Morgunblaðið - 09.02.2003, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. FEBRÚAR 2003 11
ið gegn þessu. Það er eins og það er, menn gefa
stundum eftir og það eru ekki alltaf allir sam-
mála. Ef ég hefði mótmælt harkalega hefði lán-
ið ekki farið í gegn, en ég féllst á þetta. Enda ef
menn ætla að vinna saman verður stundum að
ganga bil beggja.“
Árni: „Næsta árið fara að berast fregnir af
erfiðri stöðu Norðurljósa, sem og annarra sjón-
varpsfyrirtækja. Við fáum upplýsingar um það
að Norðurljós séu komin í vanskil. Það voru op-
inberar upplýsingar.“
Árni og Sólon segja að í sambankaláni sem
Norðurljós hafi tekið áður en fyrirtækinu var
veitt lán í Búnaðarbankanum hafi verið ákvæði
um að fyrirtækið mætti ekki taka annað lán,
nema með samþykki bankanna sem stóðu að
sambankaláninu. Þetta hafi þeir ekki vitað um
þegar þeir samþykktu lánið til Norðurljósa, en
þegar þeir hafi orðið þess áskynja hafi verið
kallað á fulltrúa Norðurljósa til fundar í bank-
anum.
Árni: „Þeim var gerð grein fyrir því að bank-
inn væri ósáttur við tvennt. Annars vegar að
þeir hafi ekki upplýst okkur um það að þeir
máttu ekki taka annað lán nema með samþykki
bankanna sem veittu sambankalánið, og hins
vegar að lán séu í vanskilum. Hvort tveggja gefi
Búnaðarbankanum heimild til að gjaldfella lán-
ið. Hugmynd okkar var sú að fá betri trygg-
ingar en persónulegar ábyrgðir eigenda.
Svo gerist það skömmu síðar að bankann
nálgast aðilar sem lýsa sýn sinni á sjónvarps-
markaðinn. Staða beggja sjónvarpsfyrirtækj-
anna sé mjög erfið og þeir viðra hugmyndir um
hvernig samruni eða samstarf geti orðið milli
sjónvarpsfyrirtækjanna. Í framhaldi af þessu
mátum við hagsmuni bankans ef til slíks sam-
runa kæmi eða jafnvel gjaldþrota. Um það
snerist þetta fræga minnisblað sem hefur orðið
til þess að við höfum verið ásakaðir um að hafa
gefið upplýsingar um lán Norðurljósa hér í
bankanum, sem er rangt.“
Árni og Sólon segja að þeir hafi aldrei gefið
upp neinar tölur varðandi lán Norðurljósa og að
í útreikningum hafi einfaldlega verið stuðst við
þær tölur sem þeir sem tóku málið upp við þá
hafi komið með. Þeir hafi aldrei staðfest þessar
tölur. Hins vegar hafi þeir sett lánanúmer á
minnisblaðið til að ekki færi á milli mála hvað
verið væri að tala um. Lánanúmerin segi hins
vegar ekkert um innihald lánasamningsins.
Sólon segir að það að bankinn hafi valið þá
leið að innheimta lánið til Norðurljósa með
gjaldfellingu þess tengist ekkert þeim viðræð-
um sem bankinn hafi átt við aðra um hugsan-
lega þróun á sjónvarpsmarkaðnum. Bankinn
hafi einungis viljað gjaldfella lánið til að tryggja
stöðu sína og að ef bankinn fái betri tryggingar
nægi það.
Árni ítrekar það að ef betri tryggingar fáist
þá hætti þeir innheimtuaðgerðum tafarlaust,
þeir fari ekki einu sinni fram á að neitt sé greitt
inn á lánið. Þeir hafi hins vegar talið eðlilegt að
bera það undir dómstóla hvort þeir geti gjald-
fellt lánið og það mál sé nú í gangi.
Tap af fyrirtækjakaupum
Búnaðarbankinn hefur átt hlut í ýmsum fyr-
irtækjum, meðal annars 35% í AcoTæknivali
sem hann seldi nýlega. Hvernig lítur þetta út
fjárhagslega fyrir bankann eftir að hann hefur
losað þessa stöðu sína?
