Morgunblaðið - 14.02.2003, Blaðsíða 18

18 FÖSTUDAGUR 14. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
RAGNAR Aðalsteinsson hæstarétt-
arlögmaður gerir fjölmargar at-
hugasemdir við málsmeðferð skatt-
rannsóknarstjóra í andmælabréfi
sem hann hefur ritað fyrir hönd
Jóns Ólafssonar, dags. 13. febrúar.
Sakar hann skattrannsóknarstjóra
um skort á hlutlægni og um ann-
arleg sjónarmið í umfjöllun sinni.
Gagnrýnt er að í skýrslu skatt-
rannsóknarstjóra láti embættið eins
og það viti ekki að Jón Ólafsson hafi
verið búsettur í útlöndum frá 1998.
„Ekki verður hjá því komist að hug-
leiða hvaða hvatir eru að baki þeirri
afstöðu SKR [skattrannsóknar-
stjóra ríkisins] að minnast ekki á
þessar staðreyndir um búsetu JÓ og
fjölskyldu hans í London. Ekki er
um það að ræða að SKR hafi verið
ókunnugt um hana. Ekki verður
heldur ætlað að SKR hafi ekki gert
sér grein fyrir mikilvægi þess hvort
JÓ var búsettur hér á landi eða í
London þegar kemur að framtals-
skyldu hans og skattskyldu hér á
landi. Eftir stendur þá einungis sú
mögulega skýring að SKR hafi tekið
þá ákvörðun að geta ekki um þetta
mikilvæga atriði í skilgreiningu á
skattaðilanum bls. 1 í hefti 1, að við-
urkenning þeirrar staðreyndar að
JÓ var ekki búsettur á Íslandi hefði
leitt til þess að forsendur fyrir rann-
sókninni á hendur JÓ hefðu brostið.
Slík viðurkenning á staðreyndum
hefði komið í veg fyrir að unnt væri
að ráðast í svo stórfellda og víðtæka
rannsókn og ákveðið var fyrirfram
[leturbr. í andmælabréfi] að leggja í,
hvað sem búsetu JÓ og fjölskyldu
utan Íslands liði. SKR vildi ekki
kippa grundvellinum undan rann-
sókninni með því að byrja skýrsluna
á því að viðurkenna í upphafi að JÓ
byggi ekki á Íslandi og því væri ekki
heimilt að fjalla um annað en tak-
markaða skattskyldu hans á Ís-
landi,“ segir m.a. í andmælum
Ragnars.
Síðan segir: „Því er haldið fram
að SKR hafi miðað athafnir sínar við
óskyld og annarleg sjónarmið með
því að horfast ekki í augu við þá
staðreynd að JÓ bjó utan landsins
frá 1998.“
Brotin lög á skattþegninum
Í andmælabréfinu segir að Jóni
Ólafssyni hafi ekki verið gefinn
kostur á að gæta réttar síns við hús-
leitir sem framkvæmdar voru á
tveimur stöðum. Tekið er fram að
húsleit fari ekki fram nema að und-
angengnum úrskurði dómara en
þessa hafi ekki verið gætt gagnvart
Jóni Ólafssyni og brotin hafi verið
lög á skattþegninum. Einnig er
skorað á embættið að leggja fram
skýrslu um för hóps embættis-
manna skattrannsóknarstjóra til
London til að rannsaka skattamál
Jóns.
Gagnrýnd eru ummæli í skýrslu
skattrannsóknarstjóra um að Jón
Ólafsson hafi í skýrslugjöf svarað
spurningum „með röngum staðhæf-
ingum eða á villandi hátt“. „Með
þeirri afstöðu SKR að JÓ færi með
rangt mál og skýrði rangt frá stað-
reyndum hefur SKR þegar tekið þá
afstöðu að JÓ sé sekur og þar með
er niðurstaða málsins ráðin. SKR
leitast við að sýna fram á að emb-
ættið hafi rétt fyrir sér að þessu
leyti og getur ekki litið hlutlægt á
málið,“ segir í andmælabréfi Ragn-
ars.
Heldur hann því einnig fram að
skattrannsóknarstjóri hafi gert það
upp við sig að upplýsingar skattaðil-
ans væru rangar og þar með að
engu hafandi og þá geti hann ekki
lengur litið óhlutdrægt á málavexti
og hagað rannsókn sinni þannig að
jöfnum höndum séu rannsökuð at-
riði sem horfa sökunaut í hag og
óhag. „Einnig af þessari ástæðu ber
SKR að víkja, enda getur rannsókn
hans ekki verið grundvöllur að
framhaldi málsins,“ segir Ragnar.
