Morgunblaðið - 09.03.2003, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 9. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ALLIR vita að Blix ogvopnaleitarmenn getaaldrei gert neitt semdugar fyrir kúrekann íHvíta húsinu og svo er
alveg nákvæmlega sama hvaða til-
slakanir Saddam Hussein gerir,
Bush heldur áfram þessu staðlaða
og öfgafulla klisjutali og hótar öllu
illu en hikar svo og veit ekki hvort
hann getur þrátt fyrir allt fengið sig
til að ganga í berhögg við vilja alls
þorra manna hvar í heiminum sem
er,“ segja menn hér.
Menn eru ekki beinlínis ótta-
slegnir vegna stríðsins sem slíks því
Egyptaland er býsna fjarri því
svæði sem væntanlega verður aðal-
átakasvæðið, en menn óttast rót og
sviptingar og finna vitanlega fyrst
og fremst til með saklausum írösk-
um borgunum.
Gagnslaus fundur í Sjarm el Sjeikh
Það kom fáum á óvart að fundur
þjóðhöfðingja Arababandalagsins,
sem var haldinn um síðustu helgi í
sólarbænum Sjarm el Sjekh á Sínaí,
var árangurslaus með öllu og þótt
gefin væri út sameiginleg yfirlýsing
við fundarlok um að allir væru á
móti stríði og þeir vildu gefa vopna-
leitarmönnum meiri tíma var hálf-
gerður þreytubragur yfir textanum.
Það var Mubarak Egyptalands-
forseti sem krafðist þess að fund-
urinn yrði haldinn hér og honum
flýtt en hann átti að vera í Barein
um miðjan mánuðinn. Mubarak hef-
ur verið að keppast við að vekja at-
hygli á sér sem friðarbera í þessu
máli en ekki verið alveg nógu sann-
færandi að margra mati.
Menn voru ekki á einu máli um
gagnsemi fundarins og þar sem
ágreiningurinn milli leiðtoganna
virtist fara vaxandi var ákveðið að
utanríkisráðherrarnir kæmu degi
fyrr og reyndu að undirbúa fundinn
svo hann skilaði einhverjum smáár-
angri.
Svo komu aðalhöfðingjarnir fljúg-
andi í sínum einkaþotum og settust
á rökstólana í lúxushótelinu Moev-
enpick og þar var þröng á þingi og
fyrir fundinn gáfu allir sem ég náði
í bjartsýnisyfirlýsingar.
„Samningur við djöfulinn“
Þegar fundurinn hófst tóku menn
svo til við að flytja ræður og eins og
araba er háttur eru þeir jafnan
lengi að koma sér að efninu og eru
með alls kyns málskrúð svo það
liggur við að maður sé sofnaður
þegar þeir snúa sér loksins að því
sem er efni fundarins.
Og þegar Gaddafi Lýbíuleiðtogi
tók til máls var að minnsta kosti
engin hætta á að ég sofnaði. Honum
lá hátt rómur og fór fljótlega að
baða út öllum öngum og var ekki
lengi að koma því frá sér sem hon-
um lá á hjarta – að Sádi-Arabar
hefðu verið fljótir og fúsir að gera
samning við djöfulinn sjálfan til að
verja konungsríkið eftir að Írakar
réðust inn í Kúveit.
Og Abdulla, krónprins Sádi-Arab-
íu, stökk á fætur og hrópaði að
Gaddafi væri lygalaupur og hverjir
hefðu komið honum til valda … og
þín bíður ekkert annað en gröfin,
hvæsti hann og krafðist þess að
Gaddafi bæði sig og alla Sáda afsök-
unar og Gaddafi baðaði enn meira
út höndunum og harðneitaði því og
þá rigsaði krónprinsinn út og nú var
öllum fréttamönnum vísað út í
hendingskasti og slökkt á öllum
sjónvarpsvélum.
Það tók menn um hálftíma að
lægja geðshræringu Gaddafis og
Abdulla krónprins og virðist þó ekki
hafa tekist nema að nokkru leyti.
