Morgunblaðið - 07.02.2003, Blaðsíða 16

ERLENT
16 FÖSTUDAGUR 7. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
FYRSTU viðbrögð við ræðu Colins
Powells, utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, í öryggisráðinu á miðviku-
dag um ólöglegan vopnabúnað Íraka
og brot þeirra á ályktunum örygg-
isráðs SÞ, voru fremur fyrirsjáanleg,
að sögn dagblaðsins The Los Angel-
es Times í gær. Stuðningsmenn
Bandaríkjanna, Bretar og ráðamenn
margra ríkja í Mið- og Austur-Evr-
ópu, sögðu ráðherrann hafa lagt
fram vísbendingar sem væru svo öfl-
ugar að þær hefðu nægt til að sak-
fella Saddam Hussein Íraksforseta
fyrir rétti. Ákafir andstæðingar
sögðu ræðuna einfaldlega hafa verið
áróður.
Hans Blix, yfirmaður vopnaeftir-
lits SÞ, sagðist vona að Írakar
brygðust við ásökunum Bandaríkja-
manna. Ella gætu þeir gert ráð fyrir
annarri gagnrýninni skýrslu um ár-
angur eftirlitsins en Blix mun á ný
skýra öryggisráðinu frá stöðu mála í
dag. Mohammed ElBaradei, yfir-
maður Alþjóðakjarnorkumálastofn-
unarinnar, IAEA, sagði Íraka verða
að „gerbreyta afstöðu sinni til sam-
starfs“ við stofnunina. Hann sagði
öryggisráðið hafa sent Írökum þau
boð að tíminn væri að renna út.
IAEA mun gefa ráðinu skýrslu eftir
rúma viku.
Eftirlitsmenn fái gögn Powells
Bretar eru sem fyrr dyggir banda-
menn Bandaríkjamanna í deilunum
við Íraka og hyggjast senda þúsund-
ir hermanna til Persaflóa. Sögðu
ráðamenn í London að ræða Powells
hefði verið afar sannfærandi. Frakk-
ar og Rússar, sem hafa neitunarvald
í öryggisráðinu ásamt Bandaríkja-
mönnum, Bretum og Kínverjum,
hafa lengi lagt áherslu á að gefa beri
vopnaeftirlitsmönnum meiri tíma og
ítrekuðu þeir þetta viðhorf í gær.
Kínverjar hvöttu einnig til friðsam-
legrar lausnar og mæltu með því að
eftirlitsmenn héldu áfram störfum.
Þjóðverjar, sem eru nú í forsæti í ör-
yggisráðinu, hafa lýst sig andvíga
öllum tillögum um stríð gegn Írök-
um; sögðust áhyggjufullir yfir
ástandinu.
Þótt Powell fullyrti að mótþrói og
blekkingar Íraka gerðu viðleitni eft-
irlitsmanna nær gagnslausa sögðu
stjórnmálaleiðtogar í Frakklandi og
Rússlandi að efla þyrfti eftirlitið.
Bandaríkjamenn yrðu að fá eftirlits-
mönnum í té gögn sem þeir gætu
notað til að sannreyna ásakanir Pow-
ells um brot Íraka og tóku Þjóðverj-
ar undir þá kröfu.
Frakkar lögðu til að eftirlitsmönn-
um yrði fjölgað mjög, upplýsingar
Powells hefðu sýnt að þörf væri á
því. En bent er á að sum ummæli
talsmanna Frakka og Rússa mætti
túlka sem merki um að afstaðan væri
að breytast, Írökum í óhag.
Dominique de Villepin, utanríkisráð-
herra Frakka, sagði að Írakar
myndu aðeins fá stuttan frest til að
bæta samstarfið við eftirlitsmenn.
Ljóst þykir að Frakkar hafi alls ekki
útilokað þátttöku í hernaði ef til hans
kemur og er bent á að hætt hafi verið
í skyndi við reglubundna klössun á
flugmóðurskipinu Charles de Gaulle
en skipið er nú á leið til Miðaust-
urlanda. Bæði Frakkar og Rússar
eiga mikilla hagsmuna að gæta við
Persaflóa en megnið af olíu jarðar-
innar er í löndunum við flóann.
Indverjar sögðu að stjórn Sadd-
ams yrði að svara fullyrðingum Pow-
ells og skýra mál sín. Junichiro Koiz-
umi, forsætisráðherra Japans, sagði
að grunsemdir um að Írakar réðu yf-
ir gereyðingarvopnum hefðu aukist
enn. „Það eru Írakar sem ákveða
sjálfir hvort þessi deila verður leyst
með friðsamlegum hætti,“ sagði ráð-
herrann á þingi.