Sólon og Árni segja að bankinn hafi eignast
þennan hlut í fyrirtækinu vegna lána til þess
sem breytt hafi verið í hlutafé vegna rekstr-
arerfiðleika þess, en staðan hafi versnað veru-
lega á síðustu árum, sem að vísu hafi verið fyr-
irtækjum í þessari grein erfið.
Sólon: „Við höfðum ekki fulla vitneskju um
stöðuna þegar við komum inn í fyrirtækið eins
og síðar kom í ljós.“
Árni: „Tap fyrirtækisins 2001 var til dæmis
um einn milljarður króna, sem var að verulegu
leyti vegna þess að eignir voru ofmetnar og
þetta fáum við í fangið.“
Hvert er þá tap bankans af þessum viðskipt-
um við AcoTæknival og forvera þess?
Árni: „Við höfum orðið fyrir umtalsverðu
tapi, sem búið er að taka tillit til í ársreikningi
2002.“
Þeir segjast ekki geta nefnt nákvæma tölu,
en staðfesta að fjárhæðin sé vel á annað hundr-
að milljónir króna.
Þið hafið átt viðskipti með fleiri fyrirtæki á
síðustu árum. Þið keyptuð til dæmis Fóður-
blönduna árið 2001. Í fyrrasumar selduð þið tvo
þriðju hluta Reykjagarðs, sem var í eigu Fóð-
urblöndunnar, og í síðasta mánuði selduð þið
Fóðurblönduna sjálfa. Hvernig komu þessi við-
skipti til og hver var niðurstaða þeirra fyrir
bankann?
Sólon: „Ætlunin var að vinna að hagræðingu í
greininni með því að sameina fyrirtæki. Sam-
keppnisstofnun gerir svo athugasemdir við það,
sem verður til þess að þessi sameining og hag-
ræðing getur ekki gengið eftir og við sitjum
uppi með þessi fyrirtæki.“
Árni: „Bankinn þurfti þarna að leita leiða til
að koma sér út úr þessari stöðu aftur, sem við
teljum að hafi tekist mjög farsællega, bæði í til-
felli Fóðurblöndunnar og Reykjagarðs.“
Þeir segja að í þessum viðskiptum hafi bank-
inn tapað verulegum fjárhæðum, líkt og í við-
skiptunum í kringum AcoTæknival en einnig sé
búið að taka tillit til þess í ársreikningum 2002.
Múr um sparisjóðina
Þið reynduð yfirtöku á Sparisjóði Reykjavík-
ur og nágrennis í fyrrasumar í samvinnu við
fimm stofnfjárfesta sparisjóðsins. Hver er
staða þess máls nú?
Sólon: „Við töldum þetta kærkomið tækifæri
til hagræðingar í bankakerfinu, sem full þörf er
á, en þegar til átti að taka þá virtist ekki vera
áhugi á því hjá þingmönnum að hægt væri að
hagræða og þeir smíðuðu múr utan um spari-
sjóðina.
Málinu er lokið af okkar hálfu en ef við rifjum
málið upp, nú þegar mesta moldviðrið hefur
sest, og skoðum tilboð Búnaðarbankans í
SPRON án allra fordóma, hvað kemur þá í ljós?
Lög höfðu verið sett sem heimiluðu sparisjóð-
unum að breyta félagaformi sínu, meðal annars
til að stuðla að aukinni hagræðingu á fjármála-
markaði. Að frumkvæði nokkurra stofnfjáreig-
enda gerðum við tilboð til annarra stofnfjáreig-
enda sem hafði eftirfarandi að markmiði: Að
bjóða stofnfjáreigendum 4 sinnum hærra verð
en stjórn sparisjóðsins hafði boðið; skuldbind-
ingu til að veita öllum almennum starfsmönnum
áframhaldandi vinnu á óbreyttum kjörum og að
ekki yrði breyting á afgreiðslustöðum. Búnað-
arbankinn skuldbatt sig til að auka „einskis-
mannssjóðinn“ um einn milljarð og verja ávöxt-
un af heildarsjóðnum, 3,7 milljörðum, til líknar-
og menningarmála á starfssvæði sparisjóðsins.