Gaddafi er ekki runnin reiðin og
tveimur dögum eftir að hann kom
heim kallaði hann sendiherra Líbýu
í Sádi-Arabíu heim „til skrafs og
ráðagerða“ eins og það heitir á
diplómatamálinu.
En það átti ekki af mönnum af
ganga á þessum fundi því næst kom
Zayed, yfirfursti í Sameinuðu arab-
ísku furstadæmunum, með þá til-
lögu að hvetja Saddam Hussein til
að fara frá og fara úr landi ef það
mætti koma í veg fyrir stríð. Þetta
olli miklu fjaðrafoki. Ekki svo að
skilja að menn hafi ekki talað um
það sín í milli því fáir munu gráta
þótt Saddam fari frá, en flestum
fannst óviðurkvæmilegt að bera
þetta fram sem opinbera tillögu.
„Hvað skyldu Bandaríkjamenn
hafa borgað þeim mikið fyrir þessa
tillögu?“ tautaði jórdanskur frétta-
maður sem sat í grennd við mig.
Tillagan hvarf svo og var ekki á
slíkt minnst í mjög máttlausri loka-
yfirlýsingu. Allir voru svekktir, það
hafði ekkert gerst og ekki tekist að
sýna fram á að arabaþjóðir hefðu
nokkuð um það að segja hvort yrði
stríð eða ekki stríð.
Hermenn í sjö löndum í grenndinni
Almennt stendur það arabaheim-
inum fyrir þrifum hversu skiptur og
klofinn hann er í afstöðu sinni til að-
gerða Bandaríkjamanna og Breta.
Flest arabaríkin vilja hafa gott sam-
band við þetta eina stórveldi í heim-
inum og mörg þeirra eiga verulega
mikilla hagsmuna að gæta.
Og síðast en ekki síst; hvað sem
yfirlýsingum líður eru bandarískir
og breskir með ýmiss konar aðstöðu
í mörgum þessara landa og því
verður tvískinnungurinn alger þeg-
ar þeir lýsa svo í einu orðinu yfir
andstöðu og í hinu orðinu opna þeir
lönd sín fyrir hermönnum þessara
tveggja landa.
Middle East Times, sem er
egypskt vikurit, birti fyrir nokkru
tölur um hver staðan væri. Þær fara
hér á eftir en hafa þó sjálfsagt
hækkað, því miklir flutningar hafa
verið síðustu dagana.
Kúveit – 140–200 þúsund bandarískir
og breskir hermenn hafa verið við
þjálfun og heræfingar við landa-
mæri Kúveits og Íraks eins og al-
kunna er.
Sádi-Arabía – Um 4.500 bandarískir
orrustuflugmenn hafa aðsetur á
Sultan-herflugvellinum í eyði-
mörkinni fyrir sunnan Ríad.
Þarna eru einnig Awacs-vélar og
alls konar njósnaflugvélar.
Katar – Um 5.500 hermenn eru á Al
Udeid-herstöðinni skammt fyrir
utan höfuðborgina Doha. Tommy
Franks hershöfðingi, sem er yf-
irmaður alls heraflans, notar Kat-
ar sem sína aðalbækistöð.
Barein – Ríflega 5 þúsund sjóliðar
bandarískir og þarna er stjórn-
stöð allra bandarísku her- og
flugvélamóðurskipanna sem eru
ásvæðinu, allt frá Rauðahafinu og
til Flóans.
Sameinuðu arabísku furstadæmin – Um
2.000 bandarískir og breskir flug-
menn, meðal annars þeir sem
fljúga eftirlitsflug yfir Írak dag
hvern.
Jórdanía – Jórdanar segja að þaðan
verði ekki leyft að ráðast inn í
Írak en engu að síður er þar
bandarískur mannafli sem mun
stjórna Patriot-eldflaugum sem
eiga að verja Jórdaníu fyrir árás
frá Írak. Óstaðfestar fréttir segja
að mönnum í bandarískum og
breskum einkennisbúningum hafi
fjölgað umtalsvert í Jórdaníu síð-
ustu tvær vikur.
Óman – Um 2.700 bandarískir her-
menn eru þar. Ómanskir flugvell-
ir og hafnir hafa einkum verið
notuð vegna flutninga til og frá
Afganistan.
