrra einkahlutafélaga að
fólk í sjálfstæðum rekstri fylgist vel
með skattbyrðinni þótt þar kunni
vitaskuld fleiri þættir að hafa áhrif.
Fyrstu ellefu mánuði ársins voru
skráð ríflega 2.900 ný einkahluta-
félög á móti 1.841 félagi allt árið í
fyrra. Tölurnar tala auðvitað sínu
máli.
Sérfræðingar sem sjá um að meta
fyrir fólk hvort hagkvæmt sé að
breyta einkarekstri í einkahluta-
félagsrekstur segjast í flestum eða
langflestum tilvikum ráðleggja
mönnum það. Þeir segja það gefa
augaleið að ávinningurinn sé lang-
mestur fyrir þá sem geta tekið út
hluta af launum sem hagnað; stað-
reyndin sé sú að langflestir þeirra,
sem breyta um rekstrarform hafi að
öðrum kosti þurft að greiða hátekju-
skatt, þ.e. 45,54%. Þeir telja einnig
líklegt að þróunin verði sú að ein-
staklingsrekstur verði að langmestu
leyti í formi einkahlutafélaga þegar
fram í sækir. Gangi það eftir þýðir
það í reynd að hátekjuskatturinn
mun nær eingöngu leggjast á laun-
þega og þá sem stunda sjálfstæðan
rekstur í eigin nafni.
Önnur markmið en
lækkun tekjuskatta
Á hitt hefur einnig verið bent að
auðveldara kunni að vera að gjald-
færa og fá viðurkennda ýmsa kostn-
aðarliði í nafni einkahlutafélags en
þegar reksturinn er í nafni einstak-
lings, m.ö.o. að staða einstaklings í
sjálfstæðum rekstri gagnvart
skattayfirvöldum sé lakari hvað
varðar frádrátt á lögmætum kostn-
aðarliðum. Engin stoð er fyrir slíkri
mismunun í skattalögum og ósagt
skal látið hvort einstaklingur í sjálf-
stæðum rekstri eigi erfiðara með að
fá viðurkennda ýmsa kostnaðarliði
hjá skattayfirvöldum eins og sumir
menn í einstaklingsrekstri hafa
haldið fram.
Hér erum við líka komin út á
nokkuð hálan ís; mörkin á milli per-
sónulegs kostnaðar og kostnaðar
vegna rekstrar geta verið óskýr og
fráleitt óalgengt að menn ferðist um
á „gráum svæðum“ í þeim efnum.
Ósjaldan hefur verið beint á að menn
í eigin rekstri greiði hlutfallslega
litla skatta miðað við aðrar stéttir.
Almennt má ætla að þeir sem telja
sig eiga erfitt með að telja fram
raunverulega kostnaðarliði í eigin
rekstri sjái hag sínum betur borgið
innan einkahlutafélags og breyti
rekstrarforminu jafnvel eingöngu af
þeim sökum.
En má þá ekki alveg eins gera ráð
fyrir að menn breyti rekstrarform-
inu eingöngu til þess að geta talið
fram eigin kostnað á nafn einka-
hlutafélags, m.ö.o. svindlað undan
skatti? „Enginn getur mótmælt því
ef Jón Jónsson ehf. greiðir kostnað
fyrir Jón Jónsson. En þetta er hróp-
andi óréttlæti gagnvart samborgur-
unum. Einn er kannski venjulegur
launamaður á meðan nágranninn
dregur allan sinn kostnað frá áður
en hann fer að greiða til samfélags-
ins,“ sagði Kristinn Jónasson, bæj-
arstjóri í Snæfellsbæ, á dögunum.