Þá segir hann skattrannsóknar-
stjóra einnig hafa misbeitt valdi
sínu með því að yfirheyra lögmenn
sem hafa komið að málum Jóns, sem
sakborninga „og reynt að skapa
þannig hjá þeim ótta.“ „Þegar SKR
taldi sig ekki hafa erindi sem erfiði
var lögmönnum JÓ ritað bréf […]
hinn 14.10. 2002 og krafðir um
reikninga og vinnuskýrslur sem lytu
að JÓ. Með þessari aðgerð var rann-
sókninni á málefnum JÓ snúið upp í
rannsókn á skattskilum lögmann-
anna og þannig farið í kringum laga-
ákvæði um þagnarskyldu lögmanna
og beitt ólöglegum hótunum í garð
lögmannanna, þar sem þeir höfðu
leyft sér samkvæmt lagaskyldu að
vísa til þess að þeim væri bannað að
lögum að upplýsa um málefni skjól-
stæðinga sinna,“ segir í andmælun-
um.
Andmælt er þeim orðum í skýrslu
skattrannsóknarstjóra að rannsókn-
in hafi leitt í ljós að „tilhögun fjár-
málaumsvifa skattaðilans frá og
með árinu 1998, hvort heldur tengd
eignum eða tekjum, virðist hafa ver-
ið í samræmi við fyrirfram ákveðna
áætlun sem m.a. virðist hafa haft að
markmiði að koma Jóni undan
skattgreiðslum“. Ítrekuð er sú skoð-
un að skattrannsóknarstjóri geri af
einhverjum ástæðum afar lítið úr
þeirri staðreynd að Jón Ólafsson
flutti til Englands 1998. „Þótt dreg-
ist hafi að ganga frá skattskilum þar
í landi hefur skattrannsóknarstjóri
undir höndum gögn sem sýna að JÓ
hefur unnið að því að koma skatt-
skilum sínum í Englandi í viðunandi
horf. Ekki er minnst á þau gögn í
skýrslunni og þau ekki tekin upp í
skjalalista skattrannsóknarstjóra,“
segir m.a. í andmælunum.
Starfa á alþjóðamarkaði
Í umfjöllun um ástæður þess að
Jón Ólafsson flutti til London og um
fjármálaumsvif hans segir m.a.:
„Meginatriðið er að Jón Ólafsson
hóf á árinu 1998, samhliða flutningi
hans og fjölskyldu hans til London,
fjármálaumsvif og ráðgjöf á þessu
sviði, þ.e. á sviði upplýsingatækni og
fjölmiðlunar. Tilgangurinn með til-
flutningi eignanna var því ekki sá að
komast hjá skattlagningu eigna eins
og segir í skýrslunni heldur að færa
eignirnar og umsvifin til félags sem
til framtíðar var ætlað að starfa á al-
þjóðamarkaði, sem ráðgjafarfyrir-
tæki og fjárfestingarfélag. Stað-
setning fyrirtækisins var valin með
hliðsjón af þeim möguleika að Jón
Ólafsson kynni síðar að flytja frá
Englandi þar sem hann hefur haft
búsetu frá árinu 1998 eins og áður
segir.
Með hliðsjón af framangreindu er
því sérstaklega andmælt sem skatt-
rannsóknarstjóri heldur fram að
miðstöð fjárhagslegrar umsýslu
skattaðilans sé á Íslandi. Það er rétt
að meginhluti fjárfestinga skattaðil-
ans og fjárfestingafélaga hans eru
enn á Íslandi en það hefur þó breyst
verulega að undanförnu. Auk þess
verður að benda á að ein skýring
þess að JÓ hefur ekki fært meiri
umsvif frá Íslandi er kvöðin sem
hvílir á eignarhlutanum í Norður-
ljósum samkvæmt „sambanka-
láninu“ svokallaða. Margar af fjár-
festingum skattaðilans og fjár-
festingarfélaga hérlendis hafa
miðað að því að styrkja með beinum
eða óbeinum hætti stöðu Norður-
ljósa, efla viðskiptasambönd sem
tengjast því fyrirtæki og skapa
traustari grundvöll undir rekstur
þess almennt séð. Miðstöð fjármála-
umsýslunnar hlýtur hins vegar að
vera þar sem viðkomandi starfar og
dvelur í raun og rekur sína starf-
semi.
Varðandi umfjöllun um flutning
hluta í Norðurljósum Samskipta-
félagi (NS) yfir til NLC Holding SA
getur skattrannsóknarstjóri þess
ekki að í raun skiptir ekki máli að
því er varðar tekjuskatt hvert var
söluverð bréfanna í NS. Hluthafarn-
ir, bæði einstaklingar og lögaðilar,
gátu á þeim tíma sem um ræðir allt-
af frestað tekjufærslu söluhagnaðar
ef um hann var að ræða og fært nið-
ur á móti hlutunum í NLC Holding
[…]. Þannig yrði stofnverð þeirra
hluta hið sama í þeirra hendi og
hlutanna í NS. Segja má að tilgang-
ur með því að færa hlutina á milli
með þeim hætti sem gert var hafi
hugsanlega verið að komast hjá
greiðslu stimpilgjalds í Lúxemborg
en ekki sá að komast hjá skatt-
greiðslum á Íslandi. Meginatriðið
varðandi þennan þátt, eins og al-
mennt gildir um skýrslu skattrann-
sóknarstjóra, er að skattrannsókn-
arstjóri tilgreinir ekki þau atriði
sem túlka má skattaðilanum í hag,“
segir í andmælabréfinu.