Þetta hefði þýtt á milli 200 og 300 milljóna fram-
lag á hverju ári. Búnaðarbankinn vildi skuld-
binda sig til að nota ekki „einskismannssjóðinn“
til áhrifafjárfestinga og að honum yrði breytt í
skuldabréfasjóð á nokkrum árum. Fyrir Bún-
aðarbankanum vakti stækkun og hagræðing,
sem myndi skila sér til viðskiptavina og eigenda
á nokkrum árum.
Samningurinn sem gerður var við þessa
fimmmenninga gilti til áramóta en eftir það höf-
um við ekkert komið að þessu máli. Hitt er ann-
að mál að í október fórum við þess á leit við
Deloitte & Touche, að beiðni fimmmenning-
anna, að fyrirtækið gerði verðmat á Frjálsa
fjárfestingarbankanum, sem frægt er orðið. Þá
var ekki búið að gefa upp alla von um að tilboð
okkar gæti hugsanlega náð fram að ganga.“
Árni: „Á þeim tíma var tilboðið í gildi, málið
var í skoðun hjá áfrýjunarnefnd og ekki var bú-
ið að breyta lögum um sparisjóðina. Þá urðu
þessi stóru viðskipti þar sem SPRON keypti
Frjálsa fjárfestingarbankann af Kaupþingi.
Matið á Frjálsa tók talsverðan tíma og birtist
ekki fyrr en nú í janúar en þá var samningurinn
við fimmmenningana runninn út. Þá hafði lög-
unum líka verið breytt og úrskurður hafði fallið
og við sögðum fimmmenningunum þá að sam-
starfinu væri lokið. Það leit hins vegar út eins
og við værum enn að vinna í málinu því matið
birtist í janúar.“
Höfðu kaup SPRON á Frjálsa áhrif á áhuga
ykkar á SPRON? Fannst ykkur verðið eðlilegt?
Árni: „Við töldum að minnsta kosti eðlilegt að
fá óháð mat á því hvort þarna hefði verið um
eðlilegt verð að ræða eða ekki.“
Sólon: „Á þessum tíma hafði verið gert mat
hér innanhúss á þessu og það var á mjög svip-
uðum nótum og mat Deloitte & Touche, sem
sagt mun lægra en raunverulegt kaupverð.“
Sameining banka fyrir árslok
Sjáið þið einhverja möguleika á að ná fram
hagræðingu í bankakerfinu nú í samvinnu við
sparisjóðina?
Árni: „Ekki eins og lögin eru í dag. Það er
kannski íhugunarefni fyrir sparisjóðina og
framtíð þeirra.“
Sólon: „Þeir eiga erfitt með að ná sér í við-
bótar eigið fé, en tilgangurinn með því að leyfa
þeim að breyta sér í hlutafélög var að auðvelda
þeim það og að auðvelda þeim sameiningu.
Það virðist hins vegar vera þannig að þeir
vilja sameiningar innan síns hóps og svo vilja
þeir eignast aðra banka, en þeir vilja ekki að
aðrir bankar eignist þá.“
Sjáið þið aðra hagræðingarmöguleika fyrir
ykkur á bankamarkaðnum?
Sólon: „Væntanlega eru nýir eigendur bank-
ans að skoða hvaða möguleikar eru í stöðunni.
Við getum svo sem ekki farið að lýsa okkar
skoðunum fyrr en nýir eigendur eru komnir að
hér og við sjáum hvert þeir vilja stefna.
Það hefur hins vegar verið ánægjulegt að
þeirra sýn á bankareksturinn virðist vera mjög
í líkingu við það sem við tveir höfum rætt okkar
á milli.“
Árni og Sólon eru sammála um að líklegt sé
að fyrir lok ársins muni eitthvað hafa gerst í
sameiningarmálum bankanna. Þeir segja hins
vegar að hvort sem Búnaðarbankinn verði með í
slíkri sameiningu eða muni standa einn, sé
staða hans mjög sterk. Hann hafi vaxið afar
hratt á síðustu árum, sé að markaðsvirði orðinn
verðmætari en Landsbankinn og stærð efna-
hagsreiknings hans sé að nálgast stærð efna-
hagsreiknings Landsbanka og Íslandsbanka,
en fyrir fáeinum árum hafi verið mikill munur á
stærð þessara banka.
