Morgunblaðið - 03.01.2003, Blaðsíða 28

ÁRAMÓT
28 FÖSTUDAGUR 3. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Sunddeild
Ármanns
Innritun virka daga frá kl. 17.00 og um helgar frá kl. 13.00 í síma 557 6618 (Stella)
og Eygló í síma 588 6727.
Barnasund
Sundnámskeið fyrir börn 2ja-6 ára
hefst laugardaginn 18. janúar nk.
í Árbæjarskóla.
Útsalan
hefst í dag
„GÓÐIR Íslendingar.
Ég vaknaði í morgun glaður í
bragði, sem er svo sem ekki sérlega
fréttnæmt, en það rann upp fyrir
mér við morgunraksturinn að
gamlaársdagur hefur alltaf og und-
antekningalaust komið mér í gott
skap. Ég kann ekki á þessu neina
eina skýringu. Vissulega er ég einn
af þeim sem fylgja sólinni fast að
málum, er hún hefur sína árlegu
hólmgöngu við skammdegið. Og ég
gleðst yfir daglegum fréttum af þeim
vígstöðvum, að dagur sé að lengjast
um nokkrar mínútur í hvorn enda og
skuggarnir, skutulsveinar myrkurs-
ins, séu að skreppa saman. Ég get
sagt með Jónasi Hallgrímssyni: „Ég
veit það af reynslu að það bráir af
mér eftir sólstöðurnar og þá er ég til
í allt.“ Gamlaársdagur, sem maður
vaknar til, er líka sigurdagur og
sönnun þess að maður hafi náð að
fara enn einn hring um orkuboltann
mikla, sem kveikir allt líf og nærir
það, og einnig merki þess að fá að
hefja nýjan hring. Gamlaársdagur er
þannig einskonar árviss lokaprófs-
dagur. Maður fær jafnvel á stundum
að skoða einkunnirnar sínar eftir ár-
ið. Ég minnist þess að
afi minn lét mig lítinn
standa teinréttan og
stífan við dyrastaf, setti
bók á kollinn á mér og
merkti stærð og ár með
blýanti. Svo voru
mamma og amma á
næstu grösum til að
hrósa manni fyrir vöxt-
inn, sem væri því að
þakka, hvað maður væri
duglegur að borða. Það
var ekki frítt við að mér
þætti hrósið gott og
gekk sperrtari um fyrst
á eftir. Hitt er önnur
saga að ég er enn dug-
legur að borða og held
áfram að vaxa, en er hættur að fá
hrós frá mínum nánustu á gamlaárs-
dag þrátt fyrir það. En fjölmiðlarnir
eru við gamla heygarðshornið hans
afa míns á þessum degi, sem betur
fer liggur mér við að segja. Hinum
og þessum er stillt upp við vegg og
þeir mældir á alla enda og kanta.
Fjölmiðlarnir bera líka árið, sem er
að tifa út, við fyrra ár. Þeir sýna til
dæmis hve mikið hafi veiðst, hvaða
Íslandsmet voru sleg-
in, hvernig verðbólgan
hafi látið og hve mikið
hafi rignt miðað við
árið á undan og þar
fram eftir götunum.
Þetta er góður siður.
Sjálfur gat ég þess hér
í fyrra við sama tæki-
færi, að Sameinuðu
þjóðirnar hefðu spurt
um stöðu þjóða og þá
hefði komið í ljós að
við værum í sjöunda
sæti af 174 þjóðum,
þegar skoðað var hvar
talið væri best að búa í
hinni víðu veröld. Og í
ár eru það nýjustu
fréttir í samanburðarfræðunum að
það er sameiginlegt mat Harvard-
háskóla og stofnunar sem nefnist
World Economic Forum, að Ísland
sé í fyrsta sæti þegar kannað er í
hvaða ríkjum menn búa við minnsta
spillingu. Miðað við það hvernig
dansinn getur dunað í dægurumræð-
unni hér á landi þegar svonefnd
spillingarmál eru rædd, mætti frem-
ur ætla að við sætum eins og klessur
í botnsætinu, en að við skipuðum
virðingarsætið á toppnum að mati
heimsþekktra stofnana. Og alþjóða-
samtökin Fréttamenn án landa-
mæra kynntu þá niðurstöðu á árinu
að hvergi í heiminum væru fjöl-
miðlar frjálsari en á Íslandi og þar
tryggðu stjórnvöld slíkt frelsi best.