Eftir því sem næst verður komist
er ekki algengt að menn færi eigin
fasteignir/íbúðir í miklum mæli inn í
einkahlutafélögin. Hitt mun vera al-
gengara að menn leigi jafnvel hluta
af húsnæði sínu undir starfsemi
einkahlutafélagsins en skattur af
leigutekjum er sem kunnugt er jafn
fjármagnstekjuskattinum eða 10%.
Þá mun einnig vera mjög algengt
að bifreiðar gangi inn í einkahluta-
félagið og verði eign þess en sam-
kvæmt skattalögum ber mönnum að
reikna sér hlunnindi af bifreið sem
launagreiðandi lætur þeim í té; ætla
má þó að menn sjái einhvern hag eða
hagræði í því að bifreiðar séu eign
félaganna en ekki þeirra sjálfra.
Launþeginn: hinn tryggi og
staðfasti skattgreiðandi
Venjulegur launþegi á alla jafna
ekki kost á að lækka skattbyrði sína
með þessum hætti; vilji hann lækka
skattbyrðina verður hann að gera
annaðhvort að leggja land undir fót
og flytjast í skattvænna umhverfi
eða gerast þátttakandi í hinu svarta
hagkerfi. Hvorugt er góður eða ein-
faldur kostur heimakærum og lög-
hlýðnum borgara. Því er hinn al-
menni launþegi það sem kalla mætti
„staður skattstofn“, þ.e. hann á
óhægt um vik að víkja sér undan
skattinum, öfugt við t.d. peningaeign
sem er frekar „kvikur skattstofn“
sem skreppur saman eða gufar jafn-
vel upp í takt við hækkandi skatta.
En þótt svigrúm launþega sé lítið
má þó vel hugsa sér að stjórnendur
og starfsmenn fyrirtækja geti séð
sér hag í að stofna einkahlutafélag
um sjálfan/sjálfa sig og láta hið nýja
einkahlutafélag síðan selja fyrrum
launagreiðenda sömu þjónustu og
þeir inntu af hendi sem launþegar.
Munu reyndar þegar til dæmi um að
menn hafi tekið slíkt fyrirkomulag
upp enda fyrir hendi samningslausn
sem bæði launagreiðandi og laun-
þegi geta hagnast á.
Minni endurgreiðslubyrði
vegna námslána
Endurgreiðsluhlutfall af námslán-
um miðast við útsvars- og tekju-
skattsstofn samkvæmt skattafram-
tali. Árleg endurgreiðslubyrði
einstaklings lækkar því að öllu jöfnu
við breytingu rekstrarins í einka-
hlutafélag. Endurgreiðslan nemur
4,75% af heildartekjum a
sem tekin voru eftir 1992 en
lánum sem tekin voru á
1982 til 1992.
Hugsum okkur nú mann í
lingsrekstri sem skilaði átta
tekjum að teknu tilliti til r
kostnaðar og annarra frádr
Af þeirri upphæð hefði han
380 þúsund til LÍN á ári en
hann færir reksturinn und
hlutafélagið (kostnaður ób
reiknar hann sér lágmar
gjald eða laun, t.d. samkvæ
B4 (útgerð, iðnaður, versl
ingastarfsemi) eða þrjár m
ári. Þá greiðir hann 142.500
ári í stað 380 þúsunda áður.
En er ekki ósanngjarn
einhver að segja, að blanda
unum af námslánum í málið
maðurinn þau ekki bara upp
tíma?
Svarið er skýlaust nei.
lagi kann maðurinn að ha
Stefnir í að launþegar muni standa næ
Skattbyr
ehf.-væð
3

