Morgunblaðið - 09.03.2003, Blaðsíða 30

LISTIR
30 SUNNUDAGUR 9. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
um Skrúð og landnám á Austfjörð-
um. Þar er fylgt hinum sérstæðu
kenningum Einars Pálssonar. Og
þannig rekur hver ágætisritgerðin
aðra. Ævinlega þykir mér fengur
að fá Múlaþing í hendur.
Skagfirðingabók, sem nú kemur
út í 28. sinn, hef ég ávallt litið á
sem systurrit Múlaþings, hvort
sem það er nú réttmætt eða ekki.
Bæði ritin hófu göngu sína árið
1966. Skagfirðingabók hefur alla
tíð talist rit Sögufélags Skagfirð-
inga, þó að fyrstu sex árgangarnir
væru í eigu þriggja Sögufélags-
manna. Ritin eru lík að því leyti, að
bæði flytja sögulegt efni. Mismun-
urinn er einkum sá, að Skagfirð-
ingabók hefst alltaf á langri ritgerð
um ævi einhvers látins Skagfirð-
ings. Að þessu sinni ritar Árni
Gunnarsson frá Reykjum æviminn-
ingu Sigurðar Sigfússonar húsa-
smíðameistara á Sauðárkróki. Sig-
urður var einstakur athafnamaður
og eldhugi og olli miklum breyt-
ingum á atvinnulífi og húsakosti
Skagfirðinga. Þetta er vel skrifuð
ritgerð og í góðu jafnvægi. Hún
tekur yfir um þriðjung heftisins. Þá
koma fjórar ritgerðir til viðbótar
og eitt niðjatal. Allt er þetta hið
fróðlegasta og áhugaverðasta efni,
eins og raunar er jafnan um Skag-
firðingabók.
Þá er komið að Árbók Barða-
strandarsýslu. Enda þótt þessi ár-
bók sé aðeins sú þrettánda í röðinni
er Árbók Barðastrandarsýslu lang-
elsta ritið af þessum þremur. Það
hóf göngu sína árið 1948 og hefur
alltaf verið gefið út af sýslunni þar
til nú, að Sögufélag Barðastrand-
arsýslu og Vestfirska forlagið hafa
tekið við því.
Þessi árgangur nær yfir árin
HÉR verður fjallað um þrjú hér-
aðsrit, sem út komu á árinu 2002.
Einungis verður mögulegt að ræða
afar stuttlega um hvert rit fyrir
sig.
Ritið Múlaþing kemur nú út í 29.
sinn og fylgir því stutt fylgirit (41
bls.) skrifað af Gunnlaugi Ingólfs-
syni. Sú ritgerð segir sögu kláf-
ferja eða kláfdráttar. Ástæðan til
að sú ritgerð fylgir Múlaþingi er að
elsta heimild, frá því á 16. öld, er
um kláf á Jökulsá á Dal (eða á Brú)
og þar hefur kláfdráttur löngum
verið tíðastur. Ritgerð þessi er
hinn fróðlegasti lestur og gott
framlag til umfjöllunar horfinna
samgönguhátta.
Múlaþing var upphaflega gefið út
af Sögufélagi Austfirðinga (fyrstu
níu árin), en síðan af sýslunefnd og
héraðsnefnd. Alla tíð hefur þetta
rit flutt að mestu sögulegt efni og
svo er einnig nú. Þar er prýðis-
grein um Hellisfjörð og Viðfjörð og
önnur um búskap í Fljótsdal á 19.
öld. Merkileg fannst mér ritgerðin
1980–1990. Tólfti árgangurinn tók
yfir árin 1975–1979. Langt er síðan
sá árgangur kom út. Ritstjóri hans
var Hannibal Valdimarsson, en
Hannibal lést árið 1991. Nú er að
vona að fjörkippur komi í Árbókina
með nýjum útgefendum og vel líst
mér á, að áhuga- og dugnaðarmað-
urinn Hallgrímur í Vestfirska skuli
vera kominn með í leikinn.
Þetta rit er sérstætt að því leyti,
að það fjallar að miklum hluta um
einn hrepp, Rauðasandshrepp. Ari
Ívarsson frá Melanesi á Rauða-
sandi á hér fjórar greinar, um sam-
göngur, um Bæjarós, um Lestrar-
félag Rauðsendinga og um fræði-
manninn Pétur Jónsson frá
Stökkum. Þá er fimmta Rauða-
sandsgreinin eftir Magdalenu
Thoroddsen. Óþarft er að lýsa því
fyrir þeim, sem þekkja ritröðina
Frá Bjargtöngum að Djúpi, hversu
vandaður höfundur og fróður um
heimasveit sína Ari Ívarsson er.
Hér bregst hann engum vonum.
Margar aðrar stuttar ritgerðir eru
í þessari bók, svo og gamall kveð-
skapur. Rúmlega 100 síðustu blað-
síðurnar fara undir annála og
skýrslur um mannslát. Er að von-
um að til þess þurfi allnokkurt rúm
þar sem um heilan áratug ræðir.