Lítil afskipti ríkisins
Nú er Búnaðarbankinn að breytast úr því að
vera að meirihluta til í eigu ríkisins yfir í nær
hreina einkaeigu, þar sem hlutur ríkisins verð-
ur innan við tíu af hundraði. Hverju breytir
þetta fyrir bankann?
Árni: „Í sambandi við ríkiseignina vil ég
hrósa bæði þeim sem hafa verið hér í stjórn og
þeim ráðherrum sem við höfum átt samskipti
við fyrir að hafa leyft okkur að reka bankann
eins og við töldum réttast, sem hefur skilað sér í
miklum vexti og verðmætaaukningu bankans.“
Sólon: „Við erum mjög ánægðir með að vera
komnir úr ríkiseigu. Búnaðarbankinn hefur þó í
gegnum tíðina sloppið betur við afskipti ríkisins
en aðrir ríkisbankar, ef til vill af því að hann var
áður miklu minni en hinir. En afskiptin voru
sem sagt lítil. Ég tek undir með Árna um það að
eftir að búið var að selja verulegan hlut í bank-
anum þá hafa áhrif stjórnmálamannanna alveg
horfið.“
Árni: „Það kom mér á óvart þegar ég kom hér
til starfa fyrir tveimur árum að vinnuandinn hér
var eins og ég hafði kynnst honum í einkafyr-
irtækjum. Hér var mikið frumkvæði starfs-
manna og ósérhlífni, og ég held að það sé grunn-
urinn að velgengni bankans.“
Sólon: „Ég tek undir þetta, hér hefur alla tíð
verið afskaplega gott starfsfólk sem hefur unn-
ið bankanum vel og viljað hag hans sem best-
an.“
Þið nefnið að hér hafi verið mikið frumkvæði.
Nú hefur sú skoðun heyrst að frumkvæðið hafi
ef til vill verið of mikið, að minnsta kosti á verð-
bréfasviðinu. Þar hafi mönnum verið gefinn of
laus taumurinn, hvað finnst ykkur um þau sjón-
armið?
Árni: „Það má alltaf velta því fyrir sér og
ugglaust getum við bætt okkur.“
Sólon: „Og við teljum okkur líka hafa verið að
gera það. Nú er miklu meira eftirlit heldur en
var og mikið regluverk sem búið er að byggja
inn í reksturinn á verðbréfasviðinu.“
Árni: „Ég vil áfram laða fram frumkvæði
starfsfólks og vil frekar standa frammi fyrir við-
skiptavinum mínum og hluthöfum og segja, hér
færðu hraða, persónulega og faglega þjónustu,
frekar en að segja, hér er lítið frumkvæði, hér
gera menn yfirleitt ekki neitt og eru lengi að
því. En við viljum sníða regluverkið þannig að
um leið og við gerum þetta tryggjum við að það
sé að fullu farið að öllum reglum. Það er þessi
gullni meðalvegur sem við reynum að nálgast.“
Sólon: „Það verður aldrei lögð of rík áhersla á
að það er nauðsynlegt fyrir banka að fara alltaf
eftir reglum, það er númer eitt, tvö og þrjú hjá
okkur.“
Getur verið að það sé óheppilegt að hafa við-
skiptabanka og fjárfestingarbanka í einu fyr-
irtæki?