Grannar Íraka í Íran hafa lítið tjáð
sig um rök Bandaríkjamanna en í
gær átti utanríkisráðherra þeirra,
Kamal Kharazi, fund með breskum
starfsbróður sínum, Jack Straw, í
London. Sagði Kharazi að líkur væru
á að samþykkt yrði ný ályktun í ör-
yggisráðinu um Írak og taldi hann að
hún „gæti orðið gagnleg“.
Almennt er talið að sumt af því
sem Powell skýrði frá og sýndi hafi
haft veruleg áhrif, jafnvel á þá sem
efast um réttmæti þess að gera árás
á Írak og þvinga stjórn Saddams til
að hætta við áætlanir um framleiðslu
gereyðingarvopna.
Margir sérfræðingar segja að
Powell hafi tekist vel upp, sé haft í
huga hve þröngar skorður honum
hafi af öryggisástæðum verið settar.
Bandaríkjamenn eru yfirleitt hik-
andi við að ljóstra upp hve mikið þeir
viti um andstæðinga sína og skiptir
þá ekki síst máli að sumt af upplýs-
ingunum kemur frá njósnurum í
Írak. Ef of mikið er sagt gætu Sadd-
am og menn hans lagt saman tvo og
tvo og gómað njósnarann. Á næstu
dögum mun koma í ljós að þungi rök-
semda hans hafi virkað, segja aðdá-
endur Powells. En aðrir efast enn.
„Talsmenn hernaðarárásar munu
segja að sannað hafi verið að Sadd-
am hlíti ekki ályktunum SÞ,“ sagði
Charles Heyman, hermálasérfræð-
ingur hjá Jane’s-rannsóknastöðinni í
Bretlandi. „Andstæðingar árásar
geta sagt að upptökur af samtölum
[Íraka] hafi verið falsaðar og hann
hafi í reynd ekki sýnt fram á tengsl
við al-Qaeda.“ Heyman sagðist vera
reiðubúinn að láta sannfærast en
hann teldi ekki að sannanir hefðu
verið lagðar fram.
Áhrifin af ræðu á borð við þá sem
Powell flutti fara að mestu eftir því
hver er að hlusta, segja stjórnmála-
skýrendur. En málflutningi hans var
beint að mörgum markhópum í senn,
klofnu öryggisráði, Bandaríkjaþingi,
bandarískum almenningi, grönnum
Íraka og almenningsáliti í heiminum,
að sögn Kenneth Pollacks, fyrrver-
andi ráðgjafa stjórnar Bill Clintons.
Telja brotin sönnuð
Bandarískir kjósendur hafa á und-
anförnum vikum og mánuðum gefið
til kynna í skoðanakönnunum að þeir
séu margir efasemdafullir gagnvart
stefnu stjórnar George W. Bush for-
seta í Íraksmálunum. Þótt mikill
stuðningur sé við að refsa Írökum
fyrir brot þeirra á ályktunum SÞ
hefur meirihluti aðspurðra yfirleitt
sagt að tryggja verði samþykki SÞ
fyrir árás. Bandaríkjamenn megi
ekki standa að henni einir.
Ekki verður strax ljóst hver áhrif
ræðan hefur á almenning en á þingi
var henni vel tekið og kom jafnvel
fram að þingmenn sem áður hafa
verið tortryggnir á stefnu Bush telja
nú að brot Íraka hafi verið sönnuð.
Ræða Powells sögð vekja
fyrirsjáanleg viðbrögð
Frakkar, Rússar og Þjóðverjar vilja
að vopnaeftirlitsmenn Sameinuðu
þjóðanna fái gögn Bandaríkjamanna
Reuters
Colin Powell ræðir við George Tenet, yfirmann CIA, í fyrradag.
FYRSTU viðbrögð embættismanna
og dagblaða í arabaheiminum
benda ekki til að þar hafi menn lát-
ið sannfærast af málflutningi Colins
Powells, utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, í öryggisráði Sameinuðu
þjóðanna í fyrradag. Svo virðist þó
sem menn telji, hvað sem líði sönn-
unum á hendur Íraksstjórn, að
hernaðarátök séu nú nánast óum-
flýjanleg.