Tekið var fram að þetta segði þó
ekkert um gæði íslenskra fjölmiðla.
Og á þessu ári náðum við loks
árangri sem við höfum beðið eftir í
áratugi. Við komumst upp í hæsta
gæðaflokk, þegar alþjóðleg matsfyr-
irtæki meta lánstraust þjóða. Það er
með öðrum orðum svo komið, að
þegar lánastofnanir fletta upp Ís-
landi áður en landinu er veitt lán, þá
blasir við að Íslandi er skipað til sæt-
is með Bandaríkjunum og Þýska-
landi, þegar áhættan af því að lána
ríkjum fé er metin. Þetta eru auðvit-
að mjög ánægjuleg tímamót og við
getum öll verið stolt af því trausti
sem við höfum áunnið okkur. En það
er sérstakur ánægjuauki að þar með
batna okkar lánskjör, vextir verða
okkur hagfelldir og gatan í alþjóð-
legum viðskiptum verður mun
greiðari á allan hátt. Hér er því ekki
aðeins um þjóðarheiður að ræða
heldur beinharðan ávinning.
Þetta mikilvæga mál snýst fyrst
og síðast um traust. Og þegar grannt
er skoðað er æði margt í mannheimi,
sem snýst einmitt um það hugtak,
hugtakið traust. Öll vitum við að ást
og vinátta skiptir miklu um hvernig
hjónabandi eða sambúð reiðir af. En
spurningin um traust er ekki langt
undan og er kannski mestur áhrifa-
valdurinn um endingu sambandsins.
Áður fyrr bjuggu flestir einir að
sínu. Þeir urðu sjálfir að sjá sér fyrir
fæði og klæðum og húsaskjóli af eig-
in rammleik og með hjálp sinna. Nú
er samfélagsmyndin önnur. Við
verðum að geta treyst því að vatnið
sem við fáum heim í krana sé hreint.
Við treystum því að kjötið sem við
kaupum af bóndanum gegnum
marga milliliði sé ferskt og rétt unn-
ið. Foreldrar setja allt sitt traust á
fóstrur og kennara um uppfræðslu
og aðgæslu barna sinna. Gagn-
kvæmt traust er þannig orðið mik-
ilvægasti lykillinn að samfélagi okk-
ar. En þó sýnist stundum að á
sumum sviðum hafi orðið afturför
þegar að þessum þætti kemur. Mæl-
ingar sýna til að mynda að traust á
þeirri stétt sem ég fylli um þessar
mundir er takmarkað. Fáir eiga þó
meira undir því en stjórnmálamenn
að njóta trausts fólksins í landinu.
En hinu er ekki að neita að sumt af
því sem fyrir augu ber af vettvangi
stjórnmálanna er tæplega til þess
fallið að vekja mönnum traust.
Furðu margir segja hálfsatt eða
ósatt og virðast ekki leiða hugann
eina örskotsstund að heiðri sínum og
orðstír og það sem lakara er, enginn
hermir framkomuna upp á viðkom-
andi og ótrúlega mörgum virðist
sama. Menn yppta öxlum og láta
kyrrt liggja. Slíkt kann að standast
um skamma hríð, en verður að þjóð-
arböli, þegar til lengdar lætur. Á
gamlaársdegi, degi ársuppgjörsins,
er okkur hollt að hugsa til þessara
þátta. Traust er mikilvægasti þátt-
urinn í því, sem þeir er sýsla með
fyrirtæki kalla viðskiptavild. Traust
getur maður ekki fengið lánað og
ekki heldur keypt. Maður verður að
ávinna sér traust með framgöngu
sinni og það er ekki hlaupið að því að
endurheimta það, ef það glatast.