Neyðarlögin framlengd um þrjú ár
Það hefur vakið mikla gremju
meðal almennings ekki síður en
framkoma Bandaríkjamanna og
Breta að neyðarlögin svokölluðu
hafa verið framlengd í þrjú ár en til
stóð að þau yrðu numin úr gildi í
maímánuði næstkomandi. Þessi lög
voru sett eftir morðið á Anwar Sad-
at 1980 og hafa síðan verið fram-
lengd reglulega.
Alltaf eru færð sömu rök fyrir
framlengingu neyðarlaganna; til að
hafa hemil á eiturlyfjasölum og
glæpamönnum …
Neyðarlögin veita egypsku leyni-
lögreglunni mjög víðtækt vald til að
takmarka frelsi almennings, veita
heimild til að menn séu handteknir
og fangelsaðir án þess að skýringu
þurfi að gefa og margt fleira. Meðal
annars er kveðið á um takmörkun á
mótmælum. Þess vegna hafa sára-
lítil mótmæli verið í Egyptalandi
gegn hugsanlegu stríði við Írak því
menn hafa hikað við að taka þátt í
fundum og vita að þeirra getur beð-
ið frelsissvipting.
Helgina í febrúar sem mótmæli
voru um allan heim höfðu verið boð-
uð þrenn mótmæli í Kaíró en þau
runnu upp undir það út í sandinn
vegna þess að lögreglan og her-
menn stöðvuðu þá
sem voru á leið til
samkomanna og báðu
þá um skýringu og
voru síðan sumir
handteknir en mörg-
um leist ekki á blikuna
og sneru frá. Hins
vegar var allt í einu
leyfður mótmælafund-
ur á íþróttavelli í
Kaíró helgina sem
Mubarak var að halda
fundinn sinn í Sjarm
el Sjek. Notuðu þús-
undir tækifærið og
sóttu fundinn sem
varð nokkuð hávaða-
samur og einhverjir
voru handteknir.
Íraskur maður hér búsettur sagði
mér á dögunum að fyrst eftir að
hann kom til Egyptalands hefði
hann verið mjög hrifinn af því hvað
allt virtist opið og frjálst miðað við
það sem hann væri vanur. „En svo
fór ég að sjá í gegnum þetta,“ sagði
hann. „Stjórnvöld leyfa fólki nokk-
urt svigrúm en svo fer maður að
skynja að það er takmarkað og
maður er í stórhættu ef maður held-
ur sig ekki innan markanna.“
Ritskoðun og pund á floti
Ritskoðun er afgerandi en mér
finnst þó furðu hvassar greinar birt-
ast hér í blöðum sem hefðu áreið-
anlega verið skornar niður við trog
fyrir nokkrum árum. Þó er þegjandi
samkomulag að skrifa ekki um
ákveðin efni og þá að minnsta kosti
afar varlega. Meðal þess eru:
– fréttir um mannréttindabrot
– gagnrýni á forsetann og fjöl-
skyldu hans
– gagnrýni á herinn
– ekki má skrifa um að illa sé far-
ið með Egypta í vinalöndum
Egypta, einkum Sádi-Arabíu
– ekki má rökræða nútímalega og
nýstárlega túlkun á íslam
– ekki má segja frá því ef koptar
(kristnir Egyptar) verða fyrir mis-
munun af hálfu stjórnvalda
Egyptum finnst ritskoðunin
hvimleið en það sem þeir hafa mest-
ar áhyggjur af þessa dagana er þó
að gjaldmiðillinn, egypska pundið,
var settur á flot fyrir fáeinum mán-
uðum og Gamal Mubarak, forseta-
sonur og aðalfrumkvöðull þess,
sagði að þetta mundi breyta stöð-
unni og styrkja pundið og efla fjár-
festingar og allt þetta efnahagslega
sem lofað er þegar slíkar ráðstaf-
anir eru gerðar. En fjárhagsstaða
alls þorra manna hér í landi er bara
einfaldlega ekki þannig að þeir hafi
efni á að bíða í marga mánuði eftir
breytingum til bóta.
