Morgunblaðið - 09.02.2003, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 9. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
S
EÐLABANKI Íslands hefur ákveðið
að kaupa 1,5 milljónir Bandaríkja-
dala alla virka daga vikunnar í stað
þriggja daga. Már Guðmundsson,
aðalhagfræðingur Seðlabankans,
segir þegar búið að kaupa Banda-
ríkjadali fyrir rúmlega 10 milljarða
íslenskra króna síðan kaup bankans hófust síðla
síðastliðið sumar. Markmiðið sé að kaupa í heild
fyrir allt að 20 milljaðra króna til að bæta gjald-
eyrisstöðu bankans. Ekkert annað hafi verið
ákveðið af hálfu Seðlabankans.
„Við mörkuðum þá stefnu í lok ágúst sl. að
kaupa reglulega gjaldeyri og stefndum að 20
milljörðum króna. Markmiðið er m.a. að greiða
upp gjaldeyrisskuldir sem söfnuðust þegar bank-
inn var að verja gengi krónunnar á árunum 2000
og 2001. Núna höfum við ákveðið að kaupa fimm
daga vikunnar í staðinn fyrir þrjá. Við erum að
flýta þessu ferli þar sem meira framboð er á gjald-
eyri,“ segir Már.
Þegar Seðlabankinn kaupir erlendan gjaldeyri
greiðir hann fyrir með íslenskum krónum. Við það
eykst framboð á krónum sem getur leitt til geng-
islækkunar. Lánin sem tekin voru á árunum 2000
og 2001 voru tekin til að verja gengi krónunnar
þegar hún átti undir högg að sækja að sögn Más.
Þá hafði Seðlabankinn það markmið að verja
gengið ólíkt núverandi markmiði bankans, sem er
að halda verðbólgu sem næst 2,5%. Á árunum
2000 og 2001 keypti Seðlabankinn krónur og seldi
gjaldeyri, öfugt við það sem nú er gert, og reyndi
þannig að styrkja gengi krónunnar.
Már segir meginmarkmið kaupanna nú ekki
það að hafa áhrif á gengið, þótt þau geri það auð-
vitað óbeint, heldur hitt að bæta gjaldeyrisstöð-
una. „Samkvæmt samkomulagi Seðlabankans og
ríkisstjórnarinnar frá mars 2001 um verðbólgu-
markmið og fleira grípum við ekki inn í gjaldeyr-
ismarkaðinn nema ef talið er að gengisþróun ógni
verðbólgumarkmiði eða fjármálalegum stöðug-
leika. Annars ákvarðast gengið af markaðsöflun-
um.“
Á morgun gefur Seðlabankinn út nýja verð-
bólguspá, þjóðhagsspá og greiningu á ástandi og
horfum í þjóðarbúskapnum. Þar verður m.a. ít-
arleg umræða um gengismál og segir Már bank-
ann þá gera grein fyrir mati sínu og stefnu.
Samspil gjaldeyris og gengis
Greiningardeildir viðskiptabankanna spá að
gengi krónunnar muni hækka á næstu mánuðum.
Við lok markaða á föstudaginn var gengisvísital-
an, sem mælir verð erlendra gjaldmiðla í íslensk-
um krónum, í 120,5 stigum en hafði farið lægst yf-
ir daginn í 119,4 stig. Krónan styrkist þegar
vísitalan lækkar. Gengi hennar hefur ekki verið
jafn sterkt síðan Seðlabankinn hætti að verja
gengið og skipti yfir í fljótandi gengi.
Ein ástæðan fyrir hækkun á gengi krónunnar
er mikið innstreymi gjaldeyris. Þá kaupa aðilar á
gjaldeyrismarkaði krónur fyrir erlenda mynt. Við
það eykst eftirspurn eftir krónum og gengi henn-
ar hækkar gagnvart gjaldmiðlum helstu við-
skiptalanda. Þessi þróun varð til þess að Seðla-
banki Íslands notaði tækifærið og keypti gjaldeyri
þar sem framboð hafði aukist.
Viðskipti með gjaldeyri fara fram á svokölluð-
um millibankamarkaði. Aðilar að honum eru, auk
Seðlabanka Íslands, Íslandsbanki, Landsbanki,
Búnaðarbanki og Kaupþing. Þeir sjá svo um við-
skipti fyrir fyrirtæki, lífeyrissjóði og fjárfesta.
Hækkandi gengi krónunnar hefur mismunandi
áhrif á starfsemi þessara aðila en í dag tíðkast að
verja sig fyrir gengisáhættum. Þær aðgerðir eiga
þátt í því að innstreymi gjaldeyris er mikið nú,
m.a. með framvirkum samningum.
Greiningardeild Búnaðarbankans gerir ráð fyr-
ir að gjaldeyrisinnflæði til ársins 2009 nemi alls
tæplega 100 milljörðum króna. Þar af séu tæplega
70 milljarðar vegna framkvæmda á Austurlandi
og rúmlega 30 milljarðar vegna framkvæmda fyr-
ir álver á Grundartanga. Greiningardeildin spáir
að innflæðið verði mest á árunum 2004 til 2006,
eða 20–25 milljarðar króna.
Í mánaðarskýrslu Búnaðarbankans, Ávöxtun
og horfur, sem kom út í byrjun febrúar, segir að
væntanlegar stóriðjuframkvæmdir séu ekki einu
þættirnir sem halda uppi gengi krónunnar. Lítil
eftirspurn hafi verið eftir innflutningi, sem vinni
gegn styrkingu krónunnar, og aðstæður í útflutn-
ingsgeiranum hafi verið hagstæðar. Útlit sé fyrir
að viðskiptajöfnuður á síðasta ári sé jákvæður.
Þessi umskipti hafi gert það að verkum að fram-
boð á gjaldeyri hafi verið meira en eftirspurn og
gengi krónunnar því styrkst í samræmi við það.
Lán voru tekin á árunum 2000 og 2001 til að styrkja gengi krónunnar
Seðlabankinn greiðir
gjaldeyrisskuldir
Reuters

 
 

      



   
 





 





  !"