Dagblöð í Sýrlandi gerðu lítið úr
níutíu mínútna langri ræðu Pow-
ells. Málgagn stjórnvalda, dag-
blaðið Al-Baath, sagði Powell ein-
faldlega hafa lagt fram „tilgátur og
persónulegar skoðanir“. „Í besta
falli var að finna í kynningu hans
óstaðfestar upplýsingar sem vopna-
eftirlitsmenn Sameinuðu þjóðanna
verða að kanna á hlutlausan hátt.“
Egyptinn Amr Moussa, fram-
kvæmdastjóri Arababandalagsins,
lagði einnig áherslu á að vopnaeft-
irlitsmennirnir yrðu hinir end-
anlegu dómarar um „ófullnægj-
andi“ sönnunarfærslu Powells.
Egypskur blaðamaður, sem sagður
er náinn bandamaður Hosnis Mub-
araks Egyptalandsforseta, spáði
því hins vegar að Bandaríkin
myndu ráðast á Írak „innan fárra
vikna“. „Ég kem úr för til Banda-
ríkjanna sannfærður um að Banda-
ríkjastjórn sé staðráðin í að hafa
hraðar hendur og ráðast á Írak inn-
an fárra vikna,“ sagði Ibrahim Naf-
ie, sem stýrir Al-Ahram-blaða-
samsteypunni í dagblaðsgrein.
„Hver getur kveðið upp úr um að
gervihnattamyndirnar og hljóð-
upptökurnar voru ekki falsaðar á
vinnustofum CIA [bandarísku leyni-
þjónustunnar]?“ spurði dagblaðið
Al-Khaleej í Sameinuðu arabísku
furstadæmunum. Þá höfðu dagblöð
í Jórdaníu og Líbanon ekki látið
sannfærast. „Jafnvel þó að við leyf-
um Bandaríkjunum að njóta vafans
eru þessi nýju gögn ekki þess eðlis
að þau geti talist sannfærandi sann-
anir um að Írakar séu brotlegir [við
ályktanir Sameinuðu þjóðanna] eða
að einhverri þjóð stafi slík hætta af
Írak einmitt nú,“ sagði Jordan Tim-
es, sem skrifað er á ensku.
Í Beirút sagði Al-Kifa Al-Arabi
að „sannanir skorti í sönnunargögn
Powells“ og að „í níutíu mínútur
hreytti utanríkisráðherrann út úr
sér tilhæfulausum fullyrðingum og
ásökunum“.
Arabar ekki
sannfærðir
AP
Maður í Kaíró í Egyptalandi les um ræðu Colins Powells.
Kaíró. AFP.
TÍU ríki frá Mið- og Austur-
Evrópu, þ.á m. sjö sem boðin
hefur verið innganga í Atlants-
hafsbandalagið (NATO), hafa
lýst yfir stuðningi við stefnu
Bandaríkjastjórnar í Íraksmál-
unum. Þau segja Colin Powell,
utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, hafa lagt fram „sannfær-
andi gögn“ um vopnaáætlanir
Íraka og bjóða fram aðstoð sína
við það verkefni að afvopna
Írak.
Utanríkisráðherrar Albaníu,
Búlgaríu, Króatíu, Makedóníu,
Rúmeníu, Slóvakíu, Slóveníu,
Eistlands, Lettlands og Lithá-
ens segja í yfirlýsingu sinni
mikilvægt að lýðræðisríki
heimsins taki höndum saman
og bregðist við þeirri bráðu
hættu sem stafi af ríkisstjórn
Saddams Husseins Íraksfor-
seta.
Skýlaust brot
„Nú er ljóst að Írak hefur
skýlaust gerst brotlegt við
ályktanir Sameinuðu þjóðanna,
þ.á m. ályktun nr. 1441 [frá því í
haust],“ segja ráðherrarnir.
„Verði Írakar ekki við kröfum
um afvopnun […] erum við
reiðubúnir til að taka þátt í
bandalagi þjóða sem takist á
hendur það verkefni að fram-
fylgja efni ályktunarinnar um
afvopnun Íraks.“
Austur-Evrópuþjóðirnar
hafa síðustu misserin verið öt-
ulli stuðningsmenn stjórnvalda
í Washington en þjóðir Vestur-
Evrópu, sem aðild eiga að
NATO. Sést þetta best á því að
skiptar skoðanir eru meðal nú-
verandi NATO-þjóða um hern-
aðaraðgerðir gegn Írak. Þjóð-
irnar sjö, sem senn ganga í
bandalagið, eru hins vegar ein-
huga í stuðningi sínum.
Segjast
styðja
Banda-
ríkin
Sameinuðu þjóðunum. AFP.
Austur-Evrópa