Morgunblaðið - 21.02.2003, Blaðsíða 31

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. FEBRÚAR 2003 31
SAMKVÆMT núgildandi lögum
mega augnlæknar einir gera sjón-
lagsmælingar og gefa ávísun á gler-
augu á Íslandi. Umdeilt er hvort lög
þessi séu úrelt eins og sjóntækjafræð-
ingar hafa haldið fram í fjölmiðlum
undanfarna daga, en frá faglegu sjón-
armiði eru mörg rök sem hníga að því
að umrædd lög hafi stuðlað að óvenju
góðri augnheilsu Íslendinga. Þegar
einstaklingur leitar til augnlæknis til
að fá mælda sjón er fleira gert en að
skrifa ávísun á gleraugu, það er inni-
falið í grunnskoðun læknisins að leita
eftir merkjum um hina ýmsu augn-
sjúkdóma, ættarsaga er könnuð,
augnbotnar eru skoðaðir og venja er
að mæla augnþrýsting hjá öllum sem
eru fertugir eða eldri og fleirum ef
ástæða þykir til.
Í starfi augnlæknis er það nánast
daglegur viðburður að einhver óski
þess að fá sterkari gleraugu en reyn-
ist hafa undirliggjandi augnsjúkdóm
sem skýrir breytingu á sjón og því í
senn gagnslítið og kostnaðarsamt að
fjárfesta í nýjum gleraugum. Enn al-
varlegra er þó þegar um er að ræða
augnsjúkdóma eins og gláku sem á
byrjunarstigi valda ekki sjónskerð-
ingu eða öðrum einkennum og aðeins
er hægt að greina eftir nákvæma
skoðun augnlæknis, öll seinkun á
greiningu gláku veldur óbætanlegum
skaða og eykur hættu á varanlegri
sjónskerðingu. Meðhöndlun á byrjun-
arstigi getur hins vegar sannanlega
dregið úr hættu á sjónskerðingu.
Ljóst er að tíðni gláku mun út af
fyrir sig ekki aukast þótt sjónmæl-
ingar færist í auknum mæli yfir til
sjóntækjafræðinga, en hins vegar er
hætt við að tíðni ógreindrar gláku, og
þar með tíðni sjónskerðingar og jafn-
vel blindu af völdum gláku, muni
aukast í þá átt sem tíðkast í ná-
grannalöndum okkar. Innlendar og
erlendar rannsóknir hafa einmitt leitt
í ljós að tíðni ógreindrar gláku er mun
minni á Íslandi en í nágrannalöndun-
um, og rökrétt er að áætla að orsökin
liggi í því að augnlæknar skoða hér
mun fleiri einstaklinga á áhættualdri
en annars staðar. Niðurstöður
Reykjavíkurrannsóknarinnar svo-
kölluðu leiddu ljós 10% tíðni ógreindr-
ar gláku, en sambærilegar rannsókn-
ir í öðrum löndum hafa sýnt tíðni
ógreindrar gláku um og yfir 50%.
Tíðni glákublindu á Íslandi hefur
farið verulega minnkandi undanfarna
áratugi. Rannsóknir Guðmundar
Björnssonar á gláku á Íslandi leiddu í
ljós að um miðja síðustu öld var gláka
langalgengasta orsök blindu eða
52,4%, en í dag hefur gláka dottið nið-
ur í þriðja sæti og um síðustu áramót
voru aðeins 4,3% blindir vegna gláku.
Guðmundur Björnsson vann ötullega
að forvörnum við gláku, hvatti m.a. til
skimunar á vegum Hjartaverndar og
glákuleitar í augnlækningaferðum, en
skipulegar augnlækningaferðir hafa
verið farnar um allt land áratugum
saman. Undirrituð hefur langa
reynslu af slíkum augnlækningaferð-
um, tók við ferðum í Borgarnes af
Guðmundi Björnssyni árið 1983 og
hefur frá árinu 1987 farið oft á ári á
alla þéttbýlisstaði á Vesturlandi. Með
hverju ári vex sannfæringin um nauð-
syn reglulegra augnskoðana hjá ein-
staklingum á áhættualdri, einkum
með greiningu á gláku í huga.