Skattskyldur í Englandi
Fjallar Ragnar í ítarlegu máli um
það atriði hvort Jón Ólafsson beri
skattskyldu á Íslandi eða erlendis
og segir að bresk skattyfirvöld nú
hafi staðfest að hann beri fulla
skattskyldu í Englandi.
„JÓ tilkynnti sig formlega skatt-
skyldan í Bretlandi þann 1. október
2002. Allt frá árinu 1998 hefur JÓ
verið að vinna að því að koma skatt-
skilum sínum í Bretlandi í viðunandi
horf en ekki komið í verk að ljúka af
ýmsum ástæðum. Framtalsgerðinni
þar í landi fyrir árin 1998–2001 er
nú lokið og allir skattar þar í landi í
skilum. Sérfræðingar í Bretlandi
telja ekki vafa á að JÓ sé skatt-
skyldur í Englandi frá 1998 og jafn-
framt að á grundvelli 4. gr. tvískött-
unarsamnings Íslands og Bretlands
beri hann fulla skattskyldu í Eng-
landi. Þetta var endanlega staðfest
af breskum skattyfirvöldum með
bréfi dags. 23. janúar 2003. Telja
verður að frá sama tíma beri JÓ ein-
ungis takmarkaða skattskyldu á Ís-
landi og vísast þar um til 1. mgr. 1.
gr. laga nr. 75/1981, til 3. gr. sömu
laga og til ákvæða fyrrgreinds tví-
sköttunarsamnings, einkum til 4. gr.
samningsins. Sérstaklega er til þess
vísað að JÓ hefur ásamt fjölskyldu
sinni búið í Englandi, miðstöð per-
sónuhagsmuna hans hefur verið þar
í landi og börn hans hafa gengið í
skóla þar í landi. JÓ hefur komið
reglulega til Íslands og eru einkum
tvær ástæður fyrir ferðalögum hans
hingað til lands. Sú fyrri er við-
skiptalegs eðlis, þ.e. í tengslum við
þjónustu Inuit fyrir Norðurljós og
eftirlit með fjárfestingum skattaðil-
ans hér á landi. Hin síðari er til að
dvelja með fjölskyldu sinni hér á
landi í leyfum. Niðurstaðan getur í
raun ekki verið önnur en að á grund-
velli 4. gr. tvísköttunarsamningsins
verði JÓ talinn með skattalega
heimilisfesti í Englandi.“
Skortur á hlutlægni
Þá segir að umfjöllun skattrann-
sóknarstjóra um fulla og ótakmark-
aða skattskyldu opinberi enn skort
á hlutlægni. Upp séu talin mörg at-
riði sem geti verið viðmið varðandi
ákvörðun um heimilisfesti en ekki sé
í upptalningunni að finna umfjöllun
um fjölskylduhagi Jóns eða um dval-
arstað fjölskyldu hans, skólagöngu
barna eða miðstöð persónuhags-
muna að öðru leyti. Þrátt fyrir að í
einum kafla í skýrslu skattrann-
sóknarstjóra segi að óumdeilt sé að
Jón eigi fasteign í Bretlandi og
dvelji þar „hluta árs“ með fjölskyldu
sinni geri skattrannsóknarstjóri af
einhverjum ástæðum mjög lítið úr
þessum þætti. „Hins vegar er síðast
í þessari umfjöllun talin ástæða til
þess að geta þess sérstaklega að JÓ
sé ræðismaður Indónesa á Íslandi,“
segir í andmælabréfinu.
Vitnar Ragnar til ódagsetts úr-
skurðar ríkisskattstjóra þar sem
fram komi að upplýst hafi verið að
Skýlaust brot á öllum
reglum um hlutlægni
Morgunblaðið/Golli
Ragnar Aðalsteinsson hrl. hefur lagt fram andmæli fyrir hönd Jóns Ólafssonar
Ragnar Aðalsteinsson hrl. vísar því með öllu á bug í andmælabréfi
fyrir hönd Jóns Ólafssonar að Jón hafi vanframtalið tekjur sínar og
stundað skattsvik. Í bréfinu segir að bresk skattyfirvöld hafi nú
staðfest að hann beri fulla skattskyldu í Englandi. Er skattrann-
sóknarstjóri sakaður um að hafa misbeitt valdi sínu, brotið gegn
lögum um meðferð opinberra mála og gegn meðalhófsreglu stjórn-
sýsluréttarins. ÓMAR FRIÐRIKSSON kynnti sér andmælin við rann-
sóknarskýrslu skattrannsóknarstjóra.