4 







     <  - *2 * #
6 
 1



) *  +
(, -
 
%  
*  
%* 

=  O 


,1   
+


U B25 FC
-3
  FB25
-5 C   9?*
#7   
E3?
 O 

%2  B25  1
%
 
R   
Talsverður munur kann að vera á s
hvort þeir hafa val um hvernig þeir te
Gísli Ólafsson komst að því að eftir
slægjast við að færa eigin rekstur un
JÓN Jónsson starfar sj
og hefur færri en fjóra
er hlutfallslega lítill og
(rekstrartekjur að frád
und á mánuði. Af þeim
skatt auk tæpra 150 þú
tekjuskatt), samtals 2.
og Jón hélt eftir (lítum
þúsundum eftir skatta
Nú stofnar Jón einka
gerlega óbreyttur. Han
ur B4) eða 300 þúsund
hagnaði félagsins. Jón
um sínum og sleppur v
Jónssonar ehf. nemur
lagið 18% í skatt eða 4
Arðgreiðslan til Jón
greiðir hann 10% skatt
lögð skattbyrði Jóns og
króna og meðalskattur
á skattgreiðslum fyrir
Mismunurinn vex me
lækkandi tekjum/hagn
nam greiðsla hans 285
Samanlagður mismunu
þúsund á ári eða hátt í
Jón Jónsson
ÚTUNDAN Í RÍKI
ALLSNÆGTANNA
Í miðju neyzluæði aðventunnarhlýtur fólki að hnykkja við þeg-ar sagt er frá því að yfir 2.000
fjölskyldur, jafnvel allt að 2.400,
þurfi að leita sér aðstoðar hjá hjálp-
arsamtökum fyrir jólin. Þessar fjöl-
skyldur eiga ekki fyrir jólamatnum,
jólagjöfunum eða jólafötunum, sem
auglýst eru í gríð og erg. Sam-
kvæmt samtölum við fulltrúa Hjálp-
arstarfs kirkjunnar, Rauða krossins
og mæðrastyrksnefnda, sem rætt
var við í Morgunblaðinu á sunnu-
dag, bendir ýmislegt til að fleiri leiti
sér hjálpar fyrir þessi jól en í fyrra.
Við hljótum að spyrja hvað hafi
farið úrskeiðis í velferðarríkinu Ís-
landi, þar sem þjóðartekjur á mann
eru hvað hæstar í heiminum, þegar
svo er komið að þúsundir manna
þurfa að leita á náðir hjálparsam-
taka til að geta veitt sér og börnum
sínum það sem þykir í dag sjálfsagt
og eðlilegt að allir geti veitt sér.
Sömuleiðis hlýtur fólk að spyrja
hversu margir séu í svipuðum að-
stæðum en of stoltir til að biðja um
aðstoð og standa í langri biðröð eftir
hjálpinni.
Ýmislegt bendir til að skjólstæð-
ingar hjálparstofnananna séu ekki
sízt einstæðir foreldrar með lágar
tekjur, fólk sem glímir við örorku
eða tímabundin veikindi eða hefur
ekki vinnu. Tryggingabætur duga
þessu fólki oft ekki til framfærslu og
bent hefur verið á hættuna á að það
festist í fátæktargildru, sem skatta-
og bótakerfið refsi því fyrir að
reyna að vinna sig út úr. Stundum
er eins og þeir, sem marka velferð-
arkerfinu stefnu, hafi lítinn áhuga á
vanda þessa fólks. Hópurinn er
vissulega ekki stór sem hlutfall af
þjóðinni, en vandi tvö þúsund fjöl-
skyldna verðskuldar þó sannarlega
athygli; að grafizt sé fyrir um orsak-
ir hans og reynt að finna á honum
lausnir.
Það á auðvitað að vera okkur
kappsmál að enginn þurfi að leita á
náðir hjálparstofnana og þær geti
einbeitt sér að því að aðstoða með-
bræður okkar í fjarlægari löndum,
sem ekki njóta sama ríkidæmis og
við Íslendingar. En á meðan svona
er komið, er ljóst að kirkjan og
frjáls félagasamtök af ýmsu tagi
gegna mikilvægu hlutverki í velferð-
arkerfi okkar. Til þess að þau geti
hjálpað þeim, sem þurfa á því að
halda, verðum við hins vegar hvert
og eitt líka að láta eitthvað af hendi
rakna. Sá stóri meirihluti, sem lifir í