Sjálfstraust er allt annar hand-
leggur. Það á hver maður aðeins við
sjálfan sig. Það er ágætt í hófi og
getur verið áhrifaríkt og þarft sé það
á góðum grunni reist. Þjóð getur átt
sameiginlegt sjálfstraust rétt eins og
sameiginlegt lánstraust: Hún getur
gengið fram í fullri vissu þess að
henni mun vel farnast hafi hún
menntað sig og þroskað og lagt sig
alla fram. Íslenska þjóðin sér hvar-
vetna merkin um að hún getur skip-
að sér á fremsta bekk á flestum svið-
um sé viljinn nægur. Hún sækir hins
vegar ekki í þann samanburð við
þjóðir, þar sem niðurstaðan ræðst
mest eða eingöngu af fjöldanum sem
myndar þær. Við getum skilað góðu
dagsverki og litið yfir það bæði sátt
og stolt. Það breytir ekki því, að það
bíður okkar nýr dagur og ný verk.
Með sama hætti og hugarfari getum
við horft um öxl til liðins árs. Glaðst í
sinni í árslok yfir því sem vel var
gert, en verið minnug þess að nýtt ár
bíður okkar, þegar þessu kvöldi lýk-
ur og þar er allt ógert. Og það á að
vera tilhlökkunarefni.
Við eigum sem sagt að taka nýja
árinu fagnandi, staðráðin í að gera
okkar besta, hvert sem forlögin
flytja okkur. Þótt þessi árstími sé, þá
erum við ekki álfar úr hól. Við erum
raunsæ vegna þess að við búum yfir
ómældri reynslu hvert og eitt og um
sumt öll saman. Við förum nærri um
að ekki verða öll skref létt sem stíga
þarf á nýja árinu – sum verða þung
og í ýmsum tilvikum afar þung. Sá er
lífsins gangur. En reynslan kennir
einnig að við getum alltaf gert okkar
besta, líka þegar verst gegnir og á
móti blæs. Þess vegna horfum við
glaðbeitt fram til nýja ársins og
þykjumst sjá að það glampar víða á
góð ævintýri handan við hornið. Ég
nefndi hann Jónas Hallgrímsson áð-
an stuttlega til sögunnar. Hann orti
margt og yrkisefnin voru ólík. En
þegar vel er að gáð glittir í ást hans á
ættjörðinni í nánast hverju kvæði.
Og það er hvergi úr stíl. Það er ekki
merki um þjóðrembing og mont,
þótt við látum, eins og Jónas, eftir
okkur að það glitti í ást okkar á landi
og þjóð í nær sérhverju verki sem
við tökum að okkur og hvað sem við
annars höfum fyrir stafni á nýja
árinu. Fyrir rúmum hundrað árum
orti 18 ára gamall piltur á þessa leið
til landsins síns:
Ef verð ég að manni, og veiti það sá,
sem vald hefur tíða og þjóða,
að eitthvað ég megni, sem lið má þér ljá,
þótt lítið ég hafi að bjóða,
þá legg ég að föngum mitt líf við þitt mál,
hvern ljóðstaf, hvern blóðdropa, hjarta
og sál.
Þetta fyrirheit var afgerandi og
rausnarlegt og þegar pilturinn stóð
upp frá dagsverki sínu, áratugum
síðar slitinn maður, máttu allir sjá að
hið mikla loforð varð ekki betur efnt.
Okkar heit þurfa ekki að vera svo
stór í sniðum, til þess að Ísland hafi
gagn af því, að við stöndum við þau.
Góðir landar mínir nær og fjær.
Ég þakka ykkur samfylgdina á
liðna árinu. Megi árið 2003 verða
ykkur blessunarríkt og gott.
Gleðilegt ár.“
Áramótaávarp Davíðs Oddssonar forsætisráðherra
Davíð
Oddsson
Getum öll verið stolt af því trausti
sem við höfum áunnið okkur
VERSLUNIN
Laugavegi 52, s. 562 4244.
Brúðhjón
A l l u r b o r ð b ú n a ð u r - G l æ s i l e g g j a f a v a r a - B r ú ð h j ó n a l i s t a r