Þessi árbók er einkar læsileg og
flytur mikinn fróðleik. Hún lofar
því vissulega góðu. Vel kann ég því,
að svo mikið skuli fjallað um einn
hrepp. Að loknum lestri telur mað-
ur sig orðinn sæmilega kunnugan.
Gaman væri ef mögulegt reyndist
að halda þeim hætti áfram, en það
ræðst auðvitað af því að til séu
menn, sem búa yfir þeim fróðleik
og ritfærni, sem til þarf.
Austfirðingar, Barð-
strendingar, Skagfirðingar
BÆKUR
Héraðsrit
Ritstj.: Finnur N. Karlsson, Skarphéðinn
G. Þórisson. Útg. Héraðsnefnd Múla-
sýslna, Egilsstöðum, 2002, 159 bls.
MÚLAÞING 29, 2002
Ritnefnd: Jóhann Ásmundsson, Ari Ív-
arsson, Ragna Steinunn Eyjólfsdóttir.
Útg.: Sögufélag Barðastrandarsýslu –
Vestfirska forlagið, 2002, 243 bls.
ÁRBÓK BARÐASTRANDARSÝSLU 1980–
1990, XIII. ÁRG.
Sigurjón Björnsson
Ritstjórn: Gísli Magnússon, Hjalti Páls-
son, Sigurjón Páll Ísaksson, Sölvi Sveins-
son, Reykjavík 2002, 224 bls.
SKAGFIRÐINGABÓK. RIT SÖGUFÉLAGS
SKAGFIRÐINGA, 28, 2002
REVÍAN X fjallar um þekkt
fólk, pólitík og skondna atburði í
bæjarfélaginu en einnig er skír-
skotað til landsmálanna. Deilt er
á framapot og misvitrar ákvarð-
anir bæjarstjórnar og ekkert ver-
ið að skafa utan af hlutunum þeg-
ar höggvið er til hægri og vinstri,
án allrar ábyrgðar með mikilli
gleði og kátínu, en mest er deilt á
þá hugmynd að rífa bæjarleik-
húsið og byggja kirkju í staðinn.
Birgir Sigurðsson, sem hefur
hópinn með sér í smíði revíunnar,
hefur nokkra reynslu á þessu
sviði. Mestan partinn rennur sýn-
ingin hiklaust áfram með snurfus-
uðum skiptingum og á fagmann-
leg lýsing, sviðsmynd og umgjörð
öll þar stóran þátt. Skiptingar
milli atriða hvíla þó mest á tveim-
ur framliðnum kerlingum sem
spjalla um nútímann með fumi og
fáti og bjargföstum skoðunum á
öllum málum. Kerlingarnar eru
leiknar af stórleikkonunum Maríu
Guðmundsdóttur og Herdísi Þor-
geirsdóttur sem hafa lengi verið
meðal fastra stoða leikfélagsins.
Þær voru alveg óborganlegar í
samleik sínum og hafði ég á til-
finningunni að spuni væri jafn-
stór þáttur í hlutverkum þeirra
og skrifaður texti. Eins og hjá
þeim framliðnu lét texti annarra
persóna vel í munni, samræður
voru eðlilega skrifaðar og yfirleitt
þrælfyndnar. Það þarf alls ekki
að þekkja mikið til bæjarmála í
Mosfellsbæ til að hafa gaman af.
Söngtextarnir sem sungnir voru
við þekkt lög voru eðlilegir og
liprir og sniðugt að varpa þeim á
tjald jafnóðum.
Aðrar persónur voru yfirleitt
skýrar og skemmtilegar og gerðu
flestir hinna leikaranna þeim
mjög góð skil. Í lokaatriðinu var
hinsvegar heilmikill vandræða-
gangur á ferðinni; atriðið var allt
of langt og fór of víða um salinn.
Þarna er eingöngu því að kenna
að leikstjórinn stýrir eigin verki
og hefði hann átt að fá annan til
að sjá um þann þátt þar sem bet-
ur sjá augu en auga.
Forsetinn kemur í heimsókn
Þetta leikverk er samvinnu-
verkefni Brynhildar Olgeirsdótt-
ur sem er virk í félaginu, Bjarna
Ingvarssonar leikstjóra og leik-
hópsins. Eins og segir í leikskrá
gerist leikritið í litlu kauptúni úti
á landi þegar hópur fólks kemur
saman til að undirbúa dagskrá í
tilefni af komu forsetans.
Efni leiksins býður upp á
margskonar tök og velja þau að
halda sýningunni uppi með því að
syngja saman þekkt lög. Þess á
milli skipuleggja þorpsbúar heim-
sóknina og sýnist sitt hverjum
um áherslur, enda ekki von á
öðru þegar jafnfjölskrúðugar per-
sónur koma saman og raun ber
vitni. Söngurinn gefur þessu
verki líf og er sönggleðin mikil
hjá leikhópnum. Hópurinn mynd-
ar kór sem gæti gert út á tón-
leika, svo góður er hann. Auk
þess búa þau að feikna góðum
harmoníkuleikara, Þorvaldi Jóns-
syni, sem heitir í sýningunni
Gústi nikkari. Leikgleðin var ekki
síðri í hópnum en sönggleðin og
mátti varla á milli sjá hvorir
skemmtu sér betur, leikarar eða
áhorfendur. Sumir áttu þó betri
leik en aðrir.