Og pundið hefur tekið dýfu niður
um 20 prósent og ekkert sem bend-
ir til að það hressist í bráð. „Það er
ljótt að segja það en ég hef nú meiri
áhyggjur af því hvort ég á fyrir mat
handa börnunum mínum í næstu
viku en hvort það verður stríð í
Írak,“ sagði ung kona með þrjú
börn sem ég hitti á markaðnum um
daginn. Væntanlega taka fleiri und-
ir orð hennar.
Hvað varð um draugaskipin?
Fyrir tíu dögum eða svo bárust
þær kynlegu fréttir að þrjú skip
sem væru skráð í Egyptalandi
sigldu um úthöfin og innanborðs
hefðu þau írösk gereyðingarvopn.
Þetta var borið undir fulltrúa ut-
anríkisráðuneytisins hér og hann
sló úr og í og sagði loks að líklega
væri eitthvað til í þessu. Á hinn
bóginn væri ekki ástæða til að hafa
hátt um þetta til að gera ekki
egypskan almenning skelkaðan.
Einhverjir fóru þó að athuga mál-
ið og þá kom í ljós að þetta var sam-
kvæmt bandarískum og breskum
leyniþjónustuheimildum og virtist
byggjast á grunsemdum einum en
engar staðfestingar fengust á mál-
inu. Egypskir embættismenn, sem
voru fáorðir um þetta, sögðu að
þessar fréttir væru til þess fallnar
og kannski beinlínis ætlaðar til að
draga úr tilraunum Mubaraks for-
seta og stjórnar hans til að koma í
veg fyrir stríð í Írak því það kæmi
ekki til nokkurra mála að Egyptar
hjálpuðu Írökum að fela sín gereyð-
ingarvopn með því að setja þau í
egypsk skip og láta þau sigla þar
um höfin blá og breið.
Síðan hefur ekkert heyrst um
þetta mál og umræddar leyniþjón-
ustuheimildir ýjuðu að því að þarna
hefði verið einhver misskilningur á
ferðinni og ekki væri kunnugt um
þessi draugaskip.
Er andúð á útlendingum?
Það er afskaplega misjafnt hverju
menn svara því núna. Egyptar eru
þekktir fyrir vinsamlegt viðmót og
hér hefur ekki komið til neinna
verulegra leiðinda vegna þjóðernis.
Þó mun bandarískri stúlku hafa
verið vísað út úr leigubíl þegar bíl-
stjórinn heyrði að hún var amerísk.
„Ég sagði við skyldum ræða þetta,“
var haft eftir stúlkunni, „ég spurði
bílstjórann hvort hann væri alltaf
sáttur við gerðir ríkisstjórnar sinn-
ar … Og það skildi hann og við
ræddum saman í mesta bróðerni.“
Nokkrir erlendir diplómatar hafa
sagt að þeir hafi ekki fyrr fundið
eins mikla andúð á Bandaríkja-
mönnum sér í lagi og Bretum að
nokkru leyti og nú. Nokkrir erlend-
ir kaupsýslumenn hafa tekið undir
það og einhverjir erlendir fjöl-
skyldumenn hafa farið úr landinu.
En í öllum meginatriðum held ég að
mér sé óhætt að segja að hér er öll-
um óhætt að vera.
Kannski
betra að eitt-
hvað gerðist
Reuters
Hópur egypskra kvenna í Kaíró tekur þátt í mótmælum gegn stríðsáformum Bandaríkjamanna í Írak í vikunni. En talið er
að neyðarlög, sem í gildi eru í landinu og veita egypsku leynilögreglunni mjög víðtækt vald, hafi gert marga hikandi við að
taka þátt í slíkum mótmælum af ótta við frelsissviptingu án frekari skýringa.
Muammar Gaddafi,
leiðtogi Lýbíu.
Abdulla, krónprins
Sádi-Arabíu.
Eitthvað í þessa átt hugsa margir hér í Egyptalandi
og eru farnir að segja það upphátt og illu væri
kannski bara best aflokið skrifar Jóhanna
Kristjónsdóttir frá Egyptalandi.