Sólon: „Okkar niðurstaða er sú að kostirnir
séu fleiri en gallarnir.“
Árni: „Við viljum bæta úr göllunum með
skýrari reglum, og við megum ekki gleyma því
að til að það verði eðlileg framþróun í atvinnulíf-
inu verður að vera einhver farvegur fyrir breyt-
ingar.“
Mikil umsvif skapa umræðu
Svona að lokum. Það hafa komið upp ýmis
erfið mál að undanförnu í tengslum við viðskipti
bankans, ef til vill ýmist að ósekju eða ekki. Nú
byggjast bankaviðskipti mikið á trausti, eins og
slagorð ykkar vísar til, „Búnaðarbankinn –
traustur banki“. Hver hafa áhrif þessara mála
verið á ímynd bankans?
Sólon: „Auðvitað hefur öll svona umræða nei-
kvæð áhrif á ímyndina og traust bankans. Ef
ímyndin skaðast verður hún ekki unnin aftur
nema vinna traust í gegnum viðskipti. Traustið
kemur ekki með því að auglýsa að við séum
traustur banki, við þurfum að vinna okkur það
inn. Ég tel að við séum að gera það.
Ég held að ástæðan geti verið að við erum á
mikilli keyrslu og það gefur stundum á ef bátn-
um er siglt hratt. Auk þess sem við höfum
stækkað mun hraðar en aðrir bankar á síðustu
árum höfum við síðasta árið losað okkur hratt
úr eignarhaldi í óskráðum félögum. Þetta höf-
um við gert til að draga úr áhættu, en eign
bankans í óskráðum hlutabréfum minnkaði til
að mynda úr um 3,5 milljörðum króna í um 840
milljónir króna á síðasta ári. Þá fóru flestar
stærstu umbreytingar á fyrirtækjamarkaði á
síðasta ári í gegnum Búnaðarbankann, þannig
að hér hafa verið mikil umsvif.“
Árni: „Ég held að þessi fjölmiðlaumræða
skýrist mikið af því hvað við höfum verið virkir
á mörgum sviðum. Mismunandi hagsmunir
ráða miklu, því er ekkert að leyna. Þeim sem
finnst sínir hagsmunir hafa orðið undir bera oft,
að okkur finnst, fram ósanngjarna gagnrýni,
sem bankinn á oft og tíðum erfitt með að svara
vegna þess að við erum bundnir bankaleynd.
Eftir stendur að það er okkar tilfinning að
bankinn njóti gríðarlega mikils trausts við-
skiptavina og hann mundi ekki vaxa svona mik-
ið og ætti ekki þessari velgengni að fagna nema
vegna þess að hann nýtur mikils trausts. Menn
verða að hafa í huga að ef 99 eru ánægðir og
einn óánægður, þá heyrist bara í þessum eina.
Hinir eru ánægðir með þá persónulegu og góðu
þjónustu sem þeir fá.“
Sólon: „Samkvæmt þeim könnunum sem við
látum gera kemur í ljós að viðskiptavinir bank-
ans eru mjög ánægðir með bankann. Það kemur
hins vegar einnig í ljós að viðskiptavinir ann-
arra banka hafa minna álit á okkur, en ég veit
ekki hvernig þeir geta haft það álit ef þeir hafa
ekki reynt þjónustu okkur.
Svo kann að vera að við séum ekki nógu góðir
að verja okkur þegar á okkur er ráðist, stund-
um að ósekju. Við erum ekki óskeikulir fremur
en aðrir en það er af og frá að ásetningur sé á
ferð. Mistök eru þó aldrei útilokuð í dagsins
önn. Þegar málin eru hins vegar krufin kemur í
ljós að mikill vöxtur og sterk staða bankans
skýrist ekki af öðru en að viðskiptavinir bank-
ans treysta honum til allra góðra verka.“
Sólon „Samningurinn [um Straum] var
kynntur hér með eðlilegum hætti á fjár-
málanefndarfundi í bankanum, en mér er
ekkert sagt frá samningnum. Hins vegar
kemur í ljós að ég hef ekki lesið fund-
argerðina frá þessum fundi, en ef ég
hefði gert það þá hefði ég vitað af hon-
um.“
Árni „Það hefur verið gefið í skyn að það
hafi verið leynimakk með þennan samning
og það skýri hvers vegna hann var ekki til-
kynntur til Kauphallarinnar. Þetta er fjarri lagi.“
að svara gagnrýni