Fjöldinn allur af persónum er í
verkinu, sautján alls. Margar
þeirra eru óþarfar og virðast ein-
göngu hafa verið settar inn til að
sem flestir fengju hlutverk. Hefði
hæglega mátt fækka þeim þó að
þeir leikarar syngju með í kórn-
um. Einnig hefði mátt stytta sýn-
inguna að ósekju með því að
snurfusa samræður og einræður
sem fólu of oft í sér óþarfa end-
urtekningar. Hins vegar var leik-
ið óþarflega langt atriði úr Gullna
hliðinu eftir hlé og hefði verið
meira í takt við verkið að láta það
atriði ganga á afturfótunum hjá
viðkomandi persónum. Hápunkt-
ur verksins týndist líka að nokkru
og virtist sem textanum væri ekki
treyst nógu vel til að dokað væri
við. Að öðru leyti var gaman að
sjá hve stór hópur eldri borgara
stundar leiklist af svo miklu
kappi og að sjá leikgleðina skína
af hverjum manni.
Heimasmíðuð revía
og forsetaheimsókn
LEIKLIST
Leikfélag Mosfellsbæjar
Höfundur og leikstjóri: Birgir Sigurðs-
sonBúningar og leikmynd: Helga Rún
Pálsdóttir. Ljósahönnun og -stjórn: Al-
freð Sturla Böðvarsson. Bæjarleik-
húsið í Mosfellsbæ 22.2. 2003.
REVÍAN X VINSTRI EÐA HÆGRI
Leikfélagið Snúður og snælda
Höfundar: Brynhildur Olgeirsdóttir,
Bjarni Ingvarsson og leikhópurinn.
Leikstjórn, leikmynd og lýsing: Bjarni
Ingvarsson. Búninga- og leik-
tjaldasaumur: Sigurbjörg Sveinsdóttir.
Ásgarður, Glæsibæ, 22.2. 2003.
FORSETINN KEMUR Í HEIMSÓKN
Hrund Ólafsdóttir
HRINGAVITLEYSUSAGA
(villutrúarrit) er ný bók eftir El-
ísabetu Jökulsdóttur. Bókin hefur
að geyma sögu úr samtímanum
að sögn höfundar, sögu um
stærstu framkvæmd Íslandssög-
unnar, sem er bygging Kára-
hnjúkavirkjunar.
„Í Hringavitleysusögu leitast
ég við að skýra þessa sögu með
aðferðum þjóðsögunnar og tákn-
sögunnar og bregða þannig nýju
ljósi á hana,“ segir Elísabet.
Skessan Háspennumöst
og tólfmannastjórnin
„Lesendur þekkja sumar per-
sónurnar eins og Íslensku sveita-
stelpuna, Nornina, Prinsessuna
og forneskjuna, en sjálfsagt ekki
skessuna Háspennumöst, Disnei-
barnið og tólfmannastjórnina sem
er að opna súkkulaðisjoppu til að
bjarga þjóðarverðmætum.“
Elísabet hefur á undanförnum
mánuðum tekið virkan þátt í mót-
mælum gegn framkvæmdum við
Kárahnjúka og segir hún undirtitil
sögunnar vísa til reynslu sinnar af
því. „Ég kalla þetta „villutrúarrit“
þar sem ég hef aldrei kynnst ann-
arri eins hræðslu fólks við að tjá
skoðanir sínar eins og í þessu máli,
þar sem stjórnvöld beita skoðana-
kúgun og ofbeldi og hafa að engu
stofnanir lýðveldisins, og má benda
á að umrætt mál var ekki á kosn-
ingaborðinu fyrir fjórum árum.“
Rétttrúnaður og villutrú
„Þá er mótmælendum sagt að
hafa sig hæga og engin tilraun gerð
til að hlusta á þá.“
„Það má ganga svo langt að full-
yrða að þeir sem aðhyllast skoðanir
stjórnvalda séu rétttrúaðir eins og í
gömlum kommúnískum ríkjum, eða
tíðkaðist á dögum kaþólsku kirkj-
unnar þegar ekki var hlustað á rök
vísindamanna. Líkja má Kára-
hnjúkastíflunni við bálköstinn undir
Galíleó og Dimmugljúfrum við
stytturnar sem talibanar sprengdu í
Afganistan. Þess vegna er líka
markmiðið að gefa út bók þótt ekki
séu jólin,“ segir Elísabet.
Hringavitleysusaga er 34 bls. og
útgefandi er bókaútgáfan Viti
menn.
Ljósi þjóðsögunn-
ar varpað á Kára-
hnjúkavirkjun
Morgunblaðið/Einar Falur
„Stjórnvöld beita skoðanakúgun og of-
beldi,“ segir Elísabet Jökulsdóttir.