allsnægtum, má ekki gleyma hlut-
skipti þeirra sem verr eru settir.
TÖLVUR OG TUNGUTAK
Hugbúnaðarþýðingar á Íslandivoru til umræðu fyrir skömmu
á málþingi sem Stofnun Vigdísar
Finnbogadóttur í erlendum tungu-
málum og Þýðingarsetur Háskóla Ís-
lands stóðu að. Slík umræða er svo
sannarlega tímabær því tölvuvæðing
á Íslandi er mjög mikil. Af því leiðir
að stór hluti af daglegu umhverfi
fólks við vinnu og tómstundir er nú á
ensku, ekki síst meðal þeirra yngri,
og tungutak tengt tölvum oft og tíð-
um talsvert mengað.
Í upphafi þessarar almennu tölvu-
væðingar gerðu sér margir vonir um
að hægt yrði að þýða yfir á íslensku
allan algengasta hugbúnað, þannig
að með tíð og tíma mætti innleiða
tölvuumhverfi sem væri að mestu
leyti á íslensku. Eins og Björn
Bjarnason alþingismaður greindi frá
á málþinginu, var stefnt að því í
menntamálaráðuneytinu allt frá
árinu 1996 að hugbúnaður í tölvum í
skólum yrði þýddur. Ráðuneytið
gerði síðan samning við Microsoft ár-
ið 1999 þess efnis að hugbúnaðurinn
„Windows 98“ og „Internet Explor-
er“ yrði íslenskaður og lauk þeirri
þýðingu í apríl 2000. Reyndin hefur
þó verið sú að erfitt er að halda í við
nýjar uppfærslur á erlendum hug-
búnaði sem eru mjög tíðar, í sam-
ræmi við örar framfarir á þessu sviði.
Þó er stefnt að því að koma þýðingum
á hugbúnaði Microsoft í reglubund-
inn farveg, en Björn benti einnig á að
þýðingarferlið sem slíkt hefði verið
lærdómsríkt. Sagði hann að reynslan
af því væri „ómetanlegur vegvísir í
frekari viðleitni til að treysta stöðu
íslenskunnar í tölvuheiminum“.
Stærsta verkefni á þessu sviði hér
á landi er þýðing á viðskiptahugbún-
aðinum „Oracle“ en stefnt er að því
að taka íslenskan hluta þess í notkun
1. mars á næsta ári hjá ríkissjóði og
stofnunum hans. Í því tilfelli var ekki
einungis samið um grunnþýðingu
heldur einnig allt viðhald á framtíð-
arútgáfum, sem óneitanlega skiptir
miklu máli ef þýðing á hugbúnaðin-
um á að festast í sessi.
Svo virðist þó sem óraunhæft sé að
gera ráð fyrir því að þýðingar á hug-
búnaðarforritum verði almennar á
næstunni á jafnlitlu málsvæði og
okkar. Það þýðir þó hreint ekki að við
getum látið undan síga með tilliti til
íslenskrar tungu í þessum mála-
flokki. Ef ekki er hægt að þýða allan
þann hugbúnað sem við fólki blasir í
tölvuheiminum, er þeim mun mikil-
vægara að þýða öll þau hugtök og
heiti sem aðgerðum á skjá og tölvu-
vinnslu tilheyra, þannig að þeir sem
nota tölvur kunni góð skil á vinnslu-
ferlinu á móðurmálinu auk enskunn-
ar. Töluvert starf er nú þegar unnið í
skólum landsins þar sem áhersla er
lögð á íslenskan tölvuorðaforða, en
afar mikilvægt er að atvinnulífið taki
einnig þátt í slíkri uppfræðslu, t.d.
með því að sjá til þess að starfsmenn
hafi greiðan aðgang að þeim íðorðum
tengdum tölvunotkun sem náð hafa
góðri fótfestu. Tölvuheimurinn hefur
opnast þjóðinni á undraverðum
hraða og því er ekki seinna vænna að
hefja markvissa aðlögun íslenskrar
tungu að þessu nýja notkunarsviði.
Einungis þannig er hægt að snúa
vörn í sókn og tryggja að móðurmálið
þróist í samræmi við breytta heims-
mynd og þjóni þjóðinni til frambúðar
við öll tjáskipti.