Útflutningsfyrirtæki Stjórnendur fyr-
irtækja spá því vegna þróunar síð-
ustu mánaða að gengi krónunnar
muni hækka. Gangi það eftir fá
þessi fyrirtæki færri krónur fyrir
vörurnar sem seldar eru í útlöndum.
Til að vinna gegn þessu er mögulegt
fyrir þau að selja tekjur framtíð-
arinnar strax í dag á föstu umsömdu
verði. Það hafa þau verið að gera. Þá
verja þessi fyrirtæki sig fyrir frek-
ari styrkingu krónunnar. Þetta flýt-
ir því að gjaldeyrir kemur inn í land-
ið og hann er notaður til að kaupa
íslenskar krónur.
Innflutningsfyrirtæki Þegar krónan
styrkist er ódýrara fyrir fyrirtæki að
kaupa vörur í útlöndum og flytja til
landsins. Meira magn fæst fyrir
hverja krónu. Því kemur styrking
krónunnar innflutningsfyrirtækjum
til góða. Til að hagnast enn frekar á
styrkingu krónunnar geta þau dregið
að kaupa erlendan gjaldeyri fyrir
krónur til að greiða fyrir vörurnar
úti. Betra er að bíða með það því eftir
því sem krónan styrkist er ódýrara
að kaupa inn í erlendri mynt. Þar af
leiðandi minnkar útflæði gjaldeyris
en einnig hjálpar að innflutningseft-
irspurn hefur verið í lágmarki.
Lífeyrissjóðir Lífeyrissjóðir eiga mik-
ið af erlendum eignum og hluti í
verðbréfasjóðum. Ávöxtun þessara
eigna er umreiknuð í íslenskar krón-
ur. Ávöxtun í útlöndum minnkar því
í krónum talið þegar gengið hækk-
ar. Fyrir þessu geta lífeyrissjóðir
varið sig, ef stjórnendur þeirra sjá
fram á styrkingu krónunnar, með
því að selja gjaldmiðla framvirkt
gagnvart krónunni í samræmi við
verðbréfaeign þeirra í erlendum
gjaldmiðlum. Þetta hefur í för með
sér innstreymi gjaldeyris í landið.
Spákaupmennska Þeir sem starfa á og
fylgjast með gjaldeyrismarkaði sjá
þessa þróun einnig. Þeir skynja
hvernig þátttakendur hegða sér og
lesa það út með því að skoða hreyf-
ingar fjármagns til og frá landinu.
Einnig er spáð fyrir um hvað gerist í
framtíðinni. Þar sem útlit er fyrir að
gengi krónunnar hækki ýkja þeir
þessa sveiflu með því að selja gjald-
eyri fyrir krónur í von um að kaupa
gjaldeyrinn á lægra verði til baka
aftur. Þetta getur aukið á sveifluna.
Spákaupmennska er eðlilegur hlut-
ur á kvikum gjaldeyrismarkaði þeg-
ar menn reyna að lesa í framtíðina.
Viðskiptajöfnuður Í dag er ágætt jafn-
vægi á inn- og útflutningi vara og
þjónustu. Áður þegar flutt var mun
meira inn í landið en út þurfti að
fjármagna mismuninn með erlendri
lántöku eða erlendri fjárfestingu. Þá
voru seldar krónur fyrir erlendan
gjaldeyri og gengið lækkaði. Inn-
flutningur dróst saman um 4% í
fyrra og spár gera ráð fyrir að sam-
dráttur verði einnig í ár. Eftirspurn
eftir gjaldeyri minnkar sem því
nemur.
Væntingar um álversframkvæmdir Þátt-
takendur á gjaldeyrismarkaði spá
því, þegar framkvæmdir við Kára-
hnjúkavirkjun og álver á Reyðar-
firði standa sem hæst, að mikill
gjaldeyrir komi inn í landið. Þessum
gjaldeyri þarf að skipta yfir í ís-
lenskar krónur til að greiða kostnað
sem fellur til á Íslandi. Eftirspurn
eftir krónum með auknu innstreymi
gjaldeyris hækkar gengið.
Hvað hefur áhrif á flæði gjaldeyris?
Hvað eru
framvirkir
samningar?
SVOKALLAÐIR framvirkir
samningar eru mikið notaðir
á gjaldeyrismarkaði. Í ein-
földu máli er það óaftur-
kræfur samningur á milli
tveggja aðila, t.d. fyrirtækis
og banka, þar sem annar að-
ilinn skuldbindur sig til þess
að kaupa ákveðna upphæð af
gjaldeyri á ákveðnu gengi á
umsömdum tíma í framtíð-
inni, óháð því hver geng-
isþróunin verður. Framvirkir
samningar eru eitt mest not-
aða fjármálatæki til stýringar
gengisáhættu á framtíð-
argreiðslum eða tekjum í er-
lendri mynt. Gildistími fram-
virkra samninga er yfirleitt
innan við ár.
Kostir framvirkra
samninga eru eftirfarandi
 Einfaldir í notkun
 Auðvelda áætlanagerð og
hagnaðarútreikninga
 Draga úr gengisáhættu
með því að festa gengi á
væntanlegum greiðslum
eða tekjum í erlendum
gjaldmiðli
 Hlutfallslega ódýrir og
binda lítið fjármagn