Um síðustu mánaðamót hófu sjón-
tækjafræðingar að gera sjónlagsmæl-
ingar í trássi við lög, án þess að færa
neinar sönnur á að þeir hafi til þess
tilskilda menntun og án allra tak-
markana hvað varðar aldur viðskipta-
vina, sjón þeirra og annað sem máli
skiptir. Erlendis eru gerðar mjög
strangar kröfur um menntun þeirra
sjóntækjafræðinga sem heimilað er
að mæla fyrir gleraugum og sömu-
leiðis eru yfirleitt skýrar reglur um
það hvaða aldursflokka þeim er heim-
ilt að sjónmæla og hvenær skylt sé að
vísa til augnlæknis. Hérlendis hafa
sjóntækjafræðingar tekið lögin í sínar
hendur og ætla að sjónmæla alla, án
allra takmarkana og án alls eftirlits.
Rök þeirra eru helst þau að núverandi
lög séu óréttlát og úr takti við það
sem gerist annars staðar, og það að
sumir sjóntækjafræðingar hafi kom-
ist upp með það átölulaust undanfarin
ár að brjóta lögin.
Rétt er það að heilbrigðisyfirvöld
hafa litið fram hjá því sem hefur verið
að gerast, og kærur um sjónmælingar
í trássi við lög og kærur um staðfest
glákutilfelli sem ekki hafa greinst
þegar viðkomandi hafa fengið mæld
gleraugu hjá sjóntækjafræðingum
hafa því miður ekki orðið til þess að
gripið hafi verið í taumana og er það í
raun með ólíkindum.
En hvaða rök eru það að ef okkur
finnst lögin óréttlát, þá eigi að brjóta
þau? Eða það að ef einhver annar hef-
ur komist upp með að brjóta lög, þá
eigi það að vera öllum heimilt? Spyrja
má hvort það sé yfir höfuð ástæða til
að breyta lögum sem gefið hafa góða
raun aðeins vegna þess að ýmsar aðr-
ar þjóðir hafa aðra siði, sem eru síður
en svo gallalausir. Um það má deila,
en hitt ætti öllum að vera ljóst að slík-
ar lagabreytingar þarf að íhuga
gaumgæfilega og ekki flana að neinu,
og síst af öllu er það rétta leiðin að
reyna að knýja fram lagabreytingar
með lögbrotum. Ég skora á sjón-
tækjafræðinga að láta af þessum
ólögmætu aðgerðum áður en tjón
hlýst af þar sem engar reglur eru í
gildi um slíka starfsemi í dag og gefa
heilbrigðisyfirvöldum tóm til að finna
lausn sem allir aðilar geta sæst á.
Stöndum vörð um góða
augnheilsu Íslendinga
Eftir Guðrúnu J.
Guðmundsdóttur
„Spyrja má
hvort það sé
yfir höfuð
ástæða til
að breyta
lögum sem gefið hafa
góða raun aðeins vegna
þess að ýmsar aðrar
þjóðir hafa aðra siði,
sem eru síður en svo
gallalausir.“
Höfundur er augnlæknir á
Vesturlandi og á sæti í stjórn
Augnlæknafélags Íslands.
Sænsk
bókmenntakynning
Norræna húsinu,
laugardaginn, 22. febrúar, kl. 16-18
Rithöfundurinn Sara Lidman fjallar um ritstörf sín og les
upp úr Oskuldens minut.
Lars-Göran Johansson sendikennari í sænsku við Háskóla
Íslands kynnir nýjar sænskar bókmenntir.
Sendiráð Svíþjóðar býður upp á léttar veitingar í hléinu.
Dagsskráin er styrkt af Norrænu ráðherranefndinni -
Samstarfsnefnd um Norðurlandafræðslu erlendis.
Ókeypis aðgangur.
http://www